Zbycie przedawnionych wierzytelności handlowych a przepisy o kosztach podatkowych

Przedmiotem niniejszego artykułu są skutki przedawnienia tzw. własnych wierzytelności handlowych, a więc takich, które znalazły się w majątku podatnika na skutek sprzedaży towarów lub usług. Poza zakresem tego opracowania są natomiast wierzytelności przez podatnika nabyte bądź będące skutkiem działalności pożyczkowej lub kredytowej. Pomimo odwołania do przepisów uor artykuł może być pomocny także tym podatnikom, którzy nie stosują tej ustawy[1].

Przedstawiona poniżej analiza dotyczy w równym stopniu podatników CIT i PIT, jako że – w odniesieniu do omawianych zagadnień – obie ustawy o podatkach dochodowych zawierają takie same przepisy. Dla uproszczenia w artykule podawane będą tylko odpowiednie przepisy updop.

Wierzytelności jako koszty uzyskania przychodów

Nieuregulowane wierzytelności handlowe mogą być przedmiotem różnych transakcji oraz operacji księgowych o istotnym znaczeniu podatkowym.

Należy wśród nich wymienić zwolnienie z długu (nieodpłatne umorzenie wierzytelności), odpisanie wierzytelności nieściągalnej, dokonanie odpisu aktualizującego wartość należności oraz odpłatne zbycie wierzytelności. Do powyższych operacji odnoszą się przepisy kosztowe, zawarte w art. 16 ust. 1 updop – odpowiednio – w pkt 44, 25, 26a i 39. Z zastrzeżeniem pewnych warunków pozwalają one na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów:

• wartości wierzytelności umarzanych lub odpisywanych,
• odpisów aktualizujących,
• strat z odpłatnego zbycia wierzytelności.

Szczegółowe warunki potrącania ww. kosztów wykazują pewne różnice, jednak jeden z tych warunków dotyczy wszystkich wymienionych kategorii – nieuregulowana wierzytelność może stanowić koszt podatkowy tylko wtedy, kiedy uprzednio została zaliczona do przychodów należnych. Co do zasady w przypadku tzw. własnych wierzytelności handlowych wymóg ten jest spełniony, ich powstanie powiązane jest bowiