Rozliczenie delegacji (cz. IV) – czas pracy w podróży służbowej
Czas podróży służbowej wykraczający poza rozkładowe godziny czasu pracy wlicza się do czasu pracy pracownika jedynie w zakresie, w którym jest poświęcony bezpośrednio na pracę (realizację zleconego przez pracodawcę zadania służbowego). Czas przejazdu poza godzinami pracy zwykle więc nie będzie do niego wliczany, chyba że w konkretnej sytuacji sam przejazd zostanie połączony z wykonywaniem pracy.
Jak wskazał SN w wyroku z 4.07.1978 r. (I PR 45/78), podczas podróży służbowej pracownik nie świadczy pracy i nie pozostaje w dyspozycji zakładu pracy w rozumieniu art. 128 Kp, z wyjątkiem gdy podczas podróży wykonuje zatrudnienie.
Czas trwania podróży służbowych i rozkład realizowanych w ich trakcie zadań mogą być różne. Jest to o tyle specyficzna forma wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy, że może obejmować długie przemieszczanie się, z niekiedy krótkim czasem wykonywania samego zadania służbowego. Zadania są przy tym często wykonywane w innych godzinach czy dniach niż te, w których pracownik zwykle pracuje.
Rozkład czasu pracy a zadania w podróży służbowej
Do czasu pracy w trakcie podróży służbowej zalicza się:
- czas trwania delegacji przypadający na zwykłe godziny pracy pracownika, wynikające z jego rozkładu czasu pracy,
- czas poświęcony na realizację zleconego zadania służbowego wynikającego z polecenia wyjazdu.
Czas podróży służbowej wykraczający poza rozkładowe godziny czasu pracy wlicza się do czasu pracy pracownika jedynie w zakresie, w którym jest poświęcony bezpośrednio na pracę (realizację zleconego przez pracodawcę zadania służbowego). Czas przejazdu poza godzinami pracy zwykle więc nie będzie do niego wliczany, chyba że w konkretnej sytuacji sam przejazd zostanie połączony z wykonywaniem pracy.
Jak wskazał SN w wyroku z 4.07.1978 r. (I PR 45/78), podczas podróży służbowej pracownik nie świadczy pracy i nie pozostaje w dyspozycji zakładu pracy w rozumieniu art. 128 Kp, z wyjątkiem gdy podczas podróży wykonuje zatrudnienie.
[1] Szerzej nt. diet była mowa w cz. I cyklu artykułów poświęconych rozliczeniu delegacji (zob. „Rachunkowość” 2024, nr 2).
Takie podejście bardzo mocno się ugruntowało. Jednocześnie odbierane jest jako mało sprawiedliwe, bo pracownik wykonujący wiążące go polecenie może niekiedy spędzić kilkanaście godzin w podróży, z czego do czasu pracy zostanie mu zaliczone jedynie 8 godz., a pozostały czas nie będzie podlegać żadnej rekompensacie (dieta to świadczenie powiązane wprost z całym czasem pobytu w delegacji, ale pełni inną funkcję[1]). Do zmiany podejścia niezbędna byłaby jednak zmiana przepisów, połączona z uregulowaniem czasu trwania delegacji jako czasu pracy lub czasu dyżuru.
Przykład 1
Pracownik pracuje od poniedziałku do piątku w godz. 8.00–16.00. Udaje się w 1-dniową delegację – wyjeżdża o godz. 6.00, na miejscu jest o 9.00, od 10.00 do 14.00 ma spotkanie, od 15.00 do 18.00 wraca do domu. Do czasu pracy wlicza się czas od 8.00 do 16.00, czyli przedział, który wynika z rozkładu czasu pracy. Całość zadania służbowego (uczestnictwo w spotkaniu) mieści się w godzinach pracy pracownika, a zatem nie powstaje praca nadliczbowa.
