Co nowego w prawie - październik 2025

Zatrudnianie nauczycieli

Od 1.09.2025 r. obowiązuje ustawa z 25.07.2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (DzU poz. 1188). Pozwala w latach 2025–2027 zatrudniać nauczycieli specjalistów w niepublicznych przedszkolach, szkołach i zespołach także na innej podstawie niż umowa o pracę, w wymiarze do 9 godz. tygodniowo (zamiast dotychczasowych 4). Warunkiem jest, że w treści łączącego strony stosunku prawnego nie mogą przeważać cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Nauczyciele ci muszą przy tym spełniać wymagania dotyczące kwalifikacji, niekaralności, braku postępowań dyscyplinarnych itd. Do 31.08.2027 r. do obliczania łącznej liczby etatów będzie się wliczać również godziny zajęć specjalistów zatrudnionych na takich zasadach.

Także od 1.09.2025 r. obowiązuje ustawa z 25.07.2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1160). Dotyczy wynagrodzeń, czasu pracy, oceniania i ochrony stosunku pracy. M.in.:

• z 2 lat do roku skrócono okres zatrudnienia na czas określony, po którym nauczyciel zyska prawo do umowy na czas nieokreślony,
• ujednolicono ochronę przedemerytalną zatrudnionych na podstawie mianowania oraz umowy o pracę na czas nieokreślony; nie będzie można wypowiedzieć stosunku pracy nauczycielowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku,
• sprecyzowano zasady liczenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa,
• podwyższono nagrody jubileuszowe (z 250% do 300% po 40 latach pracy i dodano nagrodę 400% po 45 latach),
• wprowadzono jednorazową odprawę przy odejściu na emeryturę, rentę lub świadczenie kompensacyjne w wysokości: po 10 latach pracy – 2-miesięcznego wynagrodzenia, po 15 latach pracy – 3-miesięcznego wynagrodzenia, zaś po 20 latach pracy – 6-miesięcznego wynagrodzenia.

Łączenie funduszy

9.09.2025 r. weszła w życie ustawa z 9.07.2025 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (DzU poz. 1161). Obniża próg zgody zgromadzenia inwestorów na połączenie funduszy inwestycyjnych zamkniętych – z wymaganych dotąd 2/3 certyfikatów inwestycyjnych do ponad połowy ich ogólnej liczby. Ponadto reguluje procedurę, w sytuacji gdy w pierwszym głosowaniu uczestnicy reprezentują nie więcej niż połowę certyfikatów.

Informacje od banku dla syndyka

Banki oraz skok będą udzielać informacji stanowiących tajemnicę bankową syndykowi, nadzorcy sądowemu albo zarządcy i tymczasowemu nadzorcy sądowemu w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności w postępowaniu upadłościowym lub restrukturyzacyjnym.

Nie tylko banki (jak dotychczas), lecz także skok, które prowadzą rachunki upadłego, muszą po obwieszczeniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości zawiadomić o tym syndyka.

Banki, w których dłużnik ma rachunki bankowe, sejfy lub skrytki, oraz skok, które prowadzą rachunki dłużnika, muszą po obwieszczeniu postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego zawiadomić o tym nadzorcę sądowego albo zarządcę.

Tak wynika z obowiązującej od 9.09.2025 r. ustawy z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1170). Do postępowań upadłościowych oraz restrukturyzacyjnych, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, będą stosowane przepisy dotychczasowe.

Zamówienia w UE

9.09.2025 r. weszła w życie ustawa z 9.07.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (DzU poz. 1165). Wdraża dyrektywy UE 2014/24/UE i 2014/25/UE oraz uwzględnia wyroki TSUE (C-652/22, C-266/22). Wprowadza zasadę, że równy dostęp do rynku zamówień publicznych mają tylko wykonawcy z państw UE oraz państw objętych porozumieniem WTO w sprawie zamówień rządowych lub innymi umowami międzynarodowymi zawartymi przez UE. Wykonawcy z państw trzecich nieposiadających takiej umowy nie mają gwarantowanego dostępu, a decyzja o ich dopuszczeniu należy do zamawiającego. Rozwiązania te mają sprzyjać polskim przedsiębiorcom, poprawiając ich konkurencyjność w przetargach.

Klasyfikacja budżetowa

Od 16.09.2025 r. obowiązuje rozporządzenie MFiG z 10.09.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (DzU poz. 1241). Zmiany dotyczą m.in. kredytów eksportowych. Utworzono też nowe rozdziały dla geodezji, obrony narodowej, podatków wyrównawczych i fundacji rodzinnych, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, obronności.

