Wydatki ponoszone w ramach strategii CSR – koszty uzyskania przychodów i prawo do odliczenia VAT

Związek wydatków na CSR z przychodami z działalności gospodarczej

Aby wydatki poniesione w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu mogły być uznane za koszt podatkowy, powinny korelować z celami określonymi w przyjętej przez dany podmiot polityce CSR. Polityka ta powinna m.in. wskazywać na obszary, w jakich koncepcja zrównoważonego rozwoju jest realizowana, oraz grupy interesariuszy, do których jest kierowana.

Jak słusznie wskazał NSA w wyroku z 26.09.2018 r. (II FSK 2500/16), nie jest możliwe, w oparciu o (…) art. 15 ust. 1 updop, dokonywanie oceny wszystkich zagregowanych w strukturze CSR wydatków, tak jakby był to jeden wydatek.

Oznacza to, że jeśli podmiot realizuje różne cele w obszarze CSR, to ustawy o podatku dochodowym nie pozwalają na wykazanie CSR jako jednego wydatku, który może być uznany za koszt podatkowy lub nie. Kwalifikacja wydatków poniesionych w ramach CSR powinna się odbywać w sposób zindywidualizowany, w odniesieniu do poszczególnych wydatków, względnie ich grup, mających jednolity charakter.

Do podstawowych rodzajów aktywności w obszarze CSR, generujących określone wydatki, należą: świadczenia na rzecz pracowników, ochrona środowiska naturalnego, ochrona życia i zdrowia lokalnych społeczności oraz dbanie o dobre relacje z otoczeniem biznesowym i społecznym. Z podatkowego punktu widzenia kluczowe jest, czy wydatki te można uznać za koszty uzyskania przychodów, skoro bezpośrednio nie generują one przychodów. KIS w wydawanych interpretacjach potwierdza prawo przedsiębiorców do rozliczenia ich w rachunku podatkowym.

Świadczenia na rzecz pracowników

Na skutek przyjętej polityki CSR u przedsiębiorców wzrasta potrzeba tworzenia zatrudnionym sprzyjających warunków pracy. Firmy ponoszą świadczenia wykraczające poza obowiązki wynikające z prawa pracy. Przykładem może być grupa kapitałowa z branży energetyczno-paliwowej, która zapewniała pracownikom aktywność sportową, dopłaty do obiadów, warsztaty, a także dobrze zorganizowane i zaopatrzone punkty socjalne/sanitarne, w tym aneksy kuchenne, pomieszczenia dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, kobiet w ciąży i młodych matek. Zdaniem podatnika podnoszenie standardu warunków pracy, jako jeden z elementów pozafinansowego motywowania pracowników, skutkowało wzrostem ich lojalności i zaangażowania. Wydatki na ten cel stanowiły więc koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 updop, co potwierdziła KIS w interpretacji z 18.08.2021 r. (0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA).

Identyczne stanowisko KIS zajęła w interpretacji z 8.12.2020 r. (0111-KDIB1-3.4010.250.2020.2.MBD) w sprawie spółki, która jako cel strategiczny polityki CSR przyjęła m.in. utrzymanie pozycji odpowiedzialnego pracodawcy. Ponosiła na rzecz pracowników wydatki na projekty medyczne – badania przesiewowe tomografii komputerowej obejmujące wczesne wykrywanie raka płuc, diagnostykę rozedmy oraz ocenę zwapnień w tętnicach wieńcowych. Program przewidywał również gratyfikacje z okazji narodzin dziecka (pakiet prezentów i list gratulacyjny). KIS uznała, że wydatki te mogą być kwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów.

Ochrona środowiska

Kosztem podatkowym są także wydatki poniesione w ramach CSR na ochronę środowiska. Potwierdza to interpretacja KIS z 21.04.2021 r. (0114-KDIP2-2.4010.51.2021.1.SP), która dotyczyła grupy kapitałowej z sektora bankowego. W ramach przyjętej strategii zobowiązała się ona do działań mających na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko poprzez inwestycje w projekty skutkujące unikaniem bądź neutralizacją emisji gazów cieplarnianych. Z powodu ich emisji, której nie udało się uniknąć, grupa kupowała kredyty węglowe – jednostki poświadczonej redukcji emisji (Verified Carbon Unit lub Certified Emission Reductions, dalej jednostki VCU/CER).

Zdaniem podatnika nabycie jednostek VCU/CER, w celu neutralizacji śladu węglowego wyprodukowanego w 2020 r. przez polskie podmioty z grupy, pośrednio służyło działalności gospodarczej. Wpływało na osiągane przez bank przychody poprzez budowanie jego pozytywnego wizerunku jako dbającego o środowisko i realizującego cele odpowiedzialne społecznie. Wywierało też pozytywny wpływ na oceny przyznawane przez agencje ratingowe, które z kolei mają duże znaczenie dla klientów, oddziałując pośrednio na przychody osiągane przez bank. Polepszenie ratingu banku oznacza także niższy koszt pozyskania finansowania.

KIS uznała te argumenty, stwierdzając, że opisane działania wpisują się w definicję społecznej odpowiedzialności biznesu i mogą się przyczynić do budowania zaufania wśród agencji ratingowych, klientów i pracowników. Wzrost zaufania oraz pozytywny rating mogą w przyszłości przełożyć się na osiąganie przez bank lepszych wyników finansowych, a więc zwiększenie przychodów. Poniesione wydatki mogą zatem stanowić koszty uzyskania przychodów jako koszty pośrednio związane z przychodem, które zgodnie z art. 15 ust. 4d updop są potrącalne w dacie ich poniesienia.

Za takie koszty organ podatkowy uznał również wydatki na projekty badawczo-rozwojowe z zakresu ochrony środowiska, system monitorujący ptaki, sadzenie lasów, platformy wynoszące gniazda ptaków ponad linie energetyczne itd. (interpretacja KIS z 18.08.2021 r., 0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA).

Ochrona życia i zdrowia społeczności lokalnej

Do kosztów podatkowych mogą być także zaliczone wydatki na ochronę życia i zdrowia mieszkańców, ponoszone w ramach strategii CSR. Tak wynika z interpretacji KIS z 14.04.2021 r. (0111-KDIB2-1.4010.58.2021.1.BKD), która dotyczy spółki będącej generalnym wykonawcą robót budowlanych m.in. w sektorze budownictwa drogowego, kolejowego i kubaturowego. Finansowała ona m.in.:

• organizację dni bezpieczeństwa w szkołach i przedszkolach, w których przedstawiciele policji oraz innych służb prowadzili zajęcia poświęcone właściwym zachowaniom na drodze oraz kursy udzielania pierwszej pomocy,
• zakup sprzętu potrzebnego do ratowania życia, przeznaczonego dla lokalnej ochotniczej straży pożarnej,
• tworzenie na oddziałach dziecięcych polskich szpitali specjalnych stref przyjaznych rodzicom małych pacjentów.

Według KIS kosztami uzyskania przychodów są również wydatki na comiesięczny najem i ubezpieczenie pojazdów użyczonych placówkom medycznym w celu ich wsparcia w okresie pandemii COVID-19[1]. Potwierdzające to pismo KIS z 3.12.2020 r. (0111-KDIB1-1.4010.186.2020.1.BK) dotyczyło spółki akcyjnej, która w ramach CSR zaangażowała się w walkę z pandemią – po ogłoszeniu stanu epidemii jej zarząd podjął decyzję o wsparciu, wskazanych przez Ministerstwo Zdrowia, 6 szpitali i zakładów opieki zdrowotnej. Placówkom medycznym udostępniono nieodpłatnie 7 samochodów (koszty ich eksploatacji pokrywały placówki).

Zdaniem spółki wsparcie służb i szpitali w zapobieganiu oraz zwalczaniu SARS-CoV-2 nie tylko poprawiało relacje z lokalną społecznością, wpływając na wzrost zaufania klientów do spółki, lecz także powodowało, że wyróżniała się ona na tle konkurencji, co ostatecznie zwiększało jej przychody. KIS zgodziła się z tą oceną, uznając, że działania podjęte w dobie pandemii świadczą o dbałości spółki o wspólny interes – zachowanie zdrowia i życia jak największej liczby mieszkańców rejonu obsługiwanego przez szpitale i zakłady opieki zdrowotnej, którym udostępniono samochody.