Przykład 2
Pracownik, o którym mowa w przykładzie 1, jedzie w delegację z kierowcą, który także jest związany takim samym stałym rozkładem czasu pracy. Jeśli chodzi o czas pracy przewożonego pracownika, nic się nie zmienia. Czas pracy kierowcy będzie jednak zdecydowanie dłuższy. Zalicza się do niego cały czas trwania wyjazdu:
- godz. 6.00–9.00 i 15.00–18.00 – prowadzenie pojazdu,
- godz. 9.00–15.00 – czas oczekiwania, który jako przypadający na rozkładowe godziny pracy kierowcy jest w pełni zaliczany do czasu pracy (nie można zaliczyć go do czasu dyżuru, bo tak są traktowane jedynie przypadające poza rozkładem czasu pracy kierowcy okresy inne niż przerwy i czas odpoczynku, podczas których nie jest on obowiązany pozostawać na stanowisku pracy kierowcy, będąc jednocześnie w gotowości do rozpoczęcia albo do kontynuowania prowadzenia pojazdu lub do wykonywania innej pracy – art. 10 ustawy z 16.04.2004 r. o czasie pracy kierowców, tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 220).
Co więcej, do czasu pracy kierowcy wlicza się też czas poświęcony na obsługę codzienną pojazdu, obejmujący m.in. wykonanie podstawowych czynności sprawdzających, czy pojazd jest zdatny do ruchu (sprawdzenie ciśnienia w oponach, oleju itp.), zalecane przez producenta oraz związane z obowiązkiem dołożenia należytej staranności dla zapewnienia bezpieczeństwa. Jeśli wyjazd nastąpił o godz. 6.00 rano, kierowca musiał rozpocząć pracę kilkanaście minut wcześniej.
Rozliczanie czasu pracy w trakcie wyjazdu służbowego oraz skutki związania stałym rozkładem obrazuje przykład wskazany w wyroku SN z 21.09.1982 r. (I PR 85/82). Czytamy w nim: Jeżeli czas pracy pracownika obejmuje okres od godz. 7.00 do 15.00 i jeżeli pracownik otrzyma o godz. 7.00 od swojego przełożonego polecenie udania się do miejscowości X w celu wykonania czynności wymagającej efektywnej pracy przez 2 godz., i jeżeli pracownik niezwłocznie przystąpi do realizacji tego polecenia i odbędzie „podróż służbową” do miejscowości X, obejmującą np. cały jego „czas pracy”, tj. 8 godz. od godz. 7.00 do 15.00, następnie – już w miejscowości X – wykonywać będzie zlecone mu zadanie od godz. 15.00 do 17.00, a bezpośrednio po wykonaniu tego zadania uda się w drogę powrotną i powróci do miejsca swojego zamieszkania, względnie do siedziby zakładu pracy po upływie dalszych 8 godz., tj. o godz. 1.00 dnia następnego, uzyska prawo do „zwykłego” wynagrodzenia za czynności wykonywane w „czasie pracy”, tj. od godz. 7.00 do 15.00, choć czynności te polegały „tylko” na podróżowaniu, oraz do dalszego wynagrodzenia z dodatkiem za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych, między 15.00 a 17.00.
Nie otrzyma natomiast żadnego wynagrodzenia (jeżeli w konkretnym przypadku szczególny przepis nie daje mu dalej idących uprawnień) za czas zużyty na podróż między godz. 17.00 a 1.00. Również w sytuacji, gdy podróż tego pracownika będzie krótsza, np. trwać będzie tylko 6 godz., i umożliwi pracownikowi przybycie do miejscowości X o godz. 13.00 i wykonanie zleconej mu czynności do godz. 15.00, a następnie powrót do miejscowości wyjściowej o godz. 21.00, pracownik taki nie otrzyma dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, ponieważ pracy w godzinach nadliczbowych nie wykonał. Cały jego „czas pracy” (od godz. 7.00 do 15.00) został – w takiej sytuacji – zużyty zgodnie z poleceniem przełożonych i za ten czas pracownik otrzyma „zwykłe” wynagrodzenie. Poza tym czasem pracy zaś pracownik pracy nie wykonywał. W szczególności czas zużyty na podróż między godz. 15.00 a 21.00 nie był już „czasem pracy” tego pracownika (a ściślej nie mieścił się w ramach rozkładu czasu pracy, obowiązującego tego pracownika) i – przy braku przepisu szczególnego – nie byłoby podstaw do wypłacenia takiemu pracownikowi z tego tytułu dodatkowego wynagrodzenia. Z tego punktu widzenia nie ma istotnego znaczenia, w jakiej chwili pracownik otrzymał polecenie odbycia podróży służbowej, czy na początku jego „czasu pracy”, czy w środku, pod koniec, czy w ogóle poza „czasem pracy”.