Wyższy limit zwrotu VAT dla Frontex

16.09.2025 r. weszło w życie rozporządzenie MFiG z 26.08.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie miejsca świadczenia usług oraz zwrotu kwoty podatku naliczonego jednostce dokonującej nabycia (importu) towarów lub usług (DzU poz. 1205). Podwyższa limit zwrotu VAT dla personelu Agencji Frontex, z tytułu nabycia do celów prywatnych towarów na terytorium kraju w ilościach niewskazujących na przeznaczenie handlowe – z 27 719 zł do 28 745 zł.

Postępowanie naprawcze banku

Od 17.09.2025 r. obowiązuje rozporządzenie MFiG z 10.09.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie planu naprawy banku oraz grupowego planu naprawy (DzU poz. 1248). W elementach planów naprawy banków oraz w grupowych planach naprawy uwzględnia także kwestie związane z sieciami i systemami informatycznymi ustanowionymi i zarządzanymi zgodnie z rozporządzeniem 2022/2554 (co dotyczy tzw. odporności cyfrowej).

Plan naprawczy

17.09.2025 r. weszła w życie ustawa z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o działalności leczniczej (DzU poz. 1211). W zakresie ustawy o działalności leczniczej wprowadzono:

• nowe uprawnienie dla samorządów – związki jednostek samorządu terytorialnego mogą tworzyć podmioty lecznicze w takich samych formach, jak pojedyncze jednostki (spółki kapitałowe, jednostki budżetowe, SPZOZ),
• program naprawczy w SPZOZ – jeśli bezwzględna strata netto przewyższa 1% przychodów netto ze sprzedaży produktów i towarów, pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów finansowych, kierownik placówki musi w ciągu 7 mies. przygotować plan naprawczy na maksymalnie 3 lata, zgodnie z ustawowymi wymogami,
• program naprawczy w spółkach kapitałowych – w spółkach, w których większościowym udziałowcem jest Skarb Państwa, samorząd lub uczelnia medyczna, zarząd ma obowiązek przygotować podobny plan w ciągu 3 mies., gdy wystąpi analogiczna strata.

Podatek przy podziale spółek

Obowiązująca od 18.09.2025 r. ustawa z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1218) dotyczy kilku ustaw, w tym podatkowej. Reguluje podział spółek energetycznych przez wyodrębnienie. Wprowadzono przepisy zapewniające automatyczne przejście praw i obowiązków spółki dzielonej (sprzedawcy rezerwowego energii/gazu lub sprzedawcy z urzędu) na spółkę przejmującą. Podział przez wyodrębnienie został zrównany podatkowo z wniesieniem aportu, z wyjątkiem sytuacji, gdy przedmiotem jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część i spółka przejmująca zachowuje wartości podatkowe składników majątku.

Ze znowelizowanej ustawy o rachunkowości wynika, że nie będzie obowiązku zamykania ksiąg rachunkowych w przypadku podziału przez wyodrębnienie, co zrównuje go z podziałem przez wydzielenie.

Obniżone stawki VAT

18.09.2025 r. weszło w życie rozporządzenie MFiG z 13.09.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług (DzU poz. 1253). W związku z przedłużającą się wojną w Ukrainie, do końca 2025 r. obowiązuje stawka 0% VAT na:

• dostawy towarów (z wyłączeniem wyrobów akcyzowych i samochodów osobowych objętych akcyzą) dokonywane na rzecz m.in.:

• podmiotów Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Półksiężyca,
• organów ONZ i organizacji wyspecjalizowanych,
• organizacji pożytku publicznego (posiadających ten status przez co najmniej 18 mies.),
• przedsiębiorstw społecznych (również ze stażem min. 18 mies.);

• WNT przez te same podmioty, jeśli towary są przekazywane bezpłatnie lub oddawane do dyspozycji osobom uciekającym przed wojną.

Warunkiem skorzystania ze stawki 0% jest pisemna umowa między dostawcą a beneficjentem, zawierająca potwierdzenie przeznaczenia towarów na cele humanitarne i zobowiązanie do zwrotu równowartości VAT w przypadku użycia towarów niezgodnie z celem. W razie nieprawidłowego wykorzystania towarów stosowana będzie standardowa stawka VAT obowiązująca w dniu naruszenia.

Centralna Informacja Emerytalna

Miała być Centralna Informacja Emerytalna dla przyszłych emerytów, w której mogliby oszacować swoje przyszłe świadczenie, ale jej nie będzie. Tak wynika z obowiązującej od 18.09.2025 r. ustawy z 5.08.2025 r. o uchyleniu ustawy o Centralnej Informacji Emerytalnej (DzU poz. 1216). Dane do obliczenia hipotetycznej emerytury mają być dostępne na Platformie Usług Elektronicznych ZUS.

