Co nowego w prawie - styczeń 2025

Pomoc w związku z powodzią

Od 26.11.2024 r. obowiązuje ustawa z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1717). To obszerna nowelizacja, która dotyczy m.in. kwestii zatrudnienia i pomocy publicznej. Wprowadziła:

• zasiłek losowy,
• zasiłek opiekuńczy,
• dodatkowy zasiłek opiekuńczy,
• świadczenie interwencyjne.

Przewiduje także wiele udogodnień pracowniczych dla zamieszkałych na terenach dotkniętych powodzią, m.in.:

• pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy, w wymiarze do 20 dni, w celu usuwania skutków powodzi – u siebie i najbliższej rodziny,
• pracodawca, w razie uzasadnionych okoliczności, może wydłużyć okres, za który wypłaca odpowiednią część minimalnego wynagrodzenia za pracę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności, tj. gdy występuje faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią,
• liczbę dni urlopu „na żądanie” powiększono o kolejne 4 dni,
• pracownik może brać urlop na godziny (w wymiarze do 5 dni) oraz wnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy maksymalnie do połowy etatu,
• pracownik nie może być zatrudniony w godzinach nadliczbowych ani być delegowany poza stałe miejsce pracy bez jego zgody wyrażonej w postaci papierowej lub elektronicznej,
• zawieszono obowiązki w zakresie wykonywania badań okresowych,
• zawieszono terminy na wniesienie odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia umowy o pracę oraz wydłużono okres przedawnienia roszczenia ze stosunku pracy.

W niedziele zwykłe dopuszczono wykonywanie czynności związanych z handlem, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.

W stosunku do stron postępowań, zamieszkujących lub mających siedzibę na obszarze objętym stanem klęski żywiołowej, będących poszkodowanymi, terminy dotyczące czynności stron w postępowaniach podatkowych, administracyjnych i sądowoadministracyjnych nie rozpoczynają się, a rozpoczęte ulegną zawieszeniu. Dotyczy to też kontroli podatkowej i celno-skarbowej.

Sąd może zawiesić z urzędu postępowanie cywilne albo sądowoadministracyjne, jeżeli strona lub inny uczestnik tego postępowania zostali dotknięci skutkami powodzi, wskutek czego ich uczestnictwo w postępowaniu byłoby niemożliwe bądź znacznie utrudnione. Sąd może także zawiesić, na uzasadniony wniosek dłużnika, natychmiastową wykonalność tytułu wykonawczego lub wstrzymać jego wykonanie, jeśli dłużnik został dotknięty skutkami powodzi, wskutek czego prowadzenie egzekucji stałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Ustawa wprowadziła też możliwość przyznania wsparcia finansowego poszkodowanemu będącemu kredytobiorcą, który zaciągnął kredyt mieszkaniowy i znajduje się w trudnej sytuacji finansowej – przy zniszczeniu lub utracie mieszkania. Wsparcia udziela Bank Gospodarstwa Krajowego przez 12 mies. (przy jednoczesnym zwolnieniu od PIT), a przy całkowitej utracie źródła dochodu w wyniku powodzi – przez 3 mies.

Przewidziano również inne różnego rodzaju wsparcie, w tym dla samorządów (m.in. w zakresie odbudowy budynków i lokali, prowadzenia gospodarki mieszkaniowej), oraz pomoc publiczną dla przedsiębiorców z siedzibą na terenach objętych powodzią, będących w trudnej sytuacji ekonomicznej.

Ponadto m.in.:

• do usuwania skutków powodzi przez 6 mies. nie stosuje się przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych,
• ubezpieczonych w KRUS, którzy ponieśli szkody na skutek klęski żywiołowej, na rok zwolniono ze składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz składki zdrowotnej, pod warunkiem złożenia odpowiedniego oświadczenia.

Mniej informacji w raportach firm inwestycyjnych

27.11.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 12.11.2024 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków państwowych prowadzących działalność maklerską, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych (DzU poz. 1735). Działalność maklerską mogą prowadzić też banki państwowe. Muszą przy tym zachować te same wymogi, co firmy inwestycyjne. Z kolei banki powiernicze mogą świadczyć usługi pośrednictwa w pożyczkach papierów wartościowych i także muszą zachować wymagania obowiązujące innych uczestników rynku. Jednocześnie ograniczono obowiązki informacyjne firm inwestycyjnych i innych podmiotów. Firmy mają przeglądać swoje instrumenty finansowe. Natomiast nie muszą informować emitenta lub wystawcy instrumentu finansowego o oferowaniu, rekomendowaniu albo umożliwianiu w inny sposób nabycia bądź objęcia instrumentów finansowych, poza grupą docelową lub w ramach negatywnej grupy docelowej.

Obowiązujące od 17.12.2024 r. rozporządzenie MF z 10.12.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat na pokrycie kosztów nadzoru nad rynkiem kapitałowym (DzU poz. 1844) uwzględnia nowe rodzaje działalności. Bank państwowy za zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej zapłaci opłatę na takich zasadach, jak inni uczestnicy rynku, tzn. w wysokości zależnej od zakresu działalności objętego zezwoleniem. Banki powiernicze za zezwolenie na usługi pośrednictwa zapłacą równowartość w złotych 2 tys. euro.

Nowelizacja budżetu na 2024 r.

30.11.2024 r. weszły w życie ustawy z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy budżetowej na rok 2024 (DzU poz. 1754) i z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024 (DzU poz. 1755). Mają na celu zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego (jst) wsparcia finansowego w realizacji ich zadań oraz aktualizację prognozy dochodów budżetu. Globalna kwota dochodów budżetu państwa prognozowanych w ustawie budżetowej na rok 2024 została obniżona z 682 375 747 tys. zł do 626 075 747 tys. zł. Wydatki pozostały bez zmian. Zwiększono kwoty przychodów i rozchodów budżetu państwa. Wzrósł też limit udzielania przez MF z budżetu państwa pożyczek dla jst w ramach postępowania naprawczego lub ostrożnościowego – z 200 mln zł do 500 mln zł.

Ustawa okołobudżetowa przewiduje wsparcie jst, które w tym celu otrzymują dodatkowe dochody w łącznej wysokości 10 mld zł, z czego 8 216 794 889 zł – z tytułu udziału we wpływach z PIT, oraz 1 783 205 111 zł – z tytułu uzupełnienia subwencji ogólnej z budżetu państwa.

Finanse samorządowe

Obowiązująca od 30.11.2024 r. ustawa z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1756) przedłuża do 2029 r. czasowe preferencje w zakresie obowiązujących jst reguł fiskalnych, tj. uelastycznienia w zakresie zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu jst oraz indywidualnego limitu spłaty zobowiązań. Na stałe wprowadzono zasadę doliczania dochodów ze sprzedaży majątku przy ustalaniu wskaźnika spłaty zobowiązań, czyli relacji wskazującej na zdolność realizacji ciążących na jst zadań publicznych, przy jednoczesnej zdolności obsługi zobowiązań.

Pomoc dla przedsiębiorców poszkodowanych w powodzi

Rozporządzenie Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z 4.12.2024 r. w sprawie udzielania pomocy na naprawienie szkód spowodowanych przez powódź, która miała miejsce we wrześniu 2024 r., ze środków instrumentów inżynierii finansowej oraz środków instrumentów finansowych podlegających ponownemu wykorzystaniu (DzU poz. 1808), stanowi podstawę do udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis przedsiębiorcom na naprawienie powodziowych szkód – w formie pożyczek i umorzeń. Chodzi o naprawienie szkód z tytułu strat materialnych (pomoc udzielana najdalej do 14.09.2028 r.) oraz utraty przez przedsiębiorcę dochodu w wyniku zawieszenia działalności przez okres nie dłuższy niż 6 mies. od wystąpienia powodzi (najdalej do 31.12.2030 r.). Obowiązuje od 10.12.2024 r.

Dopłaty do ubezpieczeń rolników

12.12.2024 r. weszło w życie rozporządzenie RM z 22.11.2024 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2025 r. (DzU poz. 1739). Dopłata do składki z tytułu ubezpieczenia:

• upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych – wynosi 65% składki do 1 ha uprawy,
• bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń – wynosi 65% składki do 1 szt.