Przykład 3
Pracownicy otrzymali polecenie wyjazdu służbowego do innej miejscowości, aby wziąć udział w szkoleniu. Czy na podstawie przepisów Kp o szkoleniach cały czas takiego wyjazdu należy wliczyć do czasu pracy?
Według art. 9413 Kp:
- jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę, oraz
- w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego,
szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy i, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika; czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.
Skoro pracownicy mają uczestniczyć w szkoleniu na polecenie pracodawcy, to jego czas będzie czasem pracy. Zaliczeniu do czasu pracy będzie jednak podlegać czas wynikający z rozkładu czasu pracy obowiązującego pracowników oraz wykraczający poza rozkładowe godziny czasu trwania zajęć szkoleniowych. Art. 9413 Kp nie nakazuje zaliczania do czasu pracy całego czasu poświęconego na realizację polecenia uczestnictwa w szkoleniu.
Konieczność respektowania ograniczeń wynikających z przepisów
To, że czas trwania podróży poza rozkładem czasu pracy, podczas którego pracownik nie wykonuje pracy, nie jest zaliczany do czasu pracy, skutkuje tym, że nie narusza on przepisów ograniczających lub wyłączających pracę w godzinach nadliczbowych czy w porze nocnej pewnych grup pracowników (pracownice w ciąży, osoby niepełnosprawne).
Przykład 4
Pracownik z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności otrzymał polecenie wyjazdu w delegację. Jako środek transportu wskazano pociąg odjeżdżający o godz. 5.00. Pora nocna w zakładzie pracy trwa do godz. 6.00. Pracownik pracuje w godz. 8.00–15.00.
Przepisy odnoszące się do zatrudniania pracowników niepełnosprawnych wprowadzają zakazy zatrudniania ich w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej. Ograniczenia te odnoszą się do wszystkich niepełnosprawnych, niezależnie od orzeczonego stopnia niepełnosprawności.
Zakaz dotyczy „zatrudniania” w tych przypadkach, co oznacza niezgodność z prawem sytuacji, w których czas pracy niepełnosprawnego przypada na porę nocną lub zlecane jest mu wykonywanie czynności – podlegających zaliczeniu do czasu pracy – ponad normy czasu pracy obowiązujące daną osobę lub poza stałym rozkładem czasu pracy, jakim jest objęta.
Przykład 5
Pracownik wyjechał w podróż służbową o godz. 7.00, na miejscu był o 10.00, od 11.00 do 17.00 był na spotkaniu, wracał do domu od 17.15 do 20.00. Czas:
- od godz. 7.00 do 8.00 (czas przejazdu) nie stanowi czasu pracy,
- od godz. 8.00 do 11.00 (rozkładowe godziny pracy) wlicza się do czasu pracy,
- od godz. 11.00 do 17.00 (czas trwania spotkania) wlicza się do czasu pracy jako czas realizacji zadania służbowego,
- od godz. 17.00 do 20.00 (czas trwania delegacji, w tym czas przejazdu powrotnego) nie podlega wliczeniu do czasu pracy jako czas poza rozkładem czasu pracy, podczas którego pracownik nie świadczył pracy.
W rezultacie powstała 1 godz. nadliczbowa z tytułu przekroczenia normy dobowej czasu pracy. Nie ma znaczenia to, że czas wykonywania pracy (zadania służbowego) obejmował poniżej 8 godz.; wyznaczenie nadgodzin opiera się na rozliczaniu czasu pracy.
Ważne! Pracodawca nie może swobodnie zmienić rozkładu czasu pracy ustalonego dla pracownika. Fakt odbywania podróży służbowej nie jest wystarczającym argumentem za wprowadzeniem zmiany rozkładu – zarówno harmonogramowego, jak i stałego – zawartego w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu o czasie pracy.