Zastrzeżony PESEL zabezpieczy przed wyłudzeniami ubezpieczeń

27.11.2025 r. wejdzie w życie ustawa z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o ewidencji ludności (DzU poz. 1176). Ma ograniczyć wyłudzanie przy użyciu skradzionych danych odszkodowań z polis OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Zakład ubezpieczeń zyska możliwość sprawdzania, czy PESEL ubezpieczającego/ubezpieczonego widnieje w rejestrze zastrzeżeń. Weryfikacja będzie się odbywać przez system Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Jeśli PESEL jest zastrzeżony, zakład ubezpieczeń będzie mógł odmówić zawarcia umowy. Obecnie takiego prawa nie ma.

Śmierć klienta banku

29.11.2025 r. zacznie obowiązywać ustawa z 25.07.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1191). Banki i skok mogą uzyskiwać z rejestru PESEL informację o dacie zgonu posiadacza rachunku. Ma to ograniczyć problem „uśpionych lokat” i przyspieszyć wypłaty spadkobiercom.

Wynagrodzenie minimalne

Od 1.01.2026 r. wzrośnie minimalne wynagrodzenie – do 4806 zł (stawka godzinowa: 31,40 zł). Tak wynika z rozporządzenia RM z 11.09.2025 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2026 r. (DzU poz. 1242)

Wyższy próg w zamówieniach

1.01.2026 r. wejdzie w życie ustawa z 25.07.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1173). Podnosi próg stosowania Prawa zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji – ze 130 tys. zł do 170 tys. zł. Zmiana ta wynika z inflacji oraz wzrostu kosztów realizacji zamówień publicznych w ostatnich latach. Zamawiający będzie musiał badać wpływ planowanego zamówienia na konkurencyjność w ramach analizy potrzeb i wymagań oraz wskazywać, jak warunki zamówienia mają ją zwiększać. Podwyższenie progu oznacza zmiany także w innych ustawach (m.in. o archiwach, działalności kulturalnej, specjalnych strefach ekonomicznych i publicznym transporcie zbiorowym). Do postępowań i umów rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Emerytury czerwcowe

1.01.2026 r. zacznie obowiązywać ustawa z 5.08.2025 r. o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustalonych w czerwcu w latach 2009–2019 oraz rent rodzinnych po ubezpieczonych, którym ustalono emerytury w czerwcu w latach 2009–2019 (DzU poz. 1169). Naprawia problem zaniżania tzw. emerytur czerwcowych.

Chodzi o emerytury, renty rodzinne ustalone w czerwcu w latach 2009–2019 na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub renty rodzinne przysługujące uprawnionym po ubezpieczonych, którzy osiągnęli wiek emerytalny i zmarli w czerwcu w latach 2009–2019 oraz nie mieli ustalonego prawa do emerytury.

ZUS ponownie je przeliczy na dzień ich pierwotnego ustalenia – z uwzględnieniem waloryzacji składek przeprowadzonej w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, o ile będzie to korzystniejsze. Tak ustalona wysokość emerytury/renty rodzinnej będzie następnie podlegała waloryzacji na zasadach określonych dla świadczeń emerytalno-rentowych, obowiązujących po dniu jej ustalenia.

Nowa kwota nie będzie mogła być niższa od dotychczas wypłacanej i będzie podlegała dalszej waloryzacji na ogólnych zasadach. Przeliczenia zostaną dokonane z urzędu w ciągu 3 mies. od wejścia w życie ustawy, a świadczenia w nowej wysokości będą wypłacane od 1.01.2026 r.

Bliżej KSeF

Ustawa z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1203) ma ułatwić wejście – od 1.02.2026 r. – w Krajowy System e-Faktur (KSeF).

Najważniejsze rozwiązania to:

1) etapowe wprowadzenie obowiązku wystawiania e-faktur dla wszystkich podatników (czynnych i zwolnionych z VAT), z czasowymi wyjątkami dla mniejszych transakcji i sprzedaży poniżej określonych progów, tzn. w okresie:

• od 1 lutego do końca marca 2026 r. – podatnicy, których obroty w 2024 r. były niższe niż 200 mln zł (z VAT), będą mogli wystawiać faktury papierowe i elektroniczne poza KSeF,
• od 1 kwietnia do końca 2026 r. – możliwość wystawiania faktur poza KSeF pozostanie tylko dla transakcji do 10 tys. zł miesięcznie; po przekroczeniu tego limitu podatnik będzie musiał wystawiać wyłącznie e-faktury w KSeF,
• od 1 lutego do końca 2026 r. – będzie można wystawiać fakturę elektroniczną lub papierową przy zastosowaniu kasy rejestrującej oraz paragon fiskalny uznany za fakturę;

2) możliwość przesyłania załączników do e-faktur (po wcześniejszym zgłoszeniu w KSeF);

3) zmiany w stosowaniu trybu „offline24”;

4) możliwość wcześniejszego pobrania certyfikatu KSeF (od 1.11.2025 r.).

