Co nowego w rachunkowości - 84

Nowelizacja uor i uobr

8.12.2021 r. weszła w życie ustawa z 14.10.2021 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw[1], która reguluje m.in. kwestie dotyczące wykorzystania technologii w rachunkowości i rewizji finansowej[2].

Zmiany w uor polegają na wprowadzeniu:

• jednolitego formatu elektronicznego sprawozdania finansowego (sf) oraz sprawozdania z działalności dla emitentów (format XHTML) i pozostałych jednostek stosujących MSSF (format XHTML lub inny przeszukiwalny); zmiana ujednolica przepisy uor i prawa UE (tzw. rozporządzenia ESEF), a także zwiększa użyteczność sprawozdań wobec możliwości automatycznego przeszukiwania dokumentu, porównywania, analizowania i interpretowania danych,
• uproszczeń w podpisywaniu sprawozdań wobec możliwości podpisania elektronicznego sf oraz sprawozdania z działalności przez jednego członka wieloosobowego zarządu, po uprzednim upoważnieniu go przez pozostałych członków; jest to odpowiedź na postulaty jednostek kierowanych przez wieloosobowe zarządy, które ze względów organizacyjno-technicznych miały trudności z elektronicznym podpisywaniem sprawozdań; odpowiedzialność zarządu i elektroniczna forma sprawozdań pozostają bez zmian,
• możliwości niesporządzania skonsolidowanych sf przez alternatywne spółki inwestycyjne.

Zmiany w uobr polegają na:

• wprowadzeniu przepisów pozwalających na większe wykorzystanie technologii informatycznych w działalności Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego; kontrole zdalne będą podstawowym rodzajem kontroli; sprawy związane z prowadzeniem listy firm audytorskich będą załatwiane za pomocą systemu teleinformatycznego,
• uściśleniu i uzupełnieniu przepisów dotyczących odbywania posiedzeń zdalnych oraz podejmowania uchwał w trybie obiegowym,
• wprowadzeniu przepisów uściślających regulacje dotyczące sprawozdania z badania oraz zachowania tajemnicy zawodowej biegłego rewidenta.

Uproszczenia dotyczące podpisywania sf będą stosowane od 1.01.2022 r. Zasady składania do KRS sf i dokumentów w nowym formacie będą obowiązywać od 1.06.2022 r., a więc obejmą także podpisywane w 2022 sf za 2021 r. Pozostałe przepisy wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Komitet Standardów Rachunkowości

W listopadzie 2021 r. dobiegła końca X kadencja Komitetu Standardów Rachunkowości działającego w składzie: Agnieszka Stachniak (przewodnicząca), Joanna Stachura (zastępca przewodniczącej), członkowie – dr Teresa Cebrowska, Katarzyna Dębska, dr Zdzisław Fedak, prof. dr hab. Jerzy Gierusz, dr hab. Radosław Ignatowski, Małgorzata Kosiorek, Elżbieta Kowalska, Krzysztof Kruszewski, Barbara Misterska-Dragan, dr Ernest Podgórski, Teresa Schubert, Anna Sirocka, Izabela Sykulska, prof. dr hab. Gertruda Świderska, Bogusława Toma, dr Katarzyna Trzpioła, oraz Aneta Gołdyń (sekretarz). Po raz pierwszy trwała ona 3 lata. W związku z pandemią COVID-19 przyjęto przepisy umożliwiające odbywanie posiedzeń oraz podejmowanie uchwał w trybie zdalnym, co zapewniło zachowanie ciągłości działania Komitetu.

Podczas X kadencji Komitet wydał dwa standardy – KSR 13 Koszt wytworzenia jako podstawa wyceny produktów i KSR 14 Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności, a także kilka stanowisk (w sprawie: ujęcia, wyceny i prezentacji gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste w sf jednostek samorządu terytorialnego; przekształcenia prawa wieczystego użytkowania gruntów w prawo ich własności; rozrachunków z kontrahentami). Zaktualizowano KSR 8 Działalność deweloperska.