Gdyby osobą, która jedzie w podróż, była w przykładzie 5 pracownica w ciąży, doszłoby do naruszenia przepisów przez pracodawcę. Pracownica w ciąży może (za jej zgodą) jechać w podróż służbową, ale nie może pracować w godzinach nadliczbowych. W mojej ocenie jedyną możliwością zgodnego z prawem zlecenia wyjazdu w tych godzinach byłby wniosek pracownicy o zmianę rozkładu czasu pracy na ten jeden dzień. Indywidualny rozkład czasu pracy może być bowiem wprowadzony także na krótko. Można też połączyć ten wniosek z wnioskiem o zastosowanie rozkładu pozwalającego na rozpoczęcie pracy w niezakończonej dobie (co może być istotne, jeśli chodzi o pracę następnego dnia, po dniu zmienionego rozkładu). Oczywiście taki wiosek musiałby być złożony całkowicie dobrowolnie, ale też pracownica może być w konkretnej sytuacji zainteresowana pełnym uczestnictwem w wyjeździe.
Pracodawca może stworzyć pewne możliwości, odpowiednio przygotowując treść regulacji wewnętrznych o czasie pracy. Przykładowy zapis regulaminu pracy (patrz ramka) pozwoli na ustalenie grafiku zawierającego inne godziny i dni pracy (w granicach wyznaczonych w przykładzie w przedziale od poniedziałku do piątku w godz. 6.00–18.00), jeżeli z wyprzedzeniem jest znana potrzeba wyjazdu, wyjazd jest długotrwały i pracodawca wie, że w jego trakcie pracownicy będą pracowali w innych godzinach (np. wyjazd na kilkudniowe targi, gdy praca będzie wykonywana od wtorku do soboty w godz. 10.00–18.00). Taka konstrukcja pozwala nie tyle na zmianę rozkładu czasu pracy, ile na określenie innego niż standardowo obowiązujący w harmonogramie.
Przykładowy zapis regulaminu pracy
1. Praca w zakładzie pracy może być świadczona od poniedziałku do soboty między godz. 6.00 a 18.00.
2. Jeżeli pracodawca nie wprowadzi w indywidualnych harmonogramach czasu pracy innych godzin pracy w granicach czasowych wyznaczonych w pkt 1, pracownicy świadczą pracę od godz. 8.00 do 16.00, od poniedziałku do piątku.
3. Harmonogramy czasu pracy wskazane w pkt 2 są tworzone na okresy co najmniej miesięczne i przekazywane pracownikom co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem okresu objętego harmonogramem.
Wykonywanie pracy podczas przejazdu
Czas przejazdu w podróży służbowej jest zaliczany do czasu pracy tylko w dwóch przypadkach:
- gdy przypada na rozkładowe godziny pracy danej osoby,
- gdy podczas niego była wykonywana praca (odnosi się to przede wszystkim do kierowcy, ale również np. do pracownika, który podczas przejazdu pociągiem przygotowuje prezentację na spotkanie, na które jedzie).
Przykład 6
Pracownik otrzymał polecenie wyjazdu do innego miasta w celu przeprowadzenia negocjacji handlowych. W czasie podróży pociągiem, przypadającej poza jego zwykłymi godzinami pracy, przygotowywał niezbędne dokumenty. W tym przypadku czas przejazdu powinien zostać zaliczony do czasu pracy, bo pracownik wykonywał podczas podróży pracę.
Ważne! W czasie podróży służbowej czas przejazdu pracownika do miejsca delegowania i z powrotem nie jest z reguły czasem pracy i dlatego za taki czas nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Jeżeli jednak jedyny cel podróży stanowi przewóz pracowników i pracownikowi umysłowemu zlecono – poza godzinami normalnej pracy – dodatkowe obowiązki kierowcy, czas przejazdu w tej sytuacji oznacza jednocześnie czas pracy (wyrok SN z 4.04.1979 r., I PRN 30/79).
