Zamówienie-Koszyk
Dokończ - Edytuj - Anuluj

Droga Użytkowniczko, Drogi Użytkowniku, klikając AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU wyrazisz zgodę na to aby Rachunkowość Sp. z o.o. oraz Zaufani Partnerzy przetwarzali Twoje dane osobowe takie jak identyfikatory plików cookie, adresy IP, otwierane adresy url, dane geolokalizacyjne, informacje o urządzeniu z jakiego korzystasz. Informacje gromadzone będą w celu technicznego dostosowanie treści, badania zainteresowań tematami, dostosowania niektórych treści do lokalizacji z której jest odczytywana oraz wyświetlania reklam we własnym serwisie oraz w wykupionych przez nas przestrzeniach reklamowych w Internecie. Wyrażenie zgody jest dobrowolne.

Klikając w przycisk AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU wyrażasz zgodę na zapisanie i przechowywanie na Twoim urządzeniu plików cookie. W każdej chwili możesz skasować pliki cookie oraz ograniczyć możliwość zapisywania nowych za pomocą ustawień przeglądarki.

Wyrażając zgodę, pozwalasz nam na wyświetlanie spersonalizowanych treści m.in. indywidualne rabaty, informacje o wykupionych przez Ciebie usługach, pomiar reklam i treści.

AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU
account_circle
dehaze

Logowanie

e-mail:

hasło:

 

 

Logowanie za pomocą e-maila

Jeżeli nie pamiętasz hasła albo nie masz konta, to wyślemy na Twój e-mail wiadomość weryfikującą. Po kliknięciu w link z e-maila będziesz zalogowany na urządzeniu do chwili wylogowania.

e-mail:

Klikając w poniższy link, zgadzasz się na zapisanie podanych w formularzu danych i wykorzystywanie ich zgodnie z polityką przetwarzania danych dostępną w dokumencie ⇒Polityka przetwarzania danych osobowych (RODO)⇐

 

Logowanie do za pomocą e-maila

Sprawdzanie danych....

Uprawnienia rodzicielskie pracowników – nowe zasady

Renata Majewska
Renata Majewska
prawnik, ekspert prawa pracy
więcej ⇒
Wydłużenie urlopu rodzicielskiego, zrównanie uprawnień obojga rodziców w miejscu pracy czy przyznanie dodatkowego wolnego na opiekę nad członkiem rodziny – to efekty wejścia w życie tzw. nowelizacji work-life balance.

Nowe przepisy wejdą w życie po upływie 21 dni od ogłoszenia ustawy w DzU. Mają pomóc pracownikom w godzeniu życia zawodowego z prywatnym oraz zachęcić ojców do częstszego korzystania z uprawnień rodzicielskich. Przyświecają im hasła równości rodziców oraz liberalizacji i elastyczności stosunku pracy, czego przejawem jest m.in. umożliwienie składania wszystkich wniosków ws. korzystania z urlopów – macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego i wychowawczego – w postaci papierowej lub elektronicznej (dotychczas były one składane wyłącznie na piśmie).

[1] O innych zmianach wprowadzonych tą ustawą – w zakresie uprawnień pracowniczych – piszemy w odrębnym artykule: Zmiany w warunkach pracy – w kwietniu 2023 r.

Nowe regulacje w tym zakresie wprowadza ustawa z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 641, dalej nowelizacja), która m.in.[1] wdraża do polskiego porządku prawnego (głównie do Kp i ustawy zasiłkowej) unijną dyrektywę nr 2019/1158 z 20.06.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (DzUrz UE L 188 z 12.07.2019 r.).

Nowe przepisy wejdą w życie 26.04.2023 r. Mają pomóc pracownikom w godzeniu życia zawodowego z prywatnym oraz zachęcić ojców do częstszego korzystania z uprawnień rodzicielskich. Przyświecają im hasła równości rodziców oraz liberalizacji i elastyczności stosunku pracy, czego przejawem jest m.in. umożliwienie składania wszystkich wniosków ws. korzystania z urlopów – macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego i wychowawczego – w postaci papierowej lub elektronicznej (dotychczas były one składane wyłącznie na piśmie).

