Staże z urzędu pracy – nowe zasady

Kto może przyjąć bezrobotnego stażystę

Organizatorem stażu obecnie może być:

1) pracodawca (jednostka organizacyjna, nawet jeśli nie ma osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika),

2) przedsiębiorca niezatrudniający pracowników (podmiot będący przedsiębiorcą, a nie inną jednostką organizacyjną, który nie spełnia kryteriów uznania za pracodawcę, czyli nie zatrudnia choćby jednego pracownika),

3) podmiot ekonomii społecznej, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy z 5.08.2022 r. o ekonomii społecznej (tekst jedn. DzU z 2025 r. poz. 806), lub jednostka tworząca podmiot ekonomii społecznej, o którym mowa w art. 2 pkt 5 lit. b lub c tej ustawy,

4) rolnicza spółdzielnia produkcyjna,

5) pełnoletnia osoba fizyczna nieposiadająca statusu bezrobotnego, zamieszkująca i prowadząca na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, lub prowadząca dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w ustawie z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. DzU z 2025 r. poz. 197 i 620).

Organizacja stażu

Organizator nie zatrudnia stażysty – nie zawiera z nim indywidualnie żadnej umowy. Staż odbywa się na podstawie umowy zawieranej przez starostę z organizatorem stażu i bezrobotnym, według programu przygotowanego przez organizatora. Podmiot zamierzający zorganizować staż składa do PUP wniosek o zawarcie takiej umowy. Przy ustalaniu programu stażu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, wykształcenie oraz dotychczasowa wiedza i umiejętności bezrobotnego.

Ważne: Stażystą może być wyłącznie osoba zarejestrowana w PUP jako bezrobotna. Na staż może zostać skierowana osoba poszukująca pracy. Utrata statusu bezrobotnego – co do zasady – skutkuje brakiem możliwości kontynuowania stażu. Nowością jest jednak możliwość ukończenia stażu, jeżeli bezrobotny stażysta utracił status bezrobotnego z powodu:

• nabycia prawa do emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty socjalnej albo
• świadczenia pieniężnego przysługującego członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych bądź renty inwalidzkiej[1].

Jeśli osoba ta wyrazi taką wolę, może ukończyć staż zgodnie z programem (zostanie zarejestrowana w PUP jako osoba poszukująca pracy).

Staż może trwać:

• od 3 do 6 mies.,
• od 3 do 12 mies. – gdy będzie zakończony potwierdzeniem nabycia wiedzy lub umiejętności, przeprowadzanym przez uprawnioną instytucję (staż z art. 119 ustawy).

Ustawa nie zawiera ograniczeń dotyczących wieku stażysty czy dotychczasowego doświadczenia zawodowego, nie różnicuje też możliwej długości stażu w zależności od wieku stażysty (do końca maja 2025 r. staż 12-miesięczny mógł dotyczyć tylko bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia).

Szczegółowy sposób i tryb organizowania stażu, w tym elementy: wniosku o organizację stażu, programu stażu, umowy o organizację stażu, skierowania do odbycia stażu, wniosku o dodatek do stypendium, wniosku o premię oraz rodzaje dołączanych do niego informacji, zaświadczenia o odbyciu stażu, określi rozporządzenie ministra właściwego do spraw pracy[2].

Ograniczenia

Bezrobotny nie może odbywać stażu u tego samego organizatora, u którego:

• wcześniej odbywał staż,
• był zatrudniony, w tym jako młodociany pracownik, w celu przygotowania zawodowego,
• wykonywał inną pracę zarobkową,

jeżeli od dnia zakończenia poprzedniego stażu, zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej u tego organizatora nie upłynęły co najmniej 24 mies.

Zatrudnienie oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy o pracę nakładczą. Z kolei inna praca zarobkowa to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło bądź umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, albo umowy o pomocy przy zbiorach, o której mowa w art. 91a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, lub w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych.

Kolejnym ograniczeniem jest łączny okres staży realizowanych przez bezrobotnego u tego samego organizatora – nie może on przekroczyć 12 mies.

U organizatora stażu będącego pracodawcą staż mogą odbywać bezrobotni w liczbie nieprzekraczającej liczby pracowników zatrudnionych u tego organizatora w dniu składania wniosku w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Jeżeli organizator nie jest pracodawcą albo w dniu składania wniosku o organizację stażu zatrudnia pracownika lub pracowników w łącznym wymiarze nieprzekraczającym jednego etatu, staż może odbywać jeden bezrobotny.

