Upowszechnienie obrotu bezgotówkowego – marchewka i kij w przepisach o VAT

Tak wynika z projektu ustawy nazywanej „Polskim Ładem” (druk sejmowy nr 1532, ustawa została uchwalona przez Sejm 1.10.2021 r. i skierowana do Senatu), która wprowadza zmiany m.in. w Prawie przedsiębiorców (ustawa z 6.03.2018 r., tekst jedn. DzU z 2021 r. poz. 162, dalej Pp) i ustawie o VAT.

Gotowość do przyjmowania płatności bezgotówkowych

W myśl nowego art. 19a Pp od 1.01.2022 r. przedsiębiorca zapewnia możliwość dokonywania zapłaty – w każdym miejscu, w którym działalność gospodarcza jest faktycznie wykonywana, w szczególności w lokalu, poza lokalem przedsiębiorstwa lub w pojeździe wykorzystywanym do świadczenia usług transportu pasażerskiego – przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy z 19.11.2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 794). Instrumentem płatniczym może być karta płatnicza, tzw. płatności mobilne lub polecenie przelewu.

Jednocześnie doprecyzowano, że powyższe nie dotyczy przedsiębiorcy, który nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, zgodnie z przepisami o VAT.

A zatem nowy obowiązek:

• obejmie tylko przedsiębiorców; podatnik VAT niebędący przedsiębiorcą (np. prowadzący wyłącznie działalność rolniczą albo samorządowa instytucja kultury), nawet jeśli ma kasę rejestrującą, nie będzie musiał instalować terminala płatniczego czy też w inny sposób zapewniać możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego,
• ma dotyczyć przedsiębiorców zobligowanych do stosowania kas rejestrujących, czyli używających zarówno kas on-line, jak i starego typu.

Minister właściwy ds. gospodarki, w porozumieniu z MF, będzie mógł wydać rozporządzenie zwalniające niektórych przedsiębiorców z ww. obowiązku. Do projektu ustawy nie został jednak dołączony projekt stosownego rozporządzenia, a zatem trudno przewidzieć, czy w ogóle zostanie ono wydane i jaki byłby zakres zwolnienia.

Terminal połączony z kasą fiskalną on-line

Na przedsiębiorców, którzy mają kasy rejestrujące on-line i jednocześnie zapewniają możliwość przyjmowania płatności przy użyciu terminala płatniczego, ma zostać nałożony dodatkowy obowiązek. Od 1.07.2022 r. będą musieli także zapewnić współpracę kasy z terminalem płatniczym zgodnie z wymaganiami technicznymi dla kas rejestrujących.

Zachęty i sankcje

Zachętą do upowszechnienia stosowania terminali płatniczych oraz innych instrumentów obrotu bezgotówkowego mają być rozwiązania przewidziane w przepisach podatkowych: ulga na zakup terminali płatniczych w podatku dochodowym (szerzej na jej temat będzie mowa w odrębnym artykule), a w VAT szybszy zwrot nadwyżki podatku na rachunek bankowy.

W przepisach o VAT zostaną też jednak wprowadzone sankcje, niektóre wręcz drakońskie, grożące podatnikom, którzy nie podporządkują się nowym zasadom.

Przyspieszony zwrot VAT

W ustawie o VAT (art. 87 ust. 6d i nast.) przewidziano przyspieszony zwrot VAT w terminie 15 dni, licząc od dnia, w którym upłynął termin złożenia deklaracji (a nie od dnia jej złożenia). To oznacza, że termin zwrotu będzie z reguły dłuższy niż 15 dni, a podatnicy nie będą mieli powodu, by spieszyć się ze złożeniem deklaracji.

Przyspieszony zwrot nie będzie przysługiwać podatnikowi, który złoży pierwotną deklarację po upływie ustawowego terminu. Przeszkodą do jego uzyskania nie będzie natomiast złożenie korekty deklaracji. Jeśli po upływie ustawowego terminu do złożenia deklaracji podatnik złoży jej korektę, to zwrot nastąpi w terminie 15 dni od złożenia tej korekty.