To, na co wskazał SN, jest związane z zaliczaniem do czasu pracy czasu realizowania zleconego pracownikowi zadania. W tym przypadku zadaniem (można powiedzieć usługą wykonaną na rzecz pracodawcy) było przewiezienie innych osób. Nie oznacza to, że czas prowadzenia pojazdu w trakcie podróży służbowej zawsze stanowi czas pracy. Jeżeli samochód jest jedynie środkiem transportu powierzonym pracownikowi lub użytkowanym w delegacji za zgodą pracodawcy (narzędziem służącym dotarciu na miejsce wykonania zleconego zadania), czas jego prowadzenia przypadający poza godzinami pracy nie będzie wliczany do czasu pracy.
W uzasadnieniu ww. wyroku SN stwierdził, że jeśli pracownik dla odbycia podróży służbowej w celu wykonania zadania wynikającego z umowy o pracę korzystał z własnego pojazdu samochodowego, to czasu zużytego na tę podróż nie wlicza się do czasu pracy, chociaż pracownik pełni wówczas dodatkowe obowiązki kierowcy. Podstawowym celem podróży służbowej jest bowiem wykonanie konkretnych zadań wynikających z umowy o pracę. Czas omawianego przejazdu nie jest kontrolowany, a użycie własnego środka lokomocji służy również wygodzie pracownika.
Przykład 7
Pracownik będący serwisantem sprzętu sprzedawanego przez firmę X otrzymał polecenie wyjazdu poza stałe miejsce pracy – do klienta, w celu instalacji maszyny. Przejazd odbywa się częściowo poza godzinami pracy tej osoby. Czy czas przejazdu będzie w tym przypadku czasem pracy?
Jeśli jedynym celem wyjazdu była instalacja maszyny, to czas przejazdów przypadających poza rozkładem czasu pracy nie byłby czasem pracy. Gdyby jednak pracownik miał za zadanie także dostarczenie klientowi maszyny, byłoby inaczej. Świadczyłby wówczas na rzecz pracodawcy czynności przewozowe – dostawy zamówionego sprzętu. Wskazana osoba realizowałaby – poza samą instalacją maszyny – określone, konkretne czynności na rzecz pracodawcy, na podstawie jego wyraźnego polecenia, polegające na dostarczeniu nabytej maszyny, i wówczas czas przejazdu stanowiłby czas pracy także w zakresie wykraczającym poza rozkładowe godziny pracy.
Święto podczas podróży zagranicznej
W zagranicznej podróży służbowej pracownik nadal zasadniczo podlega przepisom polskiego prawa pracy. Dotyczy to również regulacji odnoszących się do świąt będących dniami wolnymi od pracy i obliczania wymiaru czasu pracy w okresach rozliczeniowych, w których takie święto wystąpiło. Dni wolnych od pracy udziela się zatem wówczas, gdy przypada święto wskazane w ustawie z 18.01.1951 r. o dniach wolnych od pracy (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1920).
Może się zdarzyć, że przypadające podczas trwania podróży święto:
- będące dniem wolnym od pracy w kraju docelowym, nie jest świętem w Polsce,
- polskie nie jest dniem wolnym w kraju, w którym przebywa pracownik.
W wielu przypadkach świadczenie pracy w dniu świątecznym (wolnym) w kraju, w którym pracownik realizuje zadanie służbowe w ramach delegacji, nie jest możliwe (bo nie funkcjonuje firma kontrahenta, jego pracownicy mają dzień wolny).
Dzień nieprzepracowany to w tym przypadku dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Nie można w tej sytuacji sięgnąć do zasady wynikającej z art. 80 Kp, zgodnie z którą wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Nieświadczenie pracy jest w tym przypadku powiązane z określoną sytuacją, w której pracownik znalazł się na wyraźne polecenie pracodawcy. Jeżeli ten ostatni nie jest w stanie zapewnić mu pracy w tym dniu, to i tak powinien wypłacić wynagrodzenie za czas, jaki pracownik wypracowałby w pełnym, wynikającym z umowy o pracę, wymiarze czasu pracy.
Wykonywanie pracy za granicą podczas polskiego święta jest zaś możliwe tylko wtedy, gdy praca świadczona przez pracownika może być wykonywana w święta (została wskazana w katalogu w art. 15110 Kp). Samo odbywanie podróży służbowej nie stanowi przesłanki pozwalającej na zatrudnianie w święto, podobnie jak szczególne potrzeby pracodawcy.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych