Co nowego w rachunkowości - 87

Dyrektywa ws. raportowania informacji podatkowych w podziale na kraje

W listopadzie 2021 r. została uchwalona dyrektywa zmieniająca dyrektywę o rachunkowości, dotycząca ujawniania informacji o podatku dochodowym przez niektóre jednostki i oddziały[1]. Prace nad nią toczyły się przez wiele lat; jej projekt Komisja Europejska (KE) opublikowała już w 2016 r. Celem dyrektywy jest przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania oraz przenoszeniu zysków poprzez ujawnianie określonych informacji o podatku dochodowym. Informacje mają być zawarte w odrębnych raportach na ten temat i ustrukturyzowane. Informacje o należnym i zapłaconym podatku dochodowym będą prezentowane w podziale na: poszczególne kraje UE, poszczególne kraje trzecie niewspółpracujące na potrzeby podatkowe oraz zmierzające do współpracy, natomiast informacje dotyczące pozostałych krajów trzecich mają być prezentowane w formie zagregowanej. Do sporządzania raportów będą zobowiązane:

• jednostki dominujące najwyższego szczebla z UE, których skonsolidowane przychody netto przekraczają 750 mln euro,
• jednostki z UE nienależące do grupy kapitałowej, których przychody netto przekraczają 750 mln euro,
• średnie i duże jednostki zależne z UE, jeśli ich jednostka dominująca najwyższego szczebla z kraju trzeciego osiąga skonsolidowane przychody netto przekraczające 750 mln euro (informacje mają być publikowane na poziomie tej jednostki dominującej).

Dyrektywa przewiduje również, że biegli rewidenci będą zamieszczali w sprawozdaniu z badania informację, czy jednostka była zobowiązana do raportowania informacji podatkowych w podziale na kraje, a jeśli tak, to czy dopełniła tego obowiązku. Dyrektywa wymaga transpozycji do polskiego porządku prawnego – prawdopodobnie w drodze nowelizacji uor. Termin wdrożenia upływa 22.06.2023 r. Przepisy będą miały zastosowanie od roku obrotowego rozpoczynającego się 22.06.2024 r. i później.

MSSF w prawie UE

Na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń KE oczekuje 5 dokumentów nowelizujących standardy. W porównaniu z poprzednim zestawieniem („Rachunkowość” nr 12/2021, ⇒link⇐) w tabeli poniżej nie został ujęty MSSF 17 Umowy ubezpieczeniowe, nad którym prace związane z przyjęciem do porządku prawnego[2] trwały od dłuższego czasu. Standard ten wchodzi w życie 1.01.2023 r. i przyczyni się do istotnych zmian w sprawozdaniach finansowych ubezpieczycieli stosujących MSSF.

Pojawił się natomiast nowy dokument, wydany przez IASB w grudniu 2021 r., dotyczący pierwszego zastosowania MSSF 17 i MSSF 9 oraz informacji porównawczych, zawartych w sprawozdaniu finansowym, które po raz pierwszy uwzględnia MSSF 17. Należy tu przypomnieć, że ubezpieczyciele mogą zastosować MSSF 9 w momencie pierwszego zastosowania MSSF 17, mimo że dla innych jednostek MSSF 9 już obowiązuje. Zmiana wynika z tego, że wskazane standardy mają różne postanowienia odnośnie do ujawniania informacji porównawczych w momencie ich pierwszego zastosowania, co powodowałoby trudności dla jednostek, które zdecydowały o łącznym zastosowaniu, po raz pierwszy, MSSF 17 i MSSF 9.

Forum badawcze IASB nt. rachunkowości wartości niematerialnych

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB) organizuje po raz kolejny wydarzenie, podczas którego przedstawiciele świata nauki będą mogli zaprezentować artykuły związane z zagadnieniem wartości niematerialnych. Partnerami przedsięwzięcia są dwa wydawnictwa naukowe – „Accounting in Europe” i „European Accounting Review”. Wydarzenie odbędzie się w listopadzie 2023 r. Artykuły można składać do 31.03.2023 r., a decyzja o zakwalifikowaniu zostanie podjęta do 30.06.2023 r.