Biorąc pod uwagę wywołane pandemią wyzwania, przed jakimi stanęły jednostki oraz ich księgowi, Komitet wydał rekomendacje pt. „Sprawozdanie finansowe w czasie pandemii COVID-19”. Trwają prace nad trzema standardami: „Przychody ze sprzedaży wyrobów, półproduktów, towarów i materiałów”, „Inwestycje w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne”, „Wartości niematerialne i prawne”, a także stanowiskami w sprawie: ustalania wartości godziwej dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą nabycia; wykazywania działalności przewidzianej do zaprzestania; stosowania uproszczeń dopuszczonych uor.

Komitet zajmował się również zagadnieniami, które mogą być przedmiotem zmian w ramach planowanej modernizacji uor. Dorobek tych prac zostanie wykorzystany do opracowania przez Komitet rekomendacji zmian w uor. Komitet działał także na arenie międzynarodowej, zajmując stanowiska oraz wyrażając opinie o projektach dokumentów opracowanych przez IASB oraz Europejską Grupę Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG).

MSSF w prawie UE

Na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (KE) oczekują: nowy standard oraz 4 dokumenty nowelizujące standardy. W tabeli powyżej nie ujęto – wobec opublikowania w DzUrz UE[3] – zmiany MSSF 16 Leasing, polegającej na przedłużeniu terminu, do którego można korzystać z uproszczeń wprowadzonych w ubiegłym roku do standardu ze względu na pandemię koronawirusa.

Międzynarodowa Rada Standardów Zrównoważonego Rozwoju[4]

Rada Powierników Fundacji MSSF poinformowała o ostatecznej decyzji utworzenia pod auspicjami Fundacji nowej rady, odpowiedzialnej za wydawanie międzynarodowych standardów zrównoważonego rozwoju. Misją Międzynarodowej Rady Standardów Zrównoważonego Rozwoju (International Sustainability Standards Board, ISSB) będzie opracowywanie, w interesie publicznym, kompleksowego, bazowego zestawu wysokiej jakości standardów ujawniania informacji nt. zrównoważonego rozwoju, zaspokajających potrzeby inwestorów. Standardy mają zapewnić jednolitość informacji (potrzebę tę zgłaszają globalne rynki), a jednocześnie stanowić kompatybilną bazę z dodatkowymi wymogami ustanowionymi przez poszczególne państwa (w tym z UE).

Fundacja informuje zarazem o zamiarze włączenia – do czerwca 2022 r. – do nowej rady dwóch innych organów zajmujących się standaryzacją w tym obszarze. Są to Rada Standardów Ujawniania Informacji dotyczących Klimatu (Climate Disclosure Standards Board, CDSB) oraz Fundacja Raportowania na temat Wartości (Value Reporting Foundation), która odpowiada za Założenia Sprawozdawczości Zintegrowanej (Integrated Reporting Framework) i tzw. standardy SASB[5] poświęcone ujawnieniom informacji nt. zrównoważonego rozwoju przez poszczególne sektory biznesu.

Jak wskazuje Fundacja MSSF, uzgodnienia między instytucjami oraz wstępne wymogi stawiane ujawnieniom nt. kwestii klimatycznych i ogólnych, opracowane przez grupę roboczą działającą już od 6 mies. pod auspicjami Fundacji, wspieraną przez wiele instytucji, są wystarczającą bazą do rozpoczęcia działania przez nową Radę – ISSB. Ma ona działać równolegle z IASB, a założeniem projektujących nowe struktury jest zapewnienie współpracy między organami oraz spójności wydawanych przez nie standardów. Obie Rady będą podlegały nadzorowi istniejącej już – w ramach Fundacji – Rady Powierników, która z kolei jest nadzorowana przez Radę Monitorującą, składającą się z przedstawicieli instytucji międzynarodowych i regulatorów rynków finansowych niektórych krajów.

Prace ISSB rozpoczną się niezwłocznie po powołaniu przewodniczącego i jego zastępcy. Będą poświęcone publicznym konsultacjom nt. planu pracy oraz rekomendacji wypracowanych przez ww. grupę roboczą. Prace nad standardami raportowania nt. zrównoważonego rozwoju będą się toczyły według tej samej, stosowanej do MSSF, rygorystycznej procedury stanowienia standardów, przewidującej publiczne konsultacje projektów, informowanie o rezultatach analizy zgłoszonych uwag oraz wprowadzonych w ich następstwie zmian do projektu.