Czas wykonywania zadań przez stażystę

Stażysta nie jest objęty wprost „pracowniczymi” przepisami o czasie pracy, jednak ustawa zakreśla czas realizacji programu stażu pracy, opierając się na normach czasu pracy. Nie może on przekraczać:

• 8 godz. na dobę i 40 godz. w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 mies.,
• 7 godz. na dobę i 35 godz. w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 mies. – jeżeli bezrobotny jest osobą niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Minimalny średniotygodniowy czas odbywania stażu nie może być krótszy niż 20 godz. w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 mies.

Bezrobotny nie może odbywać stażu w niedziele i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej ani w godzinach nadliczbowych. Możliwe jest to za zgodą starosty, która może zostać wyrażona wówczas, gdy charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy. Zgoda nie może jednak dotyczyć pracy w godzinach nadliczbowych, co wprost wynika z przyjętej w przepisach prawa pracy konstrukcji pracy w nadgodzinach jako pracy wyjątkowej, nieplanowanej.

Na wniosek bezrobotnego odbywającego staż organizator ma obowiązek udzielenia dni wolnych w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne przysługuje stypendium. Przy niepełnym miesiącu odbywania stażu przysługujący bezrobotnemu wymiar dni wolnych oblicza się proporcjonalnie, zaokrąglając w górę do pełnych dni.

Wolnego powinno się udzielać w dniach, które są dla stażysty dniami „pracy”. Nie stosuje się tutaj zasady obowiązującej w stosunku do urlopów wypoczynkowych – udzielania ich w wymiarze godzinowym. Dni wolne należy wykorzystać w naturze do końca stażu – za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca ma obowiązek udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu.

Obowiązki organizatora stażu

Przed powierzeniem bezrobotnemu wykonania zadań przewidzianych programem stażu organizator:

1) kieruje bezrobotnego, na własny koszt, na wstępne badania lekarskie, na zasadach przewidzianych dla pracowników (czyli w zakresie i na zasadach wskazanych w art. 229 § 8 Kp),

2) zapoznaje bezrobotnego z obowiązującym regulaminem pracy,

3) przekazuje bezrobotnemu na piśmie zakres obowiązków i uprawnień.

Na zasadach przewidzianych dla pracowników organizator stażu zapewnia także stażyście:

• bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu,
• szkolenie w zakresie bhp oraz przepisów przeciwpożarowych,
• odzież i obuwie robocze lub ekwiwalent za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego, ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, środki ochrony indywidualnej, niezbędne środki higieny osobistej oraz profilaktyczne posiłki i napoje,
• profilaktyczną ochronę zdrowia,
• okresy odpoczynku,
• ochronę przed mobbingiem,
• maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt niezbędne do wykonywania zadań na danym stanowisku.

Po zakończeniu stażu organizator wydaje bezrobotnemu opinię zawierającą informacje o realizowanych przez niego zadaniach oraz nabytej wiedzy i umiejętnościach. Starosta wydaje bezrobotnemu zaświadczenie o odbyciu stażu.

Ustawa wprost narzuca na organizatora – inaczej niż przepisy obowiązujące do końca maja 2025 r. – obowiązek zapewnienia (w tym opłacenia) kosztów badań wstępnych stażysty.

Bezrobotny odbywający staż może otrzymać polecenie wyjazdu w podróż służbową. W takim przypadku organizator ma obowiązek wypłaty diet i pokrycia związanych z tym wydatków na takich samych zasadach, jak pracownikom.

Organizator musi realizować program stażu. Jeżeli tego nie robi, starosta może rozwiązać z nim umowę. W przypadku przerwania stażu przez:

• starostę z powodu nierealizowania przez organizatora programu stażu lub niedotrzymywania warunków jego odbywania,
• organizatora stażu bez uzasadnionej przyczyny,

organizator nie może korzystać z form pomocy przewidzianych w ustawie (np. prac interwencyjnych), z wyłączeniem pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego, przez 12 mies. od dnia przerwania realizacji stażu przez starostę lub przerwania stażu przez organizatora.

Obowiązkiem organizatora jest także wyznaczenie opiekuna stażu.

Staż potwierdzony uzyskaniem kwalifikacji – premia dla organizatora

W art. 119 ustawa reguluje staże kończące się potwierdzeniem nabycia wiedzy lub umiejętności przeprowadzanym przez uprawnioną instytucję. Odbywają się one według zwykłych zasad dla staży, z pewną modyfikacją programu stażu oraz w połączeniu z możliwością uzyskania wyższej kwoty przez stażystę (dodatek do stypendium) i premii pieniężnej przez organizatora, po spełnieniu narzuconych ustawą dodatkowych warunków.