Celem wydarzenia jest pobudzenie dyskusji między środowiskiem naukowym a osobami odpowiedzialnymi za stanowienie standardów, inwestorami, regulatorami, audytorami i jednostkami sporządzającymi sprawozdania finansowe. Podstawą dyskusji będą zaprezentowane artykuły naukowe, zawierające wyniki badań nad aktywami niematerialnymi z różnych perspektyw. Szczególnie interesujące dla IASB będą prace na następujące tematy:

• ujmowanie i wycena aktywów wytworzonych wewnętrznie: aktywa wytworzone wewnętrznie vs. aktywa nabyte w transakcjach połączeń, nowe rodzaje aktywów niematerialnych, takie jak waluty wirtualne, prawa do emisji czy chmury obliczeniowe,
• ujawnienia w sprawozdaniach finansowych dotyczące wytworzonych wewnętrznie i nieujętych aktywów, wydatków na badania i rozwój,
• inne źródła informacji dotyczące aktywów niematerialnych – sprawozdanie z działalności, sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju,
• powiązane projekty – systemy praw do emisji, waluty wirtualne.

Więcej informacji na stronie internetowej IASB[3].

Europejskie standardy raportowania nt. zrównoważonego rozwoju

Mimo że prace nad projektem dyrektywy przewidującym zmianę zasad raportowania nt. zrównoważonego rozwoju wciąż trwają (toczą się dyskusje w ramach Rady UE oraz w Parlamencie Europejskim), EFRAG (Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej) prowadzi już intensywne prace nad standardami, które zgodnie z projektowanymi przepisami mają być podstawą raportowania. Stworzenie europejskich standardów raportowania nt. zrównoważonego rozwoju jest jednym z głównych elementów proponowanych zmian. Dotychczas jednostki, które na mocy obowiązujących przepisów raportowały tzw. rozszerzone informacje niefinansowe, mogły stosować dowolne standardy lub nawet własne zasady.

Utworzona w ramach EFRAG grupa robocza udostępniła dokumenty robocze stanowiące pierwsze wersje projektowanych standardów[4]:

• opis ogólnej konstrukcji zestawu standardów (w tym docelowa lista standardów), statusu dokumentów roboczych i dalszych planów odnośnie do procedury stanowienia standardów;
• 4 projekty standardów przekrojowych nt.:

• strategii i modelu biznesu w kontekście zrównoważonego rozwoju,
• opisu systemu ładu korporacyjnego i organizacji jednostki w kontekście zrównoważonego rozwoju,
• identyfikacji istotnego wpływu jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju oraz ryzyk i szans w tym obszarze,
• definicji polityki, celów, planów działania oraz zasobów;

• projekt standardu dotyczącego zmian klimatu;
• 2 zestawy wytycznych koncepcyjnych dotyczących tzw. zasady podwójnej istotności oraz cech jakościowych raportowanych informacji;
• projekty standardów nt. zanieczyszczeń, zasobów wodnych i morskich, gospodarki obiegu zamkniętego.

Kolejne partie dokumentów będą publikowane sukcesywnie. Celem ich publikacji jest zachowanie transparentności procesu, który nie został jeszcze zdefiniowany prawnie.

W ramach EFRAG, obok istniejących wcześniej struktur poświęconych sprawozdawczości finansowej, wyodrębniono filar zajmujący się sprawozdawczością zrównoważonego rozwoju. Utworzony filar zakłada odrębne członkostwo (przystąpiło do niego 17 obecnych organizacji członkowskich oraz 13 nowych), a także odrębną radę, odpowiedzialną merytorycznie za standardy[5].