Inny przykład zaangażowania podmiotu gospodarczego w ochronę zdrowia społeczności lokalnej wynika z interpretacji KIS z 5.01.2021 r. (0111-KDIB1-1.4010.365.2020.6.SG). Spółka kapitałowa prowadząca działalność w zakresie gospodarki odpadami, w celu zwiększenia mieszkańcom dostępu do usług medycznych, zamierzała przeprowadzić na rzecz powiatu, na własny koszt (własnymi siłami lub przy udziale podwykonawców), adaptację części pomieszczeń należącego do powiatu budynku biurowego na ambulatorium. Beneficjentem tych usług byli mieszkańcy powiatu, którzy mieli w przyszłości korzystać z ambulatorium. KIS potwierdziła, że wydatki ponoszone na realizację tego projektu CSR, w tym m.in. nabycie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia prac, usług budowlanych, prac projektowych, sfinansowane ze środków spółki, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów.

Takimi kosztami mogą być również wydatki poniesione w celu zaprezentowania dzieciom znaczenia zdrowego odżywiania – organizacji prelekcji nt. zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety, a także zajęć obejmujących naukę przygotowywania przez dzieci zdrowych posiłków z warzyw i owoców (interpretacja KIS z 8.12.2020 r., 0111-KDIB1-3.4010.250.2020.2.MBD).

Utrzymanie dobrych relacji z otoczeniem biznesowym i społecznym

Podmioty, które wdrożyły politykę CSR, często ponoszą wydatki, których celem jest utrzymanie pozytywnych relacji z otoczeniem biznesowym i społecznym oraz budowanie dobrej reputacji firmy. Nasuwa się wątpliwość, czy wydatki te nie mają reprezentacyjnego charakteru. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 28 updop oraz art. 23 ust. 1 pkt 23 updof do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się bowiem kosztów reprezentacji, w szczególności poniesionych na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych.

Na ten temat wypowiedziała się KIS w pismach z 8.12.2020 r. (0111-KDIB1-3.4010.250.2020.2.MBD) i 18.08.2021 r. (0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA). Pierwsze dotyczyło spółki, która w ramach polityki CSR organizowała cyklicznie śniadania biznesowe z przedstawicielami władz samorządowych, podczas których dyskutowano nt. wspólnych działań (w tym planowanych działań społecznych). Wydatki na ten cel obejmowały: katering, druk konspektów i materiałów dla uczestników oraz gadżety z logo spółki o wartości nieprzekraczającej 200 zł (np. długopis, bransoletka, notatnik).

Drugie pismo dotyczyło podatkowej grupy kapitałowej z sektora energetycznego, która w ramach kontaktów z otoczeniem regulacyjnym, branżowym oraz samorządowym uczestniczyła w:

• dialogu ze środowiskami odpowiedzialnymi za tworzenie prawa w Polsce i UE,
• spotkaniach z przedstawicielami władz samorządowych, mających na celu budowanie długoletnich relacji partnerskich, których znacząca część była poświęcona prowadzonym i planowanym inwestycjom,
• organizacji dni otwartych w elektrowniach i elektrociepłowniach należących do grupy.

Działania te generowały koszty, które zdaniem podatników wpływały pozytywnie na postrzeganie podmiotu gospodarczego przez otoczenie. Organy podatkowe, oceniając charakter tych wydatków – ponoszonych w ramach CSR na budowanie wizerunku firmy – zgodnie twierdziły, że nie stanowią one kosztów reprezentacji, wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów.

Należy tu przypomnieć, że pojęcie „reprezentacji” zostało wyjaśnione w wyroku 7 sędziów NSA z 17.12.2013 r. (II FSK 702/11), często przywoływanym przez inne składy orzekające sądów administracyjnych oraz organy podatkowe. Czytamy w nim, że ,,reprezentacja” w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28 updop stanowi działanie w celu wykreowania oraz utrwalenia pozytywnego wizerunku podatnika wobec innych podmiotów. W podanym znaczeniu reprezentacja to przede wszystkim każde działanie skierowane do istniejących lub potencjalnych kontrahentów podatnika lub osoby trzeciej w celu stworzenia oczekiwanego wizerunku podatnika dla potrzeb ułatwienia zawarcia umowy lub stworzenia korzystnych warunków jej zawarcia. W takiej sytuacji wydatki na reprezentację to koszty, jakie ponosi podatnik w celu wykreowania swojego pozytywnego wizerunku, uwypuklenie swojej zasobności, profesjonalizmu.