Drobne korekty w urlopie macierzyńskim

Nie zmieniła się długość urlopu macierzyńskiego ani urlopu na warunkach macierzyńskiego, przysługującego opiekunom przyjmującym na wychowanie dzieci w ramach niezawodowej rodziny zastępczej lub do adopcji (nadal jest to od 20 do 37 tyg. w zależności od liczby urodzonych bądź przyjętych na wychowanie dzieci). Nowelizacja precyzuje jedynie, że wniosek o urlop na warunkach macierzyńskiego zainteresowany też składa w postaci papierowej lub elektronicznej w ciągu 7 dni od przyjęcia dziecka na wychowanie przez rodzinę zastępczą bądź od przyjęcia dziecka i wystąpienia do sądu z wnioskiem o adopcję. Urlop musi zacząć w terminie wskazanym we wniosku, jednak najpóźniej 21. dnia od dnia odpowiednio przyjęcia dziecka oraz przyjęcia dziecka i wystąpienia o jego przysposobienie.

Urlop rodzicielski - dłuższy i bez wniosku „z góry”

Nowe przepisy o 9 tyg. wydłużają dotychczasowe urlopy rodzicielskie, a ponadto przyznają jeszcze korzystniejsze wymiary tych urlopów z racji urodzenia dziecka posiadającego zaświadczenie określone w art. 4 ust. 3 ustawy z 4.11.2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1329), tj. potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (dalej dziecko ze szczególnie ciężkim upośledzeniem). Po zmianach urlop rodzicielski wynosi – z tytułu urodzenia przy jednym porodzie:

  • jednego dziecka – 41 tyg.,
  • jednego dziecka ze szczególnie ciężkim upośledzeniem – 65 tyg.,
  • więcej niż jednego dziecka – 43 tyg.,
  • więcej niż jednego dziecka ze szczególnie ciężkim upośledzeniem – 67 tyg.

Z analogicznych wymiarów urlopu skorzystają osoby przyjmujące dziecko na wychowanie (za przyjęcie jednego dziecka – 41/65 tyg., a kilkorga – 43/67 tyg.), z tym że niezawodowa rodzina zastępcza musi wykorzystać ten urlop do chwili ukończenia przez dziecko 7 lat (lub 10 lat – w razie odroczenia obowiązku szkolnego), a osoba przysposabiająca – do ukończenia przez dziecko 14 lat. Jeśli wezmą na wychowanie dziecko tuż przed osiągnięciem wskazanych granic wiekowych – w następstwie czego standardowy urlop rodzicielski skończyłby się już po ich przekroczeniu – należy im się minimalny urlop rodzicielski – odpowiednio 38 i 62 tyg.

W ramach podanych wymiarów rodzicom/opiekunom obu płci przysługuje wyłączne prawo do 9 tyg. urlopu rodzicielskiego. Uprawnienia tego żadne z nich nie może przenieść na drugiego (tzw. nieprzenoszalny urlop rodzicielski). Aby więc rodzina z jednym (urodzonym bądź przyjętym na wychowanie/przysposobionym) dzieckiem skorzystała z pełnego urlopu rodzicielskiego (41/65 tyg.), zarówno matka/opiekunka, jak i ojciec/opiekun muszą wykorzystać przynajmniej po 9 tyg. urlopu rodzicielskiego. Jeśli na urlopie rodzicielskim przebywa wyłącznie matka/opiekunka, to przysługują jej jedynie 32 tyg. urlopu (41 tyg. minus 9 tyg. urlopu nieprzenoszalnego, zastrzeżonego dla ojca), i odwrotnie.

Korzystanie z urlopu rodzicielskiego w okresie przejściowym

Zgodnie z przepisami przejściowymi nowelizacji:

