Zwolnienie z powodu siły wyżej – w pełnych czy niepełnych godzinach

Wybór pracownika

Od 26.04.2023 r. pracownik ma prawo do odpłatnego zwolnienia z powodu działania siły wyższej – w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jego natychmiastowa obecność jest niezbędna (dalej zwolnienie). Przysługuje mu z tego tytułu 2 dni lub 16 godz. (liczba godzin będzie inna, gdy pracownika obowiązuje niższa dobowa norma czasu pracy, bo ustala się ją w proporcji do niej, np. przy 7 godz. normy dobowej zwolnienie wyniesie 14 godz.) w roku kalendarzowym (art. 148¹ § 1 i 5 Kp).

To pracownik decyduje o tym, który ze sposobów zostanie wobec niego zastosowany w danym roku kalendarzowym (art. 1481 § 2 Kp). W pierwszym wniosku o udzielenie zwolnienia wskazuje wymiar dzienny albo godzinowy (u Czytelnika wymiar godzinowy) i potem nie może już tego zmienić do końca danego roku (będzie mógł to zrobić dopiero w pierwszym wniosku składanym w kolejnym roku).

Pracodawca musi udzielić zwolnienia według wyboru pracownika (w dniach lub godzinach), jeśli otrzyma wniosek w tej sprawie najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. 

Zasada zaokrąglania

W art. 148¹ § 4 Kp jest zapisana zasada zaokrąglania niepełnej godziny „w górę” do pełnej godziny. Jednak odnosi się wyłącznie do pracownika niepełnoetatowego, który wystąpi o zwolnienie w trybie godzinowym. Dla takich osób zwolnienie ustala się adekwatnie do wymiaru ich czasu pracy, np. zatrudnionemu na 2/3 etatu będzie dzięki zaokrągleniu przysługiwało 11 godz. (16 godz. × 2/3 = 10,67 godz., po zaokrągleniu 11 godz.) zwolnienia.

Zasada zaokrąglania nie dotyczy pracowników na pełnych etatach (choć są zwolennicy tego rodzaju postępowania).

Jednostka czasu

Art. 148¹ Kp nie określa, czy godzinę zwolnienia można dzielić na mniejsze części (u Czytelnika 40 min). Jego cel i treść – w zakresie terminu składania wniosku – wskazują na taką możliwość. Dzięki temu pracownik będzie mógł wyjść z pracy od razu po akceptacji wniosku przez pracodawcę i wrócić na stanowisko pracy, gdy ustanie przyczyna korzystania ze zwolnienia.

MRiPS twierdzi jednak[1], że minimalną jednostką czasu przy zwolnieniu jest pełna godzina:

Przepisy Kp przewidują możliwość udzielania (…) zwolnienia od pracy [z powodu siły wyższej – przyp. aut.] w dniach lub w wymiarze godzinowym. Dotyczy to zarówno pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, jak i na niepełny etat. (…) Kp nie przewiduje generalnie możliwości udzielania takiego zwolnienia pracownikom (…) w mniejszych jednostkach czasu niż godzina. Wyjątki mogą dotyczyć jedynie pracowników, których dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godz. i nie obejmuje wyłącznie pełnych godzin (np. pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych, których dobowa norma czasu pracy wynosi 7 godz. i 35 min).

Resort pracy zachował konsekwencję w stosunku do swojej opinii z 19.05.2020 r.[2], w której wykluczył opcję udzielania zwolnienia na dziecko do 14. roku życia (art. 188 Kp) w niepełnych godzinach, jeśli pracownik zdecydował się na godzinowy, a nie dzienny sposób jego realizacji. Pracownik nie może jednak zawnioskować o to zwolnienie w ciągu dnia i przyczyny korzystania z niego nie mają charakteru wyjątkowego, jak przy zwolnieniu z powodu siły wyższej. O ile zatem resortowa opinia nie kłóci się ze zwolnieniem „na dziecko”, o tyle utrudnia realizację zwolnienia z powodu siły wyższej. Pracodawca nie musi (może) się do niej stosować, bo nie jest wiążącą wykładnią prawa. Może sam rozstrzygnąć, który z omawianych wariantów wybierze, mając na uwadze, że ostateczny werdykt należy do sądu, jeżeli sprawa do niego trafi.