Organy podatkowe zgodnie przyjmują, że wydatki, będące skutkiem działań podejmowanych w ramach strategii CSR, mające na celu wykreowanie wizerunku podmiotu gospodarczego jako społecznie odpowiedzialnego, nie noszą cech reprezentacji, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 28 updop i art. 23 ust. 1 pkt 23 updof. Potwierdzeniem tego stanowiska jest też przywołane wcześniej pismo KIS z 21.04.2021 r., dotyczące banku nabywającego jednostki VCU/CER, co miało skutkować m.in. polepszeniem ratingu banku. KIS przyznała, że choć wydatki ponoszone w ramach CSR są ukierunkowane również na budowanie wizerunku podmiotu, to w pierwszej kolejności motywowane są chęcią dbania o środowisko, a także ukazania banku jako społecznie odpowiedzialnego partnera biznesowego. Z tych powodów nie podlegają wyłączeniu z kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 updop.

Podobnie w interpretacji z 14.04.2021 r. (0111-KDIB2-1.4010.58.2021.1.BKD) KIS potwierdziła, że działalność CSR niewątpliwie wpływa na wizerunek podmiotu, jednak nie przesądza to o głównym celu ponoszonych wydatków – jest nim budowanie strategii społecznej odpowiedzialności biznesu uwzględniającej interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy, a nie reprezentacja. Ponieważ strategia CSR wywiera faktyczny wpływ na prowadzoną działalność gospodarczą, to wydatki należy uznać za ponoszone w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Analogiczne stanowisko, tj. wykluczające uznanie wydatków ponoszonych na realizację polityki CSR za wydatki reprezentacyjne, KIS wyraziła też w interpretacjach z 18.08.2021 r. (0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA) i 8.12.2020 r. (0111-KDIB1-3.4010.250.2020.2.MBD).

Dodatkowe odliczenie w ramach ulgi

Jeśli chodzi o podatkowe rozliczenie wydatków związanych z realizacją strategii CSR, szczególne znaczenie mają te, które są ponoszone na działalność sportową, kulturalną oraz wspierającą szkolnictwo wyższe i naukę. Jeżeli spełniają warunki uznania ich za koszty uzyskania przychodów, to mogą zostać dodatkowo odliczone w ramach ulgi, o której mowa w art. 18ee updop oraz art. 26ha updof. Wysokość tego odliczenia odpowiada kwocie stanowiącej 50% kosztów uzyskania przychodów poniesionych na ww. działalność. Przy tym kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty dochodu osiągniętego przez podatnika z przychodów innych niż z zysków kapitałowych. Wskazane koszty uzyskania przychodów podlegają odliczeniu w formie ulgi:

• jeżeli nie zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie lub nie odliczono ich od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym,
• w zeznaniu za rok podatkowy, w którym je poniesiono.

Aktywność w wymienionych obszarach CSR jest zatem atrakcyjna podatkowo, ponieważ daje prawo do uwzględnienia w rachunku podatkowym 150% wartości wydatków, tj. 100% w postaci kosztów uzyskania przychodów oraz 50% w formie ulgi.

Działalność sportowa

Kosztami spełniającymi warunki uznania ich – na podstawie art. 15 ust. 1 updop – za koszty uzyskania przychodów mogą być również wydatki na działalność sportową, ponoszone w ramach celów wyznaczonych w strategii CSR. Wydatki te mogą dotyczyć zarówno sportu zawodowego, jak i amatorskiego. Potwierdza to interpretacja KIS z 8.12.2020 r. (0111-KDIB1-3.4010.250.2020.2.MBD), dotycząca spółki prowadzącej działalność w zakresie wydobycia kopalin i produkcji metali. W ramach polityki CSR, skierowanej do lokalnej społeczności, ponosiła ona wydatki na:

• zajęcia sportowe z udziałem wykwalifikowanych i doświadczonych instruktorów w różnych miastach regionu,
• naukę podstaw pływania dla dzieci,
• gimnastykę rekreacyjną, z udziałem instruktorów ruchu i lekarzy rehabilitantów, dla seniorów w wieku 55–80 lat.