  • pracownik, który korzysta z urlopu rodzicielskiego lub jego części w dniu wejścia nowelizacji w życie, ma prawo do tego urlopu w zwiększonym wymiarze, ale na dotychczasowych zasadach, tj. na podstawie „starych” wniosków (art. 27 i art. 28 nowelizacji),
  • do pracownika, który do dnia wejścia nowelizacji w życie złoży wniosek o urlop rodzicielski lub jego część, ale go jeszcze nie rozpocznie, stosuje się nowe zasady ustalania długości i udzielania urlopu; pracodawca niezwłocznie zwróci mu wniosek w celu jego zmiany i ponownego złożenia w ciągu 7 dni; jeżeli pracownik nie ponowi wniosku, korzysta z urlopu rodzicielskiego na dotychczasowych zasadach, tj. zgodnie z „długim” lub zwykłym wnioskiem złożonym przed datą wejścia nowelizacji w życie (art. 30 i art. 31 nowelizacji),
  • pracownik, który w dniu wejścia nowelizacji w życie jest uprawniony do/korzysta z tzw. odroczonego urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 1821c § 3 Kp w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w nowym zwiększonym wymiarze; urlop ten – co do zasady – odbierze na dotychczasowych zasadach, jednak może to zrobić jednorazowo lub w 5 częściach najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat, a w razie przyjęcia dziecka na wychowanie – do chwili ukończenia przez nie odpowiednio 7, 10 albo 14 lat; nabywa on również prawo do 9 tyg. nieprzenaszalnego urlopu rodzicielskiego (art. 32 nowelizacji),
  • pracownik, który od 2.08.2022 r. (ostateczna, wyznaczona przez dyrektywę data wdrożenia omawianych zmian przez państwa UE) do dnia wejścia nowelizacji w życie miał prawo do/korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części na podstawie przepisów Kp w brzmieniu dotychczasowym, nabywa urlop rodzicielski w zwiększonym wymiarze; może zatem wziąć 9 tyg. nieprzenaszalnego urlopu rodzicielskiego (art. 34 nowelizacji),
  • pracownik będący rodzicem dziecka ze szczególnie ciężkim upośledzeniem lub osobą biorącą takie dziecko na wychowanie, który od 2.08.2022 r. do dnia wejścia nowelizacji w życie miał prawo do/korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części na podstawie przepisów Kp w brzmieniu dotychczasowym, uzyskuje uzupełniający urlop rodzicielski w wysokości różnicy między nowym a „starym” wymiarem, tj. 33 tyg. (art. 35 nowelizacji).

Nie ma już możliwości składania „długiego” wniosku o udzielenie pełnego urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, który wcześniej składała matka w ciągu 21 dni po porodzie albo opiekun/opiekunka w ciągu 21 dni po przyjęciu dziecka do niezawodowej rodziny zastępczej bądź po przyjęciu dziecka i wystąpieniu o jego adopcję. Pozostaje jeden rodzaj wniosku o urlop rodzicielski, który matka/opiekunka albo ojciec/opiekun może złożyć w postaci papierowej lub elektronicznej, najpóźniej na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu bądź jego części.

Uproszczono zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego. Pracownik ma prawo go odebrać jednorazowo lub w 5 częściach (dotychczas w 4), ale nie później niż: do upływu roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat, albo do chwili ukończenia odpowiednio 7, 10 lub 14 lat przez dziecko przyjęte na wychowanie. Przy zachowaniu tych reguł urlop rodzicielski można odebrać w dowolnym terminie, a żadna z jego części nie musi przypadać bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.

Uwaga: Zgodnie z nowymi przepisami ubezpieczony ojciec dziecka nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, w przypadku gdy dziecko lub dzieci urodzi matka niepodlegająca ubezpieczeniu chorobowemu (tj. niepozostająca w zatrudnieniu) i w związku z tym nieuzyskująca zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego. Jest to konsekwencja likwidacji w ramach nowelizacji konieczności wzięcia choćby minimalnej części zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego. W tym przypadku ubezpieczony ojciec dziecka może korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w dowolnym momencie (np. tuż po urodzeniu dziecka), ale w maksymalnie 5 częściach, w nowym wskazanym wyżej wymiarze i do upływu roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Jeśli w przyszłości matka dziecka znajdzie zajęcie, z tytułu którego zostanie objęta ubezpieczeniem chorobowym, również będzie mogła odebrać urlop rodzicielski na podanych zasadach.

Szybciej na urlop ojcowski

Okres, w którym ojciec/opiekun ma prawo wykorzystać urlop ojcowski, uległ skróceniu o połowę. Nadal urlop ten przysługuje w wymiarze do 2 tyg., ale wolne należy spożytkować najpóźniej do:

  • ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia,
  • upływu 12 mies. od uprawomocnienia postanowienia przysposabiającego oraz nie później niż do ukończenia przez dziecko 14 lat.

Wniosek o urlop ojcowski lub jego część może być złożony w postaci papierowej albo elektronicznej (dotychczas wyłącznie na piśmie).