Podwyżka świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości alimentów, ale w kwocie nie większej niż 1000 zł (było 800 zł). Dotyczy to świadczeń ustalanych od 1.10.2024 r. Tak wynika z obowiązującej od 12.12.2024 r. ustawy z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (DzU poz. 1827).

Rachunkowość instrumentów finansowych

13.12.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 17.11.2024 r. w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych (DzU poz. 1750). Zmiany dotyczą rachunkowych kwestii związanych z instrumentami finansowymi:

• zamiast „rynku regulowanego” wprowadzono definicję „rynku aktywnego”,
• ustalono hierarchię wyceny do wartości godziwej na podstawie trzech poziomów hierarchii,
• do klasyfikacji instrumentów finansowych wprowadzono kategorię „pozostałe zobowiązania finansowe”,
• wprowadzono przepisy dotyczących modyfikacji umów i restrukturyzacji aktywów, wyceny początkowej zobowiązań finansowych,
• określono zasady wyceny początkowej zobowiązań finansowych, ujmowanych w sytuacji usuwania innych zobowiązań oraz zasady ujmowania instrumentów złożonych po stronie emitenta,
• określono zasady korygowania wartości innych przychodów i kosztów (niż finansowe) w związku z wyceną instrumentów pochodnych w kontekście stosowania rachunkowości zabezpieczeń,
• w zakresie rachunkowości zabezpieczeń stosuje się podejście oparte na skuteczności zabezpieczenia, a nie efektywności.

Obsługa celna na granicy z Ukrainą

W związku z otwarciem drogowego przejścia granicznego Malhowice-Niżankowice na granicy z Ukrainą, utworzono nowy Oddział Celny w Malhowicach. Tak wynika z obowiązującego od 17.12.2024 r. rozporządzenia MF z 27.11.2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie urzędów celno-skarbowych oraz podległych im oddziałów celnych, w których są dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od rodzaju towarów lub procedur celnych, którymi mogą być obejmowane towary (DzU poz. 1766).

Transgraniczne zwolnienie z VAT małych firm

Ustawa z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1721), która weszła w życie 1.01.2025 r., wprowadza do polskich przepisów wynikającą z unijnych dyrektyw tzw. procedurę szczególną dla małych przedsiębiorstw (SME), czyli zwolnienie podmiotowe z VAT dla podatników z państw członkowskich.

Sprzedaż dokonywana w Polsce przez podatnika z siedzibą działalności gospodarczej na terytorium innego państwa UE jest zwolniona z VAT, pod warunkiem że:

• tzw. roczny obrót na terytorium UE w roku podatkowym, bez podatku od wartości dodanej, na który składa się też wartość sprzedaży na terytorium Polski, bez VAT, nie przekroczył u podatnika – w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym – 100 tys. euro,
• wartość sprzedaży w Polsce u tego podatnika, bez VAT, nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym 200 tys. zł,
• podatnik nie dokonuje na terytorium kraju określonych w ustawie dostaw ani usług.

Przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia o zamiarze stosowania go trzeba powiadomić właściwy organ we własnym kraju i uzyskać indywidualny numer identyfikacyjny zawierający oznaczenie EX.

Z kolei polski podmiot, którego roczny obrót na terytorium UE nie przekroczył w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym 100 tys. euro, może skorzystać ze zwolnienia w innym kraju UE, na warunkach określonych przez ten kraj (o ile wprowadził on u siebie zwolnienie na podobnych zasadach). W tym celu podatnik musi złożyć naczelnikowi US powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia (tzw. uprzednie powiadomienie). Gdy jego roczny obrót przekroczy limit 100 tys. euro, organ wyda postanowienie o odmowie nadania polskiego numeru identyfikacyjnego EX, na które służy zażalenie. Jeżeli podatnik nie spełnia warunków zwolnienia określonych przez państwo UE, które wskazał w uprzednim powiadomieniu, organ – na podstawie informacji przekazanych przez to państwo – będzie informować podatnika o odmowie skorzystania ze zwolnienia w tym państwie.

Po przekroczeniu ww. limitów zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono jedną z tych kwot.