KIS wyjaśniła, że skoro aktywność spółki podyktowana jest potrzebą dbałości o dobrze pojęty interes społeczny regionu, to działania spółki w obszarze CSR spełniają wymogi art. 15 ust. 1 updop i mogą stanowić koszty uzyskania przychodów. Ponadto, nie znajdą się one również w negatywnym katalogu art. 16 ustawy.

Po spełnieniu warunku uznania za koszt uzyskania przychodów wydatek na działalność sportową może być odliczony od podstawy opodatkowania w formie ulgi, jednak z pewnymi ograniczeniami[2]. Na mocy art. 18ee ust. 2 updop oraz art. 26ha ust. 2 updof za koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność sportową uznaje się koszty poniesione na finansowanie:

• klubu sportowego, o którym mowa w art. 28 ust. 1 ustawy z 25.06.2010 r. o sporcie[3], na realizację celów wskazanych w art. 28 ust. 2 tej ustawy,
• stypendium sportowego,
• imprezy sportowej, niebędącej masową imprezą sportową, o której mowa w art. 3 pkt 3 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych[4].

Działalność kulturalno-społeczna

Jednym z głównych obszarów strategii CSR jest działalność na rzecz społeczności lokalnych, w tym kulturalna. Organy podatkowe również przyjmują, że wydatki na ten cel są kosztami uzyskania przychodów. Przykładem może być interpretacja KIS z 18.08.2021 r. (0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA), dotycząca podatkowej grupy kapitałowej z sektora energetycznego, która podejmowała działania m.in. w zakresie:

• wsparcia integracji osób niepełnosprawnych podczas organizowanych przez grupę występów, spotkań i koncertów,
• finansowego i logistycznego wsparcia udzielanego lokalnej społeczności (tj. dzieciom, młodzieży, osobom niepełnosprawnym, samotnym matkom oraz najuboższym) przez wolontariuszy będących pracownikami grupy,
• organizacji spektaklu teatralnego dla dzieci,
• wsparcia produkcji filmowej.

Jeśli wydatek, zakwalifikowany do kosztów uzyskania przychodów, został poniesiony na działalność kulturalną, o której mowa w art. 18ee updop oraz art. 26ha updof, to można go odliczyć od podstawy opodatkowania w kwocie stanowiącej 50% tych kosztów. Przy tym za koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność kulturalną uznaje się koszty poniesione na finansowanie:

• instytucji kultury wpisanych do rejestru prowadzonego na podstawie art. 14 ust. 3 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej[5],
• działalności kulturalnej realizowanej przez uczelnie artystyczne i publiczne szkoły artystyczne.

Wsparcie kształcenia zawodowego i szkolnictwa wyższego

Społeczna odpowiedzialność biznesu uzasadnia wydatkowanie środków na kształcenie zawodowe przyszłych kadr. W interpretacji z 18.08.2021 r. (0111-KDIB1-2.4010.226.2021.1.MZA) KIS odniosła się do wydatków na ten cel ponoszonych przez podatnika z branży energetycznej. Odbywało się to w ramach współpracy ze szkołami średnimi o profilu technicznym, której oczekiwanym efektem miało być przygotowanie nowoczesnej kadry na potrzeby branży energetycznej. Współpraca ta obejmuje m.in.:

• tworzenie klas patronackich dla kierunków kształcenia w zawodach dedykowanych branży energetycznej,
• organizację praktycznej nauki zawodu połączoną z wizytami w oddziałach firmy,
• przygotowanie do zdobycia wybranych uprawnień kwalifikacyjnych oraz przeprowadzenie egzaminów dla uczniów,
• stypendia dla najlepszych uczniów.

Podatnik uczestniczy również w projektach kierowanych do absolwentów i studentów, polegających na odbywaniu przez nich:

• rocznego stażu, podczas którego zdobywają oni doświadczenie z zakresu interesujących ich obszarów oraz poznają, pod okiem ekspertów, specyfikę pracy w branży energetycznej,
• 3-miesięcznych płatnych praktyk letnich w firmie; praktykanci wykonują projekt, który ma się przyczynić do rozwoju organizacji i jednocześnie pomóc im nabyć nowe lub rozwinąć posiadane kompetencje.