W świetle przepisów przejściowych pracownik – ojciec, który wychowuje dziecko w dniu wejścia nowelizacji w życie, zachowuje prawo do urlopu ojcowskiego na „starych” zasadach, ale nie dłużej niż do ukończenia przez nie 24. miesiąca życia albo 14 lat, o ile nie upłynęły 24 mies. od dnia uprawomocnienia się postanowienia adopcyjnego (art. 36 nowelizacji).

Zasiłek macierzyński

Nie zmieniła się wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego ani za okres urlopu ojcowskiego; wciąż jest to 100% podstawy wymiaru. Natomiast miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego zasadniczo wynosi po zmianach 70% podstawy wymiaru.

Została jednak zachowana możliwość uśrednienia zasiłku (art. 30a ustawy zasiłkowej). Ubezpieczona – matka lub ubezpieczony opiekun dziecka, odpowiednio w ciągu 21 dni po porodzie albo po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu o adopcję, bądź po przyjęciu dziecka przez rodzinę zastępczą, może złożyć pisemny wniosek o wypłacanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (z wyłączeniem 9 tyg. nieprzenoszalnej części przypadającej na drugiego rodzica/opiekuna), w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Za nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego drugi rodzic dostaje świadczenie w wysokości 70% podstawy wymiaru. Jeśli w tym przypadku ubezpieczony nie wykorzysta ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, zasiłek macierzyński za urlop rodzicielski zostanie obniżony do wysokości 70% podstawy wymiaru, a pracownik – na swój wniosek – otrzyma jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego – do 100% podstawy wymiaru.

Likwidacja w ramach nowelizacji trybu udzielania urlopu rodzicielskiego na mocy „długiego” wniosku i jednocześnie pozostawienie „długiego” wniosku o zasiłek macierzyński w celu jego uśrednienia za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wydają się wzajemnie wykluczać. Tymczasem tak nie jest. Złożenie na ww. warunkach „długiego” wniosku o zasiłek macierzyński wskazuje jedynie na chęć otrzymywania przez matkę uśrednionego zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu macierzyńskiego i pełnego rodzicielskiego, ale nie przymusza do korzystania z tego uśrednionego zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego jednorazowo, w pełnym wymiarze i bezpośrednio po zakończeniu pobierania tego zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego. Oznacza to, że zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego z zachowaniem uśrednionej wysokości 81,5% podstawy wymiaru (z wyjątkiem 9 tyg. nieprzenoszalnego urlopu rodzicielskiego należnego drugiemu rodzicowi) można w tym przypadku odebrać w maksymalnie 5 częściach niekoniecznie przypadających bezpośrednio po sobie, w nowych wymiarach i do upływu roku kalendarzowego, kiedy dziecko ukończy 6 lat. Warunkiem jest wykorzystanie w pierwszym roku życia dziecka choćby jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Ustalanie zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym

Na mocy przepisów przejściowych nowelizacji:

  • ubezpieczony – rodzic dziecka, który pobiera w dniu wejścia nowelizacji w życie zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego albo za okres urlopu rodzicielskiego, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego na nowych zasadach, pod warunkiem że wniosek w tej sprawie złoży w ciągu 21 dni od wejścia nowelizacji w życie; jeśli zgłosi wskazany wniosek, zasiłek w nowej wysokości przysługuje od dnia wejścia nowelizacji w życie do końca urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego; gdy nie zgłosi wniosku, dostaje zasiłek na „starych” zasadach (art. 39 nowelizacji);
  • ubezpieczony, który złożył wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego lub za okres urlopu rodzicielskiego, ale w dniu wejścia nowelizacji w życie nie rozpoczął jeszcze pobierania świadczenia, otrzymuje zasiłek obliczony na nowych zasadach, pod warunkiem zgłoszenia ponownego wniosku w tej sprawie w ciągu 21 dni od wejścia nowelizacji w życie; jeżeli nie przekaże wskazanego wniosku, uzyska zasiłek ustalony na „starych” zasadach (art. 40 nowelizacji);
  • ubezpieczony, który od 2.08.2022 r. do dnia wejścia nowelizacji w życie miał prawo do/korzystał z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo za jego część, udzielonego na mocy ustawy zasiłkowej w brzmieniu dotychczasowym, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego za części urlopu rodzicielskiego, określone w art. 34 i art. 35 nowelizacji (tj. standardowo za 9 tyg. urlopu nieprzenoszalnego i za 33 tyg. uzupełniającego urlopu rodzicielskiego w przypadku urodzenia lub przyjęcia dziecka/dzieci ze szczególnie ciężkim upośledzeniem), ustalonego w nowej wysokości (art. 41 nowelizacji).

