Umożliwienie płatności bezgotówkowych – zachęty i sankcje

Terminal połączony z kasą fiskalną on-line

Na przedsiębiorców, którzy mają kasy rejestrujące on-line i jednocześnie zapewniają możliwość przyjmowania płatności przy użyciu terminala płatniczego, nałożono dodatkowy obowiązek. Od 1.07.2022 r. będą musieli zapewnić także współpracę kasy z terminalem płatniczym, zgodnie z wymaganiami technicznymi dla kas rejestrujących.

Zachętą do upowszechnienia stosowania terminali płatniczych oraz innych instrumentów obrotu bezgotówkowego mają być rozwiązania przewidziane w przepisach podatkowych – ulga na zakup terminali płatniczych w podatku dochodowym, a w VAT szybki zwrot nadwyżki podatku na rachunek bankowy.

W przepisach o VAT wprowadzono też jednak sankcje, niektóre wręcz drakońskie, grożące podatnikom, którzy nie podporządkują się nowym zasadom.

Ulga w CIT i PIT na zakup terminala

Podatnicy CIT i PIT, ponoszący wydatki na nabycie terminala płatniczego lub związane z obsługą transakcji płatniczych przy jego użyciu, od 1.01.2022 r. skorzystają z nowego odliczenia od dochodu. Ulga (nowe art. 18ef updop, art. 26hd updof i art. 11 ust. 3a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, dalej uzpd[2]) jest kierowana do przedsiębiorców. W PIT będzie przysługiwać osobom opodatkowanym według skali podatkowej, objętym podatkiem liniowym, a także ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, i będzie odliczana tylko od dochodów (przychodów) z pozarolniczej działalności gospodarczej. Podatnicy CIT odliczą ją od podstawy opodatkowania, o ile uzyskają dochody z innych źródeł niż zyski kapitałowe.

Skorzystają z niej również podatnicy uzyskujący przychody z działalności gospodarczej w ramach spółki niebędącej podatnikiem CIT.

Limit kwotowy i czasowy

Ulga została ograniczona kwotowo i czasowo. Odliczenie nie może przekroczyć w roku podatkowym:

• 2500 zł – w przypadku podatników, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży za pomocą kas rejestrujących,
• 1000 zł – u pozostałych podatników (mających obowiązek stosowania kas fiskalnych).

Przedsiębiorca może odliczyć wydatki na nabycie terminala płatniczego lub związane z obsługą transakcji płatniczych przy jego użyciu (m.in. opłaty z tytułu najmu terminali oraz opłaty zdefiniowane w ustawie o usługach płatniczych). Terminal płatniczy został zdefiniowany jako urządzenie umożliwiające dokonywanie płatności bezgotówkowych z wykorzystaniem karty płatniczej lub innego instrumentu płatniczego, w rozumieniu przepisów ustawy o usługach płatniczych.

Odliczeniu będą podlegać wydatki poniesione w roku podatkowym, w którym przedsiębiorca rozpoczął przyjmowanie płatności przy użyciu terminala płatniczego, i w roku następnym. Jeżeli pierwsze takie wydatki poniesie w 2022 r., to prawo do ulgi nabędzie za lata 2022 i 2023 (odliczy wydatki poniesione odpowiednio w tych latach).

Preferencja dla małych podatników

Mali podatnicy (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym) skorzystają z podwyższonego limitu odliczenia, o ile spełnią niektóre warunki wynikające z przepisów o VAT. Jeżeli taki podatnik (bądź spółka osobowa niebędąca podatnikiem CIT, w której jest wspólnikiem) w roku podatkowym uzyska prawo do otrzymania zwrotu VAT w terminie 15 dni od upływu terminu do złożenia rozliczenia (będą spełnione warunki z art. 87 ust. 6d–6l ustawy o VAT, choć zwrot nie musi wystąpić), przez co najmniej 7 mies. albo co najmniej 2 kwartały – w zależności od rodzaju składanych deklaracji – to odliczenie w podatku dochodowym może wynieść 200% poniesionych wydatków, nie więcej jednak niż 2 tys. zł w roku podatkowym. Ulga będzie przy tym przysługiwać w każdym roku podatkowym, w którym podatnik poniósł wydatki. Prawo do niej u małego podatnika nie będzie więc ograniczone jedynie do roku poniesienia wydatku i następnego.

Otrzymanie dofinansowania

Odliczeniu nie podlegają wydatki w części, w jakiej zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie lub – w przypadku osób fizycznych – odliczone od przychodu na podstawie uzpd.

Jeżeli przedsiębiorca skorzysta z programów finansujących zwrot wydatków związanych z obsługą transakcji płatniczych przy użyciu terminala (np. programu Polska Bezgotówkowa), to poniesione wydatki będzie mógł odliczyć dopiero w roku podatkowym, w którym zaprzestanie korzystania z takich programów, i w następnym. Jeśli więc podatnik zapewni korzystanie z płatności bezgotówkowych np. w lutym 2022 r. i do stycznia 2023 r. będzie otrzymywał zwrot ponoszonych wydatków, to prawo do ulgi nabędzie za lata 2023 i 2024.

To ograniczenie nie obejmuje małych podatników, którzy w okresie korzystania z programów finansujących zwrot wydatków mogą odliczać wydatki objęte programem.

Wznowienie działalności

Z odliczenia nie będą mogli korzystać podatnicy, którzy przyjmowali płatności przy użyciu terminala płatniczego w okresie 12 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc, w którym ponownie rozpoczęli przyjmowanie płatności przy użyciu terminala. Powodem może być zakończenie działalności i jej wznowienie w ciągu 12 mies. Przykładowo podatnik, który zakończył działalność 30.11.2022 r. i ponowne ją rozpoczął 1.05.2023 r., w rozliczeniu za 2023 r. nie odliczy ulgi, gdyż używał terminala w okresie 12 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc, w którym ponownie zaczął z niego korzystać.

Również to ograniczenie nie obejmuje małych podatników.

Pozostałe warunki ulgi

Ulga przysługuje na wydatek w kwocie netto (bez VAT). VAT zawarty w kwocie poniesionego wydatku podlega odliczeniu w ramach ulgi, tylko jeśli nie został odliczony na podstawie ustawy o VAT.

Odliczenia dokonuje się dopiero w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono wydatki. Nie ma możliwości uwzględnienia ulgi przy obliczaniu zaliczek na CIT/PIT czy przy wpłatach zryczałtowanego podatku w trakcie roku. Jeżeli kwota odliczenia jest wyższa niż roczny dochód podatnika, może być wykorzystana w zeznaniach za kolejne 6 lat podatkowych następujących

bezpośrednio po roku, w którym poniesiono wydatek.

Podwójna korzyść

Skorzystanie z ulgi nie wyklucza uwzględnienia wydatku w kosztach uzyskania przychodów, w tym także poprzez odpisy amortyzacyjne. Przynosi więc ona przedsiębiorcom dodatkową korzyść i w pewnym stopniu powinna rekompensować obowiązek zapewnienia konsumentom możliwości dokonywania płatności bezgotówkowych, w tym przede wszystkim z wykorzystaniem kart płatniczych. Nie zmienia to jednak faktu, że podatnik odzyska w ten sposób tylko część poniesionych wydatków, które będzie zobowiązany ponieść, wypełniając obowiązki wynikające z innych przepisów.

Szybki zwrot VAT

W ustawie o VAT (art. 87 ust. 6d i nast.) przewidziano szybki zwrot VAT, w terminie 15 dni, dla przedsiębiorców rejestrujących sprzedaż przy użyciu kas on-line i przyjmujących płatności z wykorzystaniem instrumentów płatniczych.

Termin zwrotu jest liczony od dnia, w którym upłynął termin do złożenia deklaracji (a nie od dnia jej złożenia). Oznacza to, że będzie z reguły dłuższy niż 15 dni, a podatnicy nie będą mieli powodu, by spieszyć się ze składaniem deklaracji.

Preferencja nie będzie przysługiwać podatnikowi, który złoży pierwotną deklarację po upływie ustawowego terminu. Przeszkodą nie jest natomiast złożenie korekty deklaracji. Jeśli po upływie ustawowego terminu do złożenia deklaracji podatnik złoży jej korektę, to zwrot nastąpi w terminie 15 dni od jej złożenia.