Priorytety nadzorcze ESMA

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority, ESMA) opublikował w październiku 2021 r. oświadczenie nt. Wspólnych Europejskich Priorytetów Nadzorczych na 2021 r.[6] Priorytety określają zagadnienia, na których ESMA wraz z krajowymi instytucjami odpowiedzialnymi za egzekwowanie prawidłowego stosowania standardów będą się skupiać podczas analizy rocznych raportów spółek giełdowych, sporządzonych za 2021 r. Dotyczą sf sporządzonych zgodnie z MSSF, oświadczeń nt. informacji niefinansowych oraz innych zagadnień związanych z alternatywnymi wskaźnikami działalności.

Priorytety na 2021 r., dotyczące sf, są następujące:

• szczegółowa ocena i zachowanie przejrzystości przy raportowaniu o skutkach, jakie pandemia COVID-19 miała na sytuację finansową jednostek, a także – szczególnie w przypadku tych podmiotów, u których pandemia spowodowała długoterminowe skutki – o zmianach oszacowań dokonanych w związku z pandemią oraz innych zjawiskach, które następują lub będą następowały w okresie wyjścia z kryzysu pandemicznego,
• zachowanie spójności między informacjami ujawnionymi w sf a informacjami niefinansowymi nt. kwestii związanych z klimatem, szacowania ryzyk związanych z klimatem, ujawnień jakichkolwiek znaczących osądów i szacunków odnoszących się do niepewności dotyczącej ryzyk klimatycznych, jasna ocena istotności przy ujawnianiu tych informacji,
• zwiększenie przejrzystości informacji o szacunkach oczekiwanych strat kredytowych, w szczególności spowodowanych korektami zarządczymi i znaczącymi zmianami w ryzyku kredytowym, informacji prospektywnej, zmianami odpisów oczekiwanych strat kredytowych, ekspozycji na ryzyko kredytowe i zabezpieczeń, wpływu związanych z klimatem ryzyk na wycenę oczekiwanych strat kredytowych.

Priorytety na 2021 r., dotyczące informacji niefinansowych, to:

• wpływ pandemii COVID-19 na realizację celów jednostki dotyczących zrównoważonego rozwoju, a także na kluczowe niefinansowe wskaźniki działalności, informacje o wszelkich zmianach strukturalnych wywołanych przez pandemię,
• polityka związana z klimatem i skutki jej stosowania.

ESMA zwraca też emitentom uwagę na konieczność podjęcia przygotowań do spełnienia wymogów dotyczących ujawnień o charakterze niefinansowym, przewidzianych w przepisach unijnych, skierowanych – w zasadzie – do instytucji finansowych (art. 8 tzw. rozporządzenia o taksonomii), które wchodzą w życie 1.01.2022 r.

Przypomina zarazem, że od roku obrotowego 2021 wszystkie raporty roczne emitentów wymagają sporządzenia w jednolitym formacie elektronicznym ESEF.

ESMA oraz krajowi regulatorzy będą monitorować stosowanie priorytetów przez spółki giełdowe, a wyniki tych działań zostaną upublicznione w raporcie z działań nadzorczych prowadzonych w 2022 r. Raport będzie dostępny wiosną 2023 r.

Nowa platforma cyfrowa IFAC

IFAC udostępniła nowe narzędzie umożliwiające cyfrowy dostęp do standardów wydawanych przez organy działające pod jej auspicjami. Platforma eIS[7] umożliwia aktywny dostęp (bez opłat; wymagana jest rejestracja) do standardów wydawanych przez Radę Międzynarodowych Standardów Badania i Usług Poświadczających (International Audit and Assurance Standards Board, IAASB), Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych (International Ethics Standards Board for Accountants, IESBA) oraz Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości Sektora Publicznego (International Public Sector Accounting Standards Board, IPSASB).

Jak wskazuje IFAC[8], uruchomienie platformy ma na celu – leżącą w interesie publicznym – popularyzację standardów.