Uwaga: Z opisaną zmianą (likwidacja „długiego” wniosku o urlop rodzicielski, ale pozostawienie go w zakresie zasiłku macierzyńskiego) wiąże się inny problem. Otóż za każdym razem, gdy matka złoży wniosek o uśrednienie zasiłku macierzyńskiego za pełny urlop macierzyński i rodzicielski na podstawie art. 30a ustawy zasiłkowej (z wyłączeniem 9 tyg. nieprzenoszalnego urlopu rodzicielskiego), o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (lub za jego część) i tak trzeba będzie złożyć kolejny wniosek – „zwykły”, najpóźniej na 21 dni przed rozpoczęciem pobierania zasiłku. Odpowiednie pouczenie w tej kwestii powinno się znaleźć we wniosku o uśredniony zasiłek macierzyński, który zapewne opracuje ZUS.

Zakaz dyskryminacji po urlopie wychowawczym

Nowelizacja unifikuje tryby dopuszczenia do pracy osób kończących urlopy na dzieci, określone dotychczas osobno w art. 1832 i art. 1864 Kp. W świetle zmienionego art. 1864 Kp, po upływie urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu wychowawczego zakład pracy musi pracownikowi zaoferować:

  • dotychczasowe stanowisko, a jeżeli nie jest to możliwe – stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu,
  • warunki nie mniej korzystne od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Na nowej regulacji skorzysta pracownik stawiający się do pracy po urlopie wychowawczym, któremu wcześniej pracodawca mógł zaoferować m.in. inne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym oraz wynagrodzenie nie niższe od przysługującego w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem. Rozwiązanie to eksperci uważali za jawną dyskryminację ze względu na rodzicielstwo.

Uszczelnienie gwarancji zatrudnienia

Pracownicy wychowujący dzieci zyskali silniejszą ochronę przed zwolnieniem z pracy. Zgodnie ze zmienionym art. 177 Kp pracodawca nie może nie tylko wypowiedzieć czy rozwiązać stosunku pracy, lecz także prowadzić przygotowań do takiego rozstania z pracownicą w ciąży oraz z osobą korzystającą z pełnego bądź z części urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskiego czy ojcowskiego. Dotyczy to również zatrudnionego na okres próbny nieprzekraczający 1 mies. Nowością jest także, że ochrona ta uruchamia się odpowiednio:

  • od dnia złożenia wniosku o udzielenie pełnego bądź części urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, ale nie wcześniej niż na 14 dni przed rozpoczęciem tego urlopu,
  • od dnia złożenia wniosku o udzielenie pełnego bądź części urlopu ojcowskiego, ale nie wcześniej niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu,
  • od dnia złożenia wniosku o udzielenie pełnego lub części urlopu rodzicielskiego, ale nie wcześniej niż na 21 dni przed rozpoczęciem tego urlopu.

Pozostają dwie dotychczasowe możliwości zwolnienia takiej osoby:

  • za wypowiedzeniem – w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy; pracodawca musi wówczas uzgodnić z reprezentującą pracownika zakładową organizacją związkową (zoz) termin rozwiązania umowy o pracę, a w razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia pracownikowi przysługują świadczenia z ustawy zasiłkowej,
  • bez wypowiedzenia z jej winy – pod warunkiem że zoz wyrazi na to zgodę.

Na mocy dodanego art. 177 § 41 Kp w tych dwóch przypadkach pracodawca musi udowodnić występowanie wskazanych przyczyn, tzn. usprawiedliwiających „dyscyplinarkę” oraz fakt ogłoszenia jego upadłości bądź likwidacji. Inaczej mówiąc, ma obowiązek wytłumaczyć, że przy podejmowaniu decyzji o zwolnieniu kierował się obiektywnymi powodami. Z analizy treści dyrektywy 2019/1158 wynika, że wskazany przepis wyposaża pracownika w dwa nowe uprawnienia:

1) jeśli uważa on, że został zwolniony z pracy z powodu złożenia wniosku o urlop macierzyński/na warunkach macierzyńskiego, ojcowski czy rodzicielski albo o część jednego z tych urlopów, może się zwrócić do pracodawcy o podanie należycie uzasadnionych powodów rozwiązania stosunku pracy; pracodawca musi je przedstawić na piśmie,

2) gdy wykaże przed sądem fakty uprawdopodabniające, że stracił pracę z powodu złożenia wniosku o jeden z ww. urlopów, pracodawca musi udowodnić, że zwolnienie z pracy nastąpiło z innej przyczyny (tzw. przerzucenie ciężaru dowodu).