Prawo do uzyskania szybkiego zwrotu VAT zostało obwarowane licznymi i dość skomplikowanymi warunkami, które wymagają łącznego spełnienia (art. 87 ust. 6e ustawy o VAT).

Wymogi formalne

Podatnik musi spełniać przede wszystkim warunki formalne. Przez kolejne 12 mies. poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, powinien:

• być zarejestrowany jako czynny podatnik VAT,
• składać deklaracje za każdy okres rozliczeniowy,
• prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu wyłącznie kas rejestrujących on-line.

Ponadto przez kolejne 3 mies. poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, musi posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w skok, zawarty w wykazie podatników VAT, czyli na tzw. białej liście.

Minimalna wartość sprzedaży i limit zwrotu

Szybki zwrot jest zarezerwowany dla podatników, u których przez kolejne 12 mies. poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występują o zwrot, łączna wartość sprzedaży brutto, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas on-line, za każdy okres rozliczeniowy była nie niższa niż 50 tys. zł.

Kwota zwrotu za bieżący okres rozliczeniowy nie może przekroczyć 2-krotnej wysokości podatku wynikającego ze sprzedaży zaewidencjonowanej w tym okresie w kasach on-line (np. gdy VAT należny z tytułu sprzedaży zarejestrowanej w kasach on-line wynosi 20 tys. zł, zwrot przyspieszony nie może przekraczać 40 tys. zł). Jednocześnie wykazana w deklaracji kwota VAT naliczonego lub nadwyżki podatku z przeniesienia nie może być wyższa niż 3 tys. zł.

Minimalny udział sprzedaży kasowej i płatności bezgotówkowych

Dodatkowo, aby skorzystać z możliwości uzyskania szybkiego zwrotu, podatnik przez 3 kolejne miesięczne okresy rozliczeniowe (lub jeden kwartalny), poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu, za który występuje o zwrot, powinien wykazać co najmniej 80-proc. udział:

• łącznej sprzedaży brutto, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących on-line w danym okresie rozliczeniowym, w całkowitej sprzedaży brutto w danym okresie,
• otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych, w tym przy użyciu usługi polecenia przelewu, z tytułu sprzedaży brutto zaewidencjonowanej w kasach on-line, dokumentowanej paragonami z oznaczeniem, z którego wynika, że płatność została dokonana przy użyciu karty płatniczej, przez wykonanie płatności mobilnej lub polecenia przelewu, w stosunku do łącznej wartości sprzedaży brutto, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu tych kas.

Jednocześnie przez pierwsze 2 lata (od 1.01.2022 do 31.12.2023 r.) udział procentowy otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych (karty płatniczej, płatności mobilnej lub polecenia przelewu), w stosunku do łącznej wartości sprzedaży brutto zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas on-line, ma być obniżony do 65% (art. 146k ustawy o VAT).

Kto skorzysta

Zawężenie kręgu uprawnionych do szybkiego zwrotu, do podatników używających wyłącznie kasy on-line, jest po części uzasadnione planowaną automatyzacją weryfikacji spełnienia warunków zwrotu. Wartość sprzedaży będzie ustalana na podstawie danych gromadzonych w Centralnym Repozytorium Kas oraz przesyłanych przez podatników ewidencji VAT. Spełnienie innych warunków ma być weryfikowane z wykorzystaniem zasobów teleinformatycznych Szefa KAS (wydaje się, że także danych pozyskiwanych z systemu bankowego poprzez STIR).

Z uwagi na konieczność ewidencjonowania w kasach on-line ponad 80% sprzedaży całkowitej brutto prawo do szybszego zwrotu nabędą wyłącznie podatnicy, u których dominuje sprzedaż detaliczna.

Ponadto poniżej 20% płatności z tytułu sprzedaży zarejestrowanej w kasach może nastąpić w inny sposób niż kartą płatniczą, w formie płatności mobilnej lub polecenia przelewu (w szczególności w gotówce). Podatnik ma obowiązek zaznaczać na paragonach, że płatność została dokonana z wykorzystaniem trzech ww. instrumentów płatniczych. Użycie czasu przeszłego („została dokonana”) powoduje, że przedsiębiorca zgadzający się na zapłatę przelewem po zarejestrowaniu sprzedaży w kasie rejestrującej (z odroczonym terminem płatności) nie będzie mógł takiej sprzedaży wliczać do limitu.