Staż ten nie musi zostać potwierdzony jedynie egzaminem zawodowym lub czeladniczym. Jeżeli jednak tak ma być, to program stażu z art. 119 ustawy, dla potwierdzenia nabycia wiedzy i umiejętności, musi być dostosowany do wymagań:

• w przypadku stażu zakończonego egzaminem zawodowym, przeprowadzanym przez okręgową komisję egzaminacyjną – określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, uregulowanej w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 3 ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 737),
• w przypadku stażu zakończonego egzaminem czeladniczym, przeprowadzanym przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych – egzaminacyjnych ustalonych przez Związek Rzemiosła Polskiego, będących podstawą przeprowadzania egzaminu czeladniczego, a w przypadku zawodów określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego – określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, uregulowanej w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 3 Prawa oświatowego.

Jeżeli staż ma się zakończyć egzaminem zawodowym lub czeladniczym, opiekun stażysty musi mieć kwalifikacje instruktora praktycznej nauki zawodu.

Staż ten jest połączony z dodatkiem dla stażysty i premią dla organizatora stażu, należnymi po spełnieniu warunków z art. 121 i art. 122 ustawy. Osobie, która go odbędzie, przysługuje dodatek do stypendium w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych (obecnie 344,38 zł), wypłacany po uzyskaniu dokumentu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności za każdy pełny miesiąc zrealizowanego stażu. Potwierdzenie nabycia wiedzy lub umiejętności musi być uzyskane przez byłego stażystę w terminie 12 mies. od ukończenia stażu.

Organizator stażu może zaś uzyskać premię w wysokości 518 zł za każdy pełny miesiąc programu stażu, zrealizowanego dla każdego skierowanego bezrobotnego. Warunkiem jej otrzymania jest to, by stażysta w terminie 12 mies. od ukończenia stażu uzyskał dokument potwierdzający nabycie wiedzy i umiejętności. Organizator składa do PUP wniosek o premię w terminie do 3 mies. od dnia uzyskania przez uczestnika stażu dokumentu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności.

Staż odbywany zdalnie

Ciekawą nowością jest wyraźne uregulowanie, że staż może być realizowany w formie zdalnej. Do tej pory przepisy na to nie wskazywały. Chociaż nie zakazywały stosowania tej formy, raczej nie była ona praktykowana. Staże zdalne mogą pomóc osobom z niepełnosprawnościami czy mieszkającym w znacznym oddaleniu i objętych wykluczeniem komunikacyjnym, mogą także być zgodne z zasadami wykonywania pracy u organizatora stażu.

Wymiar stażu w formie zdalnej oraz szczegółowe zasady odbywania go określa się w umowie o organizację stażu. Taką formę stażu musi przewidywać umowa – organizator nie może jej ustalić ze stażystą, nie może też się zgadzać na okazjonalne realizowanie stażu zdalnie na wniosek stażysty, jeśli umowa ze starostą nie wskazuje na taką możliwość.

Do stażu realizowanego zdalnie odpowiednio stosuje się niektóre przepisy Kp dotyczące pracy zdalnej (art. 67¹⁸, art. 67¹⁹ § 3–5, art. 67²⁴ § 1 pkt 1, 2 i 4, § 2–5, art. 67²⁵, art. 67²⁷, art. 67³¹ § 4, 7–9).

Organizator stażu nie zawiera – w zakresie staży zdalnych – porozumienia z organizacją związkową ani nie wydaje regulaminu stażu zdalnego. Wszelkie szczegóły i zasady odbywania stażu zdalnie, w tym np. jego wymiar, są określane w umowie ze starostą.

Do staży zdalnych stosuje się art. 67²⁴ Kp o pokryciu kosztów pracy zdalnej oraz art. 67²⁵ Kp, który wyłącza możliwość uznania zwrotu tych kosztów za przychód podatkowy. Organizator stażu ma obowiązek zapewnić stażyście wykonującemu pracę zdalną:

• materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej,
• instalację, serwis, konserwację narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, lub pokryć niezbędne koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, a także pokryć koszty energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej,
• szkolenia i pomoc techniczną niezbędne do wykonywania tej pracy.

Dopuszczono możliwość ustalenia zasad wykorzystywania przez stażystę własnych materiałów i narzędzi, z jednoczesnym określeniem za to ekwiwalentu pieniężnego, a także ustalenia ryczałtu za pracę zdalną, zapewniającego pokrycie zarówno kosztów używania własnego sprzętu przez stażystę, jak i ww. wydatków.