Główne regulacje wchodzą w życie 1.02.2026 r., natomiast ustawa – 2.09.2025 r.

Działalność nierejestrowana

Od 26.02.2026 r. zacznie obowiązywać ustawa z 25.07.2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych oraz wsparcia przedsiębiorczości (DzU poz. 1168). Wśród wielu zmian na uwagę zasługuje wchodząca w życie już 1.01.2026 r. zmiana w Prawie przedsiębiorców, mająca na celu wsparcie rozwoju działalności nierejestrowej przez przejście z miesięcznego limitu przychodów na kwartalny.

Nie będzie stanowić działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym kwartale 225% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 mies. nie wykonywała działalności gospodarczej.

Więcej doręczeń elektronicznych

Z ustawy z 5.08.2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1172) wynika m.in., że portal informacyjny ma być w większym stopniu wykorzystywany przez profesjonalnych pełnomocników, tzn. komunikacja ma być dwustronna, a nie tylko od sądu. Ma być też wykorzystywany w instytucji mediacji.

Obowiązek wniesienia do sądu pism za pośrednictwem portalu informacyjnego dotyczy adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego, Prokuratorii Generalnej RP i prokuratora, gdy przepis szczególny tak stanowi. Wniesienie pisma procesowego poza portalem nie wywoła w takich przypadkach skutków procesowych.

Doprecyzowano także status jednoosobowych przedsiębiorców zawierających umowy w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, w kontekście stosowania przepisów o ochronie konsumentów. Dotychczas taki przedsiębiorca w zakresie umów zawieranych w ramach działalności gospodarczej, ale spoza jej zakresu, był traktowany jak konsument (gdy umowa bezpośrednio związana z jego działalnością gospodarczą nie miała dla niego charakteru zawodowego). Ponieważ ustalenie charakteru umowy rodziło istotne spory, umożliwiono przedsiębiorcom określenie charakteru zawieranej umowy przez złożenie stosownego oświadczenia. Druga strona nie może uzależniać zawarcia umowy od złożenia takiego oświadczenia.

Wprowadzająca te zmiany ustawa zasadniczo wchodzi w życie 1.03.2026 r. Część przepisów obowiązuje od 10.09.2025 r. Obowiązek wnoszenia wskazanych pism procesowych przez profesjonalnych pełnomocników za pośrednictwem portalu informacyjnego zacznie obowiązywać 1.03.2027 r.

Mniej towarów w SENT

17.03.2026 r. wejdzie w życie rozporządzenie MFiG z 10.09.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (DzU poz. 1244). Na wniosek ministra rolnictwa zredukowano listy towarów objętych systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów (SENT) przez usunięcie m.in. świeżych owoców, takich jak maliny, truskawki, a także mąki i nasion słonecznika.

Certyfikacja wykonawców

12.07.2026 r. (niektóre przepisy w innych terminach) zacznie obowiązywać ustawa z 5.08.2025 r. o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych (DzU poz. 1235). Wprowadza system certyfikacji, który ma uprościć weryfikację podmiotową wykonawców. Certyfikat będzie dobrowolnym dokumentem potwierdzającym brak podstaw do wykluczenia oraz zdolność do należytego wykonania zamówienia. Będzie ważny od roku do 3 lat i pozwoli wykonawcy posługiwać się nim w wielu postępowaniach bez konieczności każdorazowego składania dokumentów.

Certyfikacji będą udzielać akredytowane podmioty (za akredytację odpowiada Polskie Centrum Akredytacji).

Ustawa przewiduje dwa rodzaje certyfikatów:

• potwierdzający niepodleganie wykluczeniu,
• potwierdzający zdolność wykonawcy do realizacji zamówienia.

Procedura certyfikacji ma trwać do 30 dni, kończyć się udzieleniem lub odmową udzielenia certyfikatu (z uzasadnieniem i możliwością złożenia zastrzeżeń). Certyfikaty będą wydawane w formie elektronicznej, a dane o nich trafią do państwowej bazy teleinformatycznej.

W DzU z 2025 r. ogłoszono teksty jednolite następujących

• ustaw:

• o świadczeniach rodzinnych (poz. 1208),
• o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (poz. 1228);

• rozporządzeń:

• RM w sprawie środków publicznych niezaliczanych do środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5c i 6 ustawy o finansach publicznych (poz. 1184),
• MF w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (poz. 1185).