Prawo do uzyskania szybszego zwrotu VAT zostało obwarowane licznymi i dość skomplikowanymi warunkami, które wymagają łącznego spełnienia (art. 87 ust. 6e ustawy o VAT).

Wymogi formalne

Podatnik musi spełniać przede wszystkim warunki formalne. Przez kolejne 12 mies. poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, powinien:

• być zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
• składać deklaracje za każdy okres rozliczeniowy,
• prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu wyłącznie kas rejestrujących on-line.

Ponadto przez kolejne 3 mies. poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, musi posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w skok, zawarty w wykazie podatników VAT, czyli na tzw. białej liście.

Minimalna wartość sprzedaży i limit zwrotu

Szybszy zwrot jest zarezerwowany dla podatników, u których przez kolejne 12 mies. poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występują o zwrot, łączna wartość sprzedaży brutto, zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas on-line, za każdy okres rozliczeniowy była nie niższa niż 50 tys. zł.

Kwota zwrotu za bieżący okres rozliczeniowy nie może przekroczyć 2-krotnej wysokości podatku wynikającego ze sprzedaży zaewidencjonowanej w tym okresie w kasach on-line (np. gdy VAT należny z tytułu sprzedaży zarejestrowanej w kasach on-line wynosi 20 000 zł, zwrot przyspieszony nie może przekraczać 40 000 zł) i jednocześnie kwota VAT naliczonego lub nadwyżki podatku z przeniesienia wykazana w deklaracji nie może być wyższa niż 3000 zł.

Minimalny udział sprzedaży rejestrowanej w kasach i płatności bezgotówkowych

Dodatkowo, aby skorzystać z możliwości przyspieszonego zwrotu, podatnik przez 3 kolejne miesięczne okresy rozliczeniowe (lub jeden kwartalny), poprzedzające bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje o zwrot, powinien wykazać co najmniej 80% udział:

łącznej sprzedaży brutto zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących on-line w danym okresie rozliczeniowym w całkowitej sprzedaży brutto w danym okresie,

otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych, w tym również przy użyciu usługi polecenia przelewu, z tytułu sprzedaży brutto zaewidencjonowanej w kasach on-line, dokumentowanej paragonami z oznaczeniem, z którego wynika, że płatność została dokonana przy użyciu karty płatniczej, przez wykonanie płatności mobilnej lub polecenia przelewu, w stosunku do łącznej wartości sprzedaży brutto zaewidencjonowanej przy zastosowaniu tych kas.

Jednocześnie przez pierwsze 2 lata (od 1.01.2022 do 31.12.2023 r.) udział procentowy otrzymanych płatności zrealizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych (karty płatniczej, płatności mobilnej lub polecenia przelewu), w stosunku do łącznej wartości sprzedaży brutto zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kas on-line ma być obniżony do 65% (art. 146k ustawy o VAT).

---

Zobacz też:

---

Kto skorzysta

Zawężenie kręgu do podatników używających wyłącznie kasy on-line jest po części uzasadnione planowaną automatyzacją weryfikacji spełnienia warunków zwrotu. Wartość sprzedaży ma być ustalana na podstawie danych gromadzonych w Centralnym Repozytorium Kas oraz przesyłanych przez podatników ewidencji VAT. Spełnienie innych warunków ma być weryfikowane z wykorzystaniem zasobów teleinformatycznych Szefa KAS (wydaje się, że także z danych pozyskiwanych z systemu bankowego poprzez STIR).

Z uwagi na konieczność ewidencjonowania w kasach on-line ponad 80% sprzedaży całkowitej brutto prawo do szybszego zwrotu nabędą wyłącznie podatnicy, u których dominuje sprzedaż detaliczna.

Ponadto tylko mniej niż 20% płatności z tytuły sprzedaży zarejestrowanej w kasach może nastąpić w inny sposób niż kartą płatniczą, w formie płatności mobilnej lub polecenia przelewu (w szczególności w gotówce). Podatnik ma obowiązek zaznaczać na paragonach, że płatność została dokonana z wykorzystaniem trzech ww. instrumentów płatniczych. Użycie czasu przeszłego („została dokonana”) powoduje, że przedsiębiorca zgadzający się na zapłatę przelewem po zarejestrowaniu sprzedaży w kasie rejestrującej (z odroczonym terminem płatności), nie będzie mógł takiej sprzedaży wliczać do limitu.