Zastosowanie MSSF w kontekście oczekiwanych strat kredytowych

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority, ESMA) opublikował w grudniu 2021 r. raport nt. zastosowania MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnienia oraz MSSF 9 Instrumenty finansowe do wyceny i ujawniania informacji nt. oczekiwanych strat kredytowych[6]. Zawiera on rekomendacje dla emitentów, jak poprawić zastosowanie wymogów w zakresie:

• ogólnych aspektów ujawnień nt. oczekiwanych strat kredytowych,
• oceny znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego,
• informacji zorientowanej na przyszłość,
• wyjaśnień nt. zmian w odpisach aktualizujących wartość należności,
• transparentności w zakresie ujawniania informacji nt. ekspozycji na ryzyko kredytowe,
• ujawnień nt. analizy wrażliwości.

ESMA oczekuje od jednostek, ich audytorów i komitetów audytu, że sformułowane rekomendacje będą brane pod uwagę przy sporządzaniu i badaniu sprawozdań finansowych. Raport zawiera również podsumowanie, w jaki sposób obecnie jednostki stosują wskazane wymogi. Zostało ono przygotowane na podstawie przeglądu próby sprawozdań finansowych za 2020 r., sporządzonych przez 44 banki z 21 jurysdykcji. Informacje pozyskane i analizy przeprowadzone w związku ze sporządzeniem raportu zostaną wykorzystane przy opracowaniu odpowiedzi ESMA na zaproszenie do wyrażenia opinii w ramach przeglądu powdrożeniowego MSSF 9, który jest planowany w 2022 r.

Przyszłość i rola profesjonalnych księgowych w złożonym i zdigitalizowanym świecie

Międzynarodowa Federacja Księgowych (International Federation of Accountants, IFAC) we współpracy z organizacjami zrzeszającymi profesjonalnych księgowych z Kanady (Chartered Professional Accountants of Canada, CPA Canada) i Szkocji (Institute of Chartered Accountants of Scotland, ICAS) podjęła inicjatywę badawczą, której celem jest przedstawienie, w jaki sposób złożoność środowiska, w którym działają księgowi, zaburzenia związane z postępującą digitalizacją oraz dezinformacja wpływają na umiejętności wymagane od zawodowych księgowych oraz ich postawy etyczne.

W serii dokumentów (dotychczas ukazały się 2 z planowanych[7]) poświęconych tym zagadnieniom IFAC wraz z instytucjami współpracującymi przedstawia rozważania nt. tych aktualnych problemów. Szczególnie interesujący jest drugi z serii – poświęcony szansom i wyzwaniom dla profesji księgowych, związanym z coraz szerszym zastosowaniem technologii.

Jak wskazano w dokumencie, automatyzacja, która została znacząco przyspieszona przez pandemię, daje szerokie możliwości w zakresie ograniczania kosztów i optymalizacji procesów. Ponadto systemy oparte na sztucznej inteligencji oferują możliwość zastosowania algorytmów, które pozwalają lepiej poznać potrzeby klientów i dostosować do nich ofertę. Inne osiągnięcia technologiczne, takie jak internet rzeczy, urządzenia XR czy blokchain, a także technologie służące komunikacji, stwarzają nowe, niespotykane dotychczas możliwości organizacji biznesu oraz sposobu pracy i życia.

Innowacje technologiczne to jednak również zagrożenia, w tym związane z rynkiem pracy i wykonywanymi zawodami. Dokument IFAC powołuje się na informacje Światowego Forum Ekonomicznego, zgodnie z którymi w wyniku rozwoju technologii co prawda więcej stanowisk pracy zostanie utworzonych, niż zaniknie, ale to m.in. księgowi i biegli rewidenci są wskazywani jako profesjonaliści, na których zapotrzebowanie znacząco się zmniejszy w nadchodzących latach. Wiąże się to z potrzebą zaakceptowania i poznania technologii przez profesje księgowe oraz przedefiniowania roli zawodowych księgowych w kontekście pojawiających się nowych potrzeb.