Inna zmiana dotyczy miejsca świadczenia (i opodatkowania) usług – w odniesieniu do usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz takich usług, jak targi i wystawy, a także usług pomocniczych do tych usług, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami. Od 1.01.2025 r. miejscem ich świadczenia jest:

• miejsce, w którym działalność ta jest faktycznie wykonywana,

[1] Więcej nt. zmian wprowadzonych tą ustawą na stronach: https://rachunkowosc.com.pl/procedura-vat-marza-dla-dziel-sztuki-przedmiotow-kolekcjonerskich-i-antykow-zmiana-zasad-od-1012025-r oraz https://rachunkowosc.com.pl/procedura-sme–zwolnienie-podmiotowe-z-vat-dla-drobnych-przedsiebiorcow-z-krajow-ue.

[2] Szerzej na ten temat w: Na czym polega kasowy PIT, „Rachunkowość” 2024, nr 12, https://rachunkowosc.com.pl/na-czym-polega-kasowy-pit.

• gdy usługi te są transmitowane lub w inny sposób udostępniane wirtualnie – miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu[1].

Księga przychodów i rozchodów – kasowy PIT

Z wprowadzeniem kasowego PIT[2] wiążą się zmiany wprowadzone obowiązującym od 1.01.2025 r. rozporządzeniem MF z 17.11.2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (DzU poz. 1744). Sprecyzowano m.in., że:

• podatnik może zaksięgować zakupiony towar na podstawie opisu lub specyfikacji dostawcy, wtedy kiedy koszt ten może być potrącony,
• przy wycenie wartości spisu z natury uwzględnia się zasady potrącalności kosztów uzyskania przychodów stosowane przy metodzie kasowej,
• przy metodzie kasowej rozliczania przychodów i kosztów uzyskania przychodów, zapisów dotyczących tych przychodów oraz kosztów podatnicy będą dokonywać w dacie uregulowania należności/zobowiązań.

Zmiany w podatkach lokalnych i opłacie skarbowej

1.01.2025 r. weszła w życie ustawa z 19.11.2024 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o opłacie skarbowej (DzU poz. 1757). Zmiany w ustawie o podatku rolnym określają, które zwolnienia stosuje się na wniosek, a które z urzędu.

W ustawie o podatkach i opłatach lokalnych m.in. wprowadzono nowe definicje: budynku, budowli, obiektu budowlanego, robót budowlanych, trwałego związania z gruntem, oraz części mieszkalnej budynku mieszkalnego[3]. Rada gminy może uchwałą wprowadzić obowiązek prowadzenia przez inkasentów ewidencji osób zobowiązanych do uiszczania opłaty uzdrowiskowej.

W ustawie o opłacie skarbowej wskazano, że organ administracji publicznej, który dokonał czynności urzędowej wskutek przekazania mu sprawy w związku ze zmianą organu właściwego w sprawie, musi informować organ podatkowy o zmianie tej właściwości – bo następuje zmiana beneficjenta wpływów z opłaty skarbowej. Określono także właściwość organu do pobierania opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (lub prokury) składanego elektronicznie. Jest to:

• organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę mocodawcy, a w przypadku udzielenia pełnomocnictwa (prokury) przez więcej niż jednego mocodawcę w jednym dokumencie – właściwy ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę mocodawcy wskazanego w tym dokumencie jako pierwszy, który ma miejsce zamieszkania albo siedzibę w Polsce,
• Prezydent m.st. Warszawy – jeżeli żaden z mocodawców nie ma miejsca zamieszkania albo siedziby na terytorium RP.

e-Doręczenia

Do 31.12.2025 r. ustanowiono dodatkowy okres przejściowy, w którym podmioty obowiązane do stosowania e-Doręczeń będą stopniowo dostosowywały się do nowego sposobu prowadzenia korespondencji, m.in. przez wprowadzenie systemu elektronicznego obiegu dokumentów – elektronicznego zarządzania dokumentacją (EZD). W tym czasie pozostają skuteczne doręczenia innymi kanałami. Jednak podmioty wskazane w ustawie o doręczeniach elektronicznych musiały zarejestrować adres elektroniczny do 1.01.2025 r. W okresie przejściowym podmiot publiczny będzie kierował korespondencję do podmiotu niebędącego podmiotem publicznym na adres do doręczeń elektronicznych – jeżeli odbiorca ma taki adres. W przeciwnym razie korespondencja może być przesyłana pocztą, chyba że jest to odpowiedź na wniosek złożony przez ePUAP – wówczas tą drogą. Takie zmiany przewiduje ustawa z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych (DzU poz. 1841), która weszła w życie 1.01.2025 r. (niektóre jej przepisy zaczną obowiązywać 1.03.2025 i 1.06.2025 r.).