Działania w zakresie wsparcia szkolnictwa wyższego polegają też na objęciu mentoringiem studentów z najlepszych uczelni w kraju i w Europie. Organ podatkowy potwierdził, że wydatki na ww. cele w ramach polityki CSR stanowią koszty uzyskania przychodów.

Zakwalifikowane do kosztów podatkowych wydatki na działalność edukacyjną mogą zostać odliczone od podstawy opodatkowania w formie ulgi, jeśli spełniają warunki określone w art. 18ee updop oraz art. 26ha updof, tj. zostały poniesione na działalność wspierającą szkolnictwo wyższe i naukę, czyli:

1) stypendia, o których mowa w:

• art. 97 i art. 213 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce[6],
• art. 283 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[7];

2) finansowanie zatrudnionemu przez podatnika pracownikowi opłat, o których mowa w art. 163 ust. 2 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, określonych w umowie zawartej między podmiotem prowadzącym kształcenie a osobą podejmującą kształcenie;

3) finansowanie wynagrodzeń, wraz z pochodnymi, studentów odbywających u podatnika staże i praktyki przewidziane programem studiów;

4) sfinansowanie studiów dualnych, o których mowa w art. 62 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, na konkretnym kierunku studiów, w tym koszty praktyk;

5) wynagrodzenie wypłacane – w okresie 6 mies. od dnia zatrudnienia – przez podatnika, organizującego praktyki zawodowe dla studentów danej uczelni, pracownikowi będącemu absolwentem studiów w tej uczelni, zatrudnionemu za pośrednictwem akademickiego biura karier, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[8], prowadzonego przez tę uczelnię.

Odliczenie kosztów, o których mowa w pkt 3–5, przysługuje, pod warunkiem że są ponoszone na podstawie umowy zawartej przez podatnika z uczelnią.

VAT naliczony przy nabyciu towarów i usług na cele polityki CSR

O ile organy podatkowe korzystnie wypowiadają się nt. zaliczenia wydatków dotyczących strategii CSR do kosztów uzyskania przychodów, o tyle prawo do odliczenia VAT naliczonego bywa, niestety, kwestionowane. Przysługuje ono wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia dokonuje podatnik VAT, a towary i usługi, przy których nabyciu naliczono podatek, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Organy podatkowe i niekiedy sądy administracyjne wskazują, że w przypadku wydatków ponoszonych w ramach polityki CSR ten ostatni warunek może nie być spełniony.

Przykładem jest wyrok WSA w Gdańsku z 23.06.2021 r. (I SA/Gd 89/21), dotyczący spółki, która – jako społecznie odpowiedzialna – podczas pandemii COVID-19 udostępniła nieodpłatnie placówkom medycznym 7 samochodów (o czym była mowa wyżej). Organ podatkowy uznał, że spółce nie przysługuje prawo do odliczenia VAT od usług wynajmu i ubezpieczenia tych pojazdów – z uwagi na brak bezpośredniego bądź pośredniego związku między poniesionymi wydatkami a opodatkowaną działalnością gospodarczą spółki, polegającą przede wszystkim na hurtowej sprzedaży paliw i ich pochodnych. KIS w interpretacji uzasadniała, że odbiorcami spółki były przede wszystkim wyspecjalizowane podmioty gospodarcze, a nie lokalna społeczność. Trudno zatem dostrzec wpływ podjętych działań na wzrost rozpoznawalności marki oraz konkurencyjność przedsiębiorstwa czy wzmocnienie jego pozycji na rynku.

Sąd I instancji przyznał rację organowi podatkowemu, stwierdzając, że z całokształtu okoliczności (…) nie wynika, aby podjęte działania mogły zostać uznane za służące celom promocji i marketingu własnej marki i produktów, co mogłoby wpływać na większą rozpoznawalność spółki i jej produktów przez klientów, a w dłuższej perspektywie przekładać się na obroty opodatkowane spółki poprzez cenotwórczy charakter wydatków.

Wyrok nie jest prawomocny, więc spór zostanie ostatecznie rozstrzygnięty przez NSA.

