Wyższe kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzeń od 1.07.2023 r.

Podstawą minimalna pensja netto

Minimalne wynagrodzenie stanowi punkt wyjścia do obliczenia wysokości kwot wolnych od potrąceń z wynagrodzenia za pracę pracowników i zleceniobiorców. Szkopuł jednak w tym, że podstawą wymiaru kwot wolnych jest minimalna płaca netto, której wersje wciąż się mnożą wskutek kolejnych zmian podatkowych. Ponadto wynagrodzenie netto nie zależy już wyłącznie od kosztów uzyskania przychodów przysługujących pracownikowi i od tego, czy złożył on oświadczenie PIT-2. Na jego wysokość wpływają także:

• możliwość podziału miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek (u danego pracodawcy – w zależności od oświadczenia pracownika lub zleceniobiorcy – może ona wynosić 300, 250, 100 lub 0 zł) oraz
• możliwość pełnego zrzeczenia się przez pracownika z kosztów uzyskania przychodu (w przypadku kosztów zryczałtowanych wynoszących 250 bądź 300 zł),
• korzystanie przez pracownika lub zleceniobiorcę ze zwolnienia podatkowego PIT-0 (czyli ulg: dla młodych, dla pracującego seniora, dla rodzin 4+, na powrót),
• zapisanie się przez pracownika lub zleceniobiorcę do pracowniczego planu kapitałowego (PPK).

Zmiany w rozliczaniu płac, obowiązujące od 2023 r. oraz wprowadzone wcześniej przez Polski Ład, doprowadziły do tego, że właściwie każdy najniżej opłacany pracownik może pobierać inne wynagrodzenie minimalne netto. W tabeli 1 podajemy przykład obliczenia minimalnego wynagrodzenia w II półroczu 2023 r.[1] dla pracownika zatrudnionego na pełny etat, który u danego pracodawcy nie korzysta z kwoty zmniejszającej podatek (ulga miesięczna, UM) lub korzysta z niej w pełnej wysokości (300 zł), z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodów (KUP) w różnej kwocie.

Wysokość kwot wolnych

Opisane wyżej czynniki warunkują również wysokość kwot wolnych od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Kwoty te stanowią bowiem odpowiedni odsetek minimalnego wynagrodzenia netto, tj. po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, składki zdrowotnej, zaliczki na podatek oraz wpłat do PPK (art. 87¹ § 1 Kp). Wynoszą one przy potrącaniu:

• sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (np. zaległe kredyty, pożyczki, składki czy podatki) – 100% minimalnego wynagrodzenia netto,
• zaliczek pieniężnych – 75% minimalnego wynagrodzenia netto,
• kar pieniężnych – 90% minimalnego wynagrodzenia netto.

Zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy

Kwotę wolną od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę, przysługującą pracownikowi dłużnikowi wykonującemu obowiązki na niepełnym etacie, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Najpierw trzeba obliczyć minimalne wynagrodzenie netto dla cząstki etatu, na którą jest zatrudniony pracownik, a następnie pomnożyć ją przez stopę procentową właściwą dla danej kategorii potrącenia obowiązkowego (100, 90 lub 75%).

Poniżej przedstawiono sposób obliczenia kwoty wolnej od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę, należnej pracownikowi zatrudnionemu na 3/4 etatu, który korzysta z podstawowych kosztów uzyskania przychodów w wysokości 250 zł i z częściowej ulgi miesięcznej w wysokości 100 zł:

• przychód 3600 × 3/4 etatu: 2700,
• podstawa wymiaru składek społecznych (finansowanych przez pracownika): 2700,
• składki społeczne: emerytalna – 263,52, rentowe – 40,50, chorobowa – 66,15; łącznie – 370,17,
• podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2329,83,
• składka zdrowotna: 209,68,
• podstawa opodatkowania: 2700 – 370,17 – 250 ≈ 2080,
• zaliczka do US: 2080 × 12% – 100 ≈ 150,
• podstawa obliczenia kwot wolnych od potrąceń: 2700 – 370,17 – 209,68 – 150 = 1970,15 (patrz tabela 3).

Pracownik korzystający ze zwolnienia PIT-0

Inaczej oblicza się kwoty wolne właściwe dla pracownika, któremu w roku kalendarzowym zakład pracy nie nalicza zaliczek na PIT z uwagi na to, że ma on prawo do jednego ze zwolnień określonych w art. 21 ust. 1 pkt 148, 152–154 updof (tj. ulg: dla młodych, dla rodzin 4+, dla pracującego seniora lub na powrót – dalej zwolnienie PIT-0).