Katalog sankcji

O ile więc „marchewka” w postaci przyspieszonego zwrotu prezentuje się dość mizernie, o tyle przepisy przewidujące sankcje dla przedsiębiorców, którzy nie podporządkują się nowym obowiązkom, są zdecydowanie mniej skomplikowane i bardziej jednoznaczne.

Utrata prawa do zwrotu VAT w terminie 25 dni i kwartalnych rozliczeń

Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że podatnik wbrew obowiązkowi nie zapewniał możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych, to nie będzie mu przysługiwać zwrot różnicy podatku, w terminie 25 dni (na rachunek zwykły). Ograniczenie będzie dotyczyć zwrotu za okres rozliczeniowy, w którym naruszenie tego obowiązku zostało stwierdzone oraz za 6 kolejnych okresów rozliczeniowych następujących po tym okresie rozliczeniowym (art. 87 ust. 6c ustawy o VAT).

Ponadto podatnik straci prawo do składania deklaracji za okresy kwartalne (art. 99 ust. 3a pkt 4 oraz ust. 3e ustawy o VAT) od kwartału:

• w którym zostanie stwierdzone naruszenie obowiązków – jeśli organ stwierdzi naruszenie w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału, lub
• następnego – jeśli naruszenie obowiązku zostanie stwierdzone w trzecim miesiącu kwartału.

Powrót do składania deklaracji kwartalnych będzie możliwy nie wcześniej niż po upływie 6 mies. następujących po ostatnim miesiącu kwartału, w którym zostało stwierdzone naruszenie obowiązków (art. 99 ust. 4b ustawy o VAT).

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, przez zidentyfikowanie nierealizowania przez podatnika obowiązku, o którym mowa w art. 19a Pp, rozumie się podjęcie przez organy podatkowe informacji o tym, że podatnik nie realizował obowiązku zapewnienia płatności przy użyciu instrumentu płatniczego (bez znaczenia pozostaje tryb oraz sposób tego ustalenia przez organy skarbowe).

Kara pieniężna za brak współpracy terminala z kasą

W myśl projektowanego art. 111 ust. 6kb ustawy o VAT w przypadku stwierdzenia, że podatnik prowadzący ewidencję sprzedaży przy użyciu kasy rejestrującej on-line nie zapewnia – zgodnie z wymaganiami technicznymi dla kas rejestrujących – współpracy tej kasy z terminalem płatniczym, przy użyciu którego umożliwia przyjmowanie płatności, naczelnik US, w drodze decyzji, nałoży na tego podatnika karę pieniężną w wysokości 5000 zł.

Przepis ten ma obowiązywać od 1.07.2022 r., czyli od momentu wprowadzenia obowiązku zapewnienia współpracy posiadanego terminala płatniczego z kasą rejestrującą on-line.

Sankcja nie dotyczy posiadaczy kas starego typu (innych niż on-line), nadal używanych przez nich na podstawie przepisów epizodycznych ustawy o VAT.

Wydaje się, że intencją projektodawcy jest, by od 1.07.2022 r. wszyscy podatnicy używający kasy on-line, którzy jednocześnie korzystają z terminali płatniczych, odpowiednio połączyli kasę z terminalem. W ten sposób ma być zapewniona łatwiejsza weryfikacja, czy w kasie zarejestrowano wszystkie transakcje, za które klient zapłacił przez terminal.

Należy się spodziewać, że kasy rejestrujące będą w dalszym ciągu przedmiotem szczególnego zainteresowania organów podatkowych, które będą korzystać ze wszystkich dostępnych instrumentów kontrolnych. Dodatkowo od 1.01.2022 r. zyskają nowe narzędzie w postaci nabycia sprawdzającego, pozwalającego dokonywać zakupów kontrolnych. Przy okazji będzie więc możliwe także sprawdzanie, czy podatnicy prawidłowo używają kas rejestrujących lub wywiązują się z innych obowiązków z tym związanych.