Utrata prawa do przyspieszonego zwrotu VAT i kwartalnych rozliczeń

O ile „marchewka” w postaci szybkiego zwrotu VAT prezentuje się dość mizernie, o tyle przepisy przewidujące sankcje dla przedsiębiorców, którzy nie podporządkują się nowym obowiązkom, są zdecydowanie mniej skomplikowane i bardziej jednoznaczne.

Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, wbrew obowiązkowi, nie zapewniał możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych, to nie będzie mu przysługiwać zwrot różnicy podatku, w terminie 25 dni (na rachunek zwykły). Ograniczenie dotyczy zwrotu za okres rozliczeniowy, w którym naruszenie tego obowiązku zostało stwierdzone, oraz za 6 kolejnych okresów rozliczeniowych następujących po tym okresie rozliczeniowym (art. 87 ust. 6c ustawy o VAT).

Ponadto podatnik straci prawo do składania deklaracji za okresy kwartalne (art. 99 ust. 3a pkt 4 i ust. 3e ustawy o VAT), od kwartału:

• w którym zostanie stwierdzone naruszenie obowiązków – jeśli organ stwierdzi naruszenie w pierwszym bądź drugim miesiącu kwartału, lub
• następnego – jeśli naruszenie obowiązku zostanie stwierdzone w 3. miesiącu kwartału.

Powrót do składania deklaracji kwartalnych będzie możliwy nie wcześniej niż po upływie 6 mies. następujących po ostatnim miesiącu kwartału, w którym stwierdzono naruszenie obowiązków (art. 99 ust. 4b ustawy o VAT).

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, przez zidentyfikowanie nierealizowania przez podatnika obowiązku, o którym mowa w art. 19a Pp, rozumie się podjęcie przez organy podatkowe informacji o tym, że podatnik nie realizował obowiązku zapewnienia płatności przy użyciu instrumentu płatniczego (bez znaczenia pozostaje tryb oraz sposób tego ustalenia przez organy skarbowe).

Kara pieniężna za brak współpracy terminala z kasą

W myśl nowego art. 111 ust. 6kb ustawy o VAT w przypadku stwierdzenia, że podatnik prowadzący ewidencję sprzedaży przy użyciu kasy rejestrującej on-line nie zapewnia – zgodnie z wymaganiami technicznymi dla kas rejestrujących – współpracy tej kasy z terminalem płatniczym, przy użyciu którego umożliwia przyjmowanie płatności, naczelnik US – w drodze decyzji – nałoży na niego karę pieniężną w wysokości 5 tys. zł. Przepis ten będzie obowiązywać od 1.07.2022 r., czyli od momentu wprowadzenia obowiązku zapewnienia współpracy posiadanego terminala płatniczego z kasą rejestrującą on-line.

Sankcja nie dotyczy posiadaczy kas starego typu (innych niż on-line), nadal używanych na podstawie przepisów epizodycznych ustawy o VAT.

Wydaje się, że intencją projektodawcy jest, by od 1.07.2022 r. wszyscy podatnicy używający kasy on-line, którzy jednocześnie korzystają z terminali płatniczych, odpowiednio połączyli kasy z terminalem. W ten sposób ma być zapewniona łatwiejsza weryfikacja, czy w kasie zarejestrowano wszystkie transakcje, za które klient zapłacił przez terminal.

Należy się spodziewać, że kasy rejestrujące będą w dalszym ciągu przedmiotem szczególnego zainteresowania organów podatkowych, które wykorzystają wszystkie dostępne instrumenty kontrolne.

Od 1.01.2022 r. zyskają nowe narzędzie w postaci nabycia sprawdzającego, pozwalającego dokonywać zakupów kontrolnych. Przy okazji będzie więc możliwe także sprawdzanie, czy podatnicy prawidłowo używają kas rejestrujących i wywiązują się z innych obowiązków z tym związanych.