Sposób obliczenia kwoty wolnej od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę, należnej pracownikowi zatrudnionemu na pełny etat, korzystającemu ze zwolnienia PIT-0, jest następujący:

• przychód: 3600,
• podstawa wymiaru składek społecznych finansowanych przez pracownika: 3600,
• składki społeczne: emerytalna – 351,36, rentowe – 54, chorobowa – 88,20; łącznie – 493,56,
• podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 3600 – 493,56 = 3106,44,
• składka zdrowotna: 279,58,
• podstawa obliczenia kwot wolnych od potrąceń: 3600 – 493,56 – 279,58 = 2826,86 (patrz tabela 4).

Pracownik uczestniczący w PPK

Pracownik będący członkiem PPK finansuje wpłatę podstawową do PPK w wysokości 2% wynagrodzenia (podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych, bez stosowania ograniczenia do górnej rocznej podstawy tych składek). Może obniżyć wysokość tej wpłaty, jednak maksymalnie do 0,5% podstawy wymiaru, jeśli jego wynagrodzenie osiągane z różnych źródeł nie przekracza 1,2 minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie, tj. nie przekracza w II połowie 2023 r. kwoty 4320 zł/mies. Ponadto może zadeklarować wpłatę dodatkową – maksymalnie 2% podstawy wymiaru (art. 27 ust. 1, 3 i 9 ustawy z 4.10.2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 46).

Pracodawca pokrywa za pracownika wpłatę podstawową (1,5% podstawy wymiaru) i może zadeklarować wpłatę dodatkową (maksymalnie 2,5% podstawy wymiaru) – art. 26 ust. 1 i 2 ustawy o PPK. Wpłaty do PPK finansowane przez pracodawcę dolicza się do podstawy opodatkowania pracownika w miesiącu, w którym zostały faktycznie dokonane na rachunek instytucji finansowej. Nie wchodzą one do podstawy wymiaru składek społecznych i zdrowotnej.

Podstawę wymiaru kwot wolnych od potrąceń z wynagrodzenia za pracę, przysługujących pracownikowi uczestniczącemu w PPK, stanowi minimalne wynagrodzenie po odliczeniu składek społecznych, składki zdrowotnej, zaliczki na PIT oraz wpłat do PPK. Zgodnie ze stanowiskiem MF z 16.12.2019 r. chodzi tu o odliczenie wpłat do PPK ustalonych od minimalnego wynagrodzenia z zastosowaniem faktycznie obowiązującej danego pracownika stawki procentowej wpłat (zarówno w części obowiązkowej, jak i dobrowolnej).

Sposób obliczenia podstawy wymiaru kwot wolnych od potrąceń – dla pracownika uczestnika PPK, zatrudnionego na pełny etat, który u danego pracodawcy nie korzysta z ulgi miesięcznej lub korzysta z niej w niepełnej wysokości (150 zł), z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodów w różnej kwocie – ilustruje przykład zawarty w tabeli 5.

Minimum zostawiane dłużnikowi na zleceniu

Jeśli zleceniobiorca podlega egzekucji oraz jest zatrudniony:

• wyłącznie na podstawie umowy zlecenia albo
• na podstawie umowy zlecenia wynagradzanej periodycznie (także gdy umowa ta nie jest jedynym źródłem dochodu),

do jego wynagrodzenia stosuje się odpowiednio art. 87 i nast. Kp (a więc przepisy o potrąceniach z wynagrodzenia za pracę).

Aby obliczyć przysługującą mu kwotę wolną, trzeba:

• ustalić obowiązujący go w danym miesiącu wymiar czasu pray, dzieląc liczbę godzin wypracowanych przez tego zleceniobiorcę (zwykle deklarowaną co miesiąc zleceniodawcy na potrzeby minimalnej stawki godzinowej) przez nominał czasu pracy tego miesiąca obowiązujący pracowników,
• tak ustalony wymiar czasu pracy pomnożyć przez minimalne wynagrodzenie brutto, otrzymując podstawę wymiaru kwoty wolnej, z której należy obliczyć kwotę netto, stosując zasady rozliczania pensji zleceniobiorcy.