Do pracownika, który do dnia wejścia nowelizacji w życie wystąpi z wnioskiem o udzielenie urlopu macierzyńskiego/na warunkach macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego albo części jednego z tych urlopów, stosuje się nowe, korzystniejsze zasady ochrony zatrudnienia. Dotyczy to również kobiety w ciąży oraz pracownika przebywających tego dnia na urlopie macierzyńskim w okresie próbnym nieprzekraczającym 1 mies. (art. 26 nowelizacji).

Elastyczna organizacja pracy

Na mocy dodanego art. 1881 Kp pracownik, który opiekuje się dzieckiem do ukończenia 8 lat, może złożyć (w postaci papierowej lub elektronicznej) wniosek o objęcie go elastyczną organizacją pracy, czyli:

  • pracą zdalną lub
  • przerywanym systemem czasu pracy, systemem skróconego tygodnia pracy bądź systemem pracy weekendowej, lub
  • ruchomym albo indywidualnym rozkładem czasem pracy, lub
  • obniżonym wymiarem czasu pracy.

Wniosek taki składa najpóźniej na 21 dni przed planowanym terminem przejścia na elastyczną organizację pracy, określając: wnioskowany rodzaj udogodnienia; imię, nazwisko i wiek dziecka; przyczynę konieczności skorzystania z nowego rozwiązania; termin jego rozpoczęcia i zakończenia. W ciągu 7 dni od otrzymania wniosku pracodawca musi pracownika powiadomić (także w postaci papierowej lub elektronicznej) o: uwzględnieniu wniosku, innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy bądź przyczynie odmowy. Rozpatrując wniosek, bierze pod uwagę potrzeby pracownika, w tym termin oraz powody konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także potrzeby i możliwości zakładu pracy, w tym konieczność zapewnienia ciągłości pracy, oraz organizację i rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

W każdej chwili, gdy uzasadnia to zmiana okoliczności, zatrudniony ma prawo wnioskować (w postaci papierowej lub elektronicznej) o powrót do poprzedniej organizacji pracy. Zakład pracy ma wówczas obowiązek poinformować go w ciągu 7 dni o uwzględnieniu wniosku bądź o możliwym innym terminie powrotu do poprzedniej organizacji pracy albo o przyczynie odmowy.

Złożenie wniosku o elastyczną organizację pracy nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę, jej rozwiązanie bez wypowiedzenia ani prowadzenia przygotowań do takiego rozstania. W świetle dodanego art. 1881 § 8 Kp pracodawca musi udowodnić, że przy rozwiązaniu umowy o pracę kierował się innymi powodami. Pracownik, który uważa, że został zwolniony z pracy z powodu złożenia wniosku o elastyczną organizację pracy, ma zatem prawo:

  • wystąpić do pracodawcy o przedstawienie należycie uzasadnionych powodów zakończenia stosunku pracy,
  • skorzystać z możliwości przerzucenia ciężaru dowodu na zakład pracy, jeśli uprawdopodobni przed sądem, że w rzeczywiści został zwolniony z powodu złożenia wniosku o elastyczną organizację pracy; pracodawca musi wówczas udowodnić, że kierował się innym powodem.

Ponadto pracownikowi wychowującemu dziecko do 8. roku życia (było do 4.) nie można bez jego zgody zlecać pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani delegować go poza stałe miejsce pracy.

Zwolnienie z powodu działania siły wyższej

Nowelizacja wprowadza nowy rodzaj zwolnienia od pracy – „z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika”. Pracodawca musi udzielić wolnego na żądanie (w terminie wskazanym przez pracownika) zgłoszone najpóźniej w dniu korzystania z wolnego. Przysługuje ono w wymiarze 2 dni albo 16 godz. na rok kalendarzowy, a sposób jego odbioru pracownik wskazuje w pierwszym wniosku o to zwolnienie od pracy, zgłoszonym w danym roku kalendarzowym. Za czas tego zwolnienia od pracy przysługuje mu połowa wynagrodzenia obliczanego jak pensja za urlop wypoczynkowy (nowy art. 1481 Kp).