Bez przesyłania ewidencji środków trwałych

Od 1.01.2025 r. obowiązuje rozporządzenie MF z 13.12.2024 r. w sprawie zwolnienia z obowiązku przesyłania części ksiąg rachunkowych na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU poz. 1861). Podatnicy CIT, spółki tworzące podatkowe grupy kapitałowe, a także spółki niebędące osobami prawnymi zostali zwolnieni z obowiązku przesyłania danych z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających przekazaniu na potrzeby updop za pomocą środków komunikacji elektronicznej – za rok podatkowy, który rozpoczyna się po 31.12.2024, a przed 1.01.2026 r.

Zmiany w ustawie o rachunkowości – nowe limity, zrównoważony rozwój

Obowiązująca od 1.01.2025 r. (niektóre przepisy w innych terminach) ustawa z 6.12.2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1863) wdraża dyrektywy dotyczące sprawozdawania danych na temat zrównoważonego rozwoju. W uor m.in. wprowadzono nowy rozdział 6c „Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju”.

Ponadto ustawa podniosła do 2 500 000 euro (było 2 000 000 euro) limit przychodów, którego osiągnięcie obliguje osoby fizyczne, spółki cywilne i jawne takich osób oraz spółki partnerskie do zaprowadzenia ksiąg rachunkowych. Bierze się przy tym pod uwagę wyłącznie przychody ze sprzedaży towarów i produktów (bez operacji finansowych). Wzrosły też progi wartościowe zobowiązujące tzw. pozostałe jednostki do poddania sprawozdania finansowego badaniu biegłego rewidenta. Obowiązek badania wystąpi, gdy w roku obrotowym, za który sporządzane jest sprawozdanie, spełnione będą co najmniej dwa poniższe warunki:

• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w złotych co najmniej 3 125 000 euro (było 2 500 000 euro),
• przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów (bez operacji finansowych) za rok obrotowy stanowiły równowartość w złotych co najmniej 6 250 000 euro (było 5 000 000 euro),
• średnioroczne zatrudnienie w jednostkach w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób (bez zmian).

Nowela zmieniła też zasady klasyfikacji do jednostek mikro małych, średnich i dużych[4].

Ubezpieczenia upraw

Od 1.01.2025 r. obowiązuje ustawa z 27.11.2024 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (DzU poz. 1836). Rolnicy mogą uzyskać dopłaty z budżetu państwa do składek ubezpieczeń upraw słonecznika, facelii, lnu, konopi włóknistych, bobowatych drobnonasiennych, gorczycy i roślin zielarskich. Podwyższono limity dopłat do ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek.

Dwa koła w jednej wsi

1.01.2026 r. wejdzie w życie ustawa z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o kołach gospodyń wiejskich (DzU poz. 1761). Pozwoli na przyznanie dotacji kołom gospodyń wiejskich działającym obecnie na podstawie ustawy z 8.10.1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników oraz ustawy z 7.04.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach. Dotyczy to także miejscowości, w których siedzibę ma koło działające na podstawie ustawy o kołach gospodyń wiejskich, widniejące w Krajowym Rejestrze Kół Gospodyń Wiejskich prowadzonym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. „Starsze” koła też mogą się wpisać do ww. rejestru w miejscowości, w której siedzibę ma już inne koło.

W DzU z 2024 r. głoszono teksty jednolite

• ustaw o:

• minimalnym wynagrodzeniu za pracę (poz. 1773),
• odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (poz. 1822),
• podatku od spadków i darowizn (poz. 1837),
• Funduszu Solidarnościowym (poz. 1848);

• rozporządzeń MPiPS w sprawie:

• refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (poz. 1751),
• przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo działalności w formie spółdzielni socjalnej (poz. 1851).