Korzystne dla podatnika stanowisko zajął natomiast NSA w wyroku z 2.04.2019 r. (I FSK 561/17). Dotyczył on spółki prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie m.in. żywienia zwierząt, produkcji syropów skrobiowych i handlu zbożami. Prowadząc różnego rodzaju programy CSR, spółka realizowała np. projekty związane z remontem i renowacją społecznie użytecznych obiektów – szkół, świetlic i sal gimnastycznych. Zapewniała również posiłki regeneracyjne swoim pracownikom wykonującym remont. Ponadto, w ramach programów CSR, przekazywała różnego rodzaju towary, głównie elementy wyposażenia. Fiskus uznał, że nie ma ona prawa do odliczenia VAT przy nabyciu towarów na potrzeby realizacji programów CSR. Nie występował bowiem choćby pośredni związek między realizacją projektu a zwiększeniem jej sprzedaży opodatkowanej.

Stanowiska tego nie podzieliły jednak sądy obu instancji (WSA w Warszawie i NSA), które orzekły, że program CSR jest powszechnie stosowaną metodą reklamy i promocji podmiotów gospodarczych, działających zwłaszcza w szczególnych branżach, w których typowa reklama (telewizyjna, radiowa, internetowa) nie ma zastosowania albo nie przynosi spodziewanych efektów. Wydatki na cele reklamowe i marketingowe wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczyniając się do zwiększenia sprzedaży. W rezultacie wykorzystywanie przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą strategii zarządzania opartej o koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu, jako strategii marketingowej, może mieć związek z działalnością opodatkowaną, co wskazuje na to, że podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z poniesionymi na ten cel wydatkami na nabycie towarów i usług.

Przykładem sporu o prawo do odliczenia VAT od wydatków poniesionych na CSR jest też wyrok WSA w Gliwicach z 18.06.2020 r. (I SA/Gl 1021/19). Dotyczył spółki zajmującej się wydobyciem i sprzedażą węgla kamiennego, która w ramach strategii CSR wdrażała programy wspierania nauki i edukacji, projektów z dziedziny kultury i sztuki oraz działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Zdaniem spółki realizowana przez nią polityka CSR wpływa na poprawę dialogu ze społecznością lokalną, co przekłada się na budowę pozytywnych i trwałych relacji z partnerami społecznymi i biznesowymi. To zaś oddziałuje na wzrost konkurencyjności firmy na rynku globalnym i pośrednio wpływa na prowadzoną działalność, opodatkowaną VAT. Organ podatkowy tylko częściowo uwzględnił prawo spółki do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług dotyczących polityki CSR. Zakwestionował bowiem prawo do odliczenia podatku związanego z zakupem sprzętu przekazanego szkołom. Zdaniem organu nie można uznać kwot wyasygnowanych na zakup tego sprzętu za wydatki ogólne o charakterze marketingowym, które bezpośrednio przekładają się na wizerunek firmy, a podatek naliczony z nimi związany nie podlega odliczeniu.

WSA w Gliwicach uchylił interpretację ze względu na brak spójności między oceną stanowiska spółki a uzasadnieniem KIS. Wyrok nie jest jednak prawomocny.

Podsumowanie

Choć w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych potrzebę prowadzenia przedsiębiorstwa z uwzględnieniem potrzeb otoczenia firmy dostrzeżono dość dawno, to w Polsce ta strategia zarządzania jest dopiero w fazie rozwoju. Politykę CSR stosują głównie największe polskie podmioty. Praktyka podatkowa jest dla nich korzystna, jeżeli chodzi o zaliczenie wydatków na CSR do kosztów uzyskania przychodów. W świetle dotychczasowego stanowiska fiskusa wszelkie wydatki, których poniesienie ściśle się wiąże z przyjętą przez podmiot strategią CSR, stanowią takie koszty. Co więcej, nie są one uznawane za wydatki reprezentacyjne, nawet jeśli budują pozytywny wizerunek podmiotu. Uznaje się bowiem, że ich zasadniczym celem jest realizacja strategii odpowiedzialnego podejścia do biznesu. W razie poniesienia wydatków na sport, kulturę czy edukację, wskazanych w art. 18ee updop oraz art. 26ha updof, 50% ich kwoty może być dodatkowo rozliczone w formie ulgi w CIT i PIT (odliczone od podstawy opodatkowania).

Problemem jest jednak rozliczenie VAT. Organy podatkowe i niektóre składy orzekające sądów administracyjnych kwestionują bowiem prawo do odliczenia przez podatnika VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług służących realizacji strategii CSR.