Urlop opiekuńczy

Po zmianach pracownikowi należy się także urlop opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny (wyłącznie syn, córka, matka, ojciec lub małżonek) bądź zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlopu udziela się w dni robocze według rozkładu czasu pracy danej osoby, na jej wniosek złożony w postaci papierowej lub elektronicznej najpóźniej na 1 dzień przed rozpoczęciem urlopu. We wniosku wskazać należy: imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia przez pracownika osobistej opieki bądź wsparcia oraz – w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem, a w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.

Za czas urlopu opiekuńczego pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Czas korzystania z niego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, a urlopowanemu przysługują szczególne gwarancje zatrudnienia (dodane art. 1731–1733 Kp).

Wyświetlono 2% artykułu
Aby odblokować pełną treść

Kup dostęp do tego artykułu

Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30

Kup abonament

Abonamenty on-line Prenumeratorzy Członkowie SKwP
miesiąc 71,00
kwartał 168,00
pół roku 282,00
rok 408,00

Kup teraz

Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość".

Pomoc w uzyskaniu dostępu:

15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale.

Dodaj kod tutaj

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami.

Dołącz do nas

„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!

Zamknij

Skróty w artykułach

akty prawne, standardy i interpretacje:
  • dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
  • dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
  • Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
  • KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
  • Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
  • Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
  • Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
  • Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
  • KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
  • MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
  • MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
  • Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
  • Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
  • rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
  • rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
  • rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
  • rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
  • specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
  • uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
  • uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
  • updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
  • updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
  • upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
  • US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
  • ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
  • ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
  • ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
  • ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
  • ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
  • ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
  • ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
  • ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
  • ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
  • usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
  • uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
  • Założenia koncepcyjne MSSF Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
pozostałe skróty:
  • CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
  • EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
  • FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
  • FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
  • FP – Fundusz Pracy
  • FS – Fundusz Solidarnościowy
  • IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
  • IS – izba skarbowa
  • KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
  • KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
  • KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
  • KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
  • KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
  • KSB – Krajowe Standardy Badania
  • MF – Minister Finansów
  • MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
  • MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
  • MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
  • MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
  • NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
  • PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
  • PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
  • PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
  • pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
  • PPK – pracownicze plany kapitałowe
  • RM – Rada Ministrów
  • SA – sąd apelacyjny
  • sf – sprawozdanie finansowe
  • skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
  • SN – Sąd Najwyższy
  • SO – sąd okręgowy
  • TK – Trybunał Konstytucyjny
  • TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
  • UCS – urząd celno-skarbowy
  • UE – Unia Europejska
  • US – urząd skarbowy
  • WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
  • WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
  • WSA – wojewódzki sąd administracyjny
  • zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
Skróty w tekście
Spis treści artykułu
Spis treści:
Stowarzyszenie
Księgowych w Polsce
Najbliższe szkolenia on-line
03.07.2025 Analiza finansowa – poziom zaawansowany SKwP Warszawa
03.07.2025 Cykl Prawa Pracy dla Pracowników – Rozwiązywanie Stosunku Pracy SKwP Gdańsk, SKwP Koszalin, SKwP Radom
03.07.2025 Jednoosobowa działalność gospodarcza w praktyce SKwP Warszawa
03.07.2025 JPK CIT – nowe obowiązki podatników związane z obligatoryjnym corocznym przekazywaniem ksiąg rachunkowych SKwP Bydgoszcz, SKwP Gdańsk, SKwP Gorzów Wielkopolski, SKwP Kielce, SKwP Koszalin, SKwP Kraków, SKwP Opole, SKwP Poznań, SKwP Radom, SKwP Szczecin, SKwP Włocławek
03.07.2025 Podatek VAT w 2025 r. – zmiany i bieżące problemy SKwP Warszawa
03.07.2025 Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – prawo bilansowe a podatki w aktualnym stanie prawnym z uwzględnieniem KSR 11 oraz JPK_ST_KR SKwP Warszawa
03.07.2025 Aktualizacje z kwietnia 2025 i nowości w schemie FA(3). Szkolenie z logowaniem się do KSeF na żywo SKwP Poznań
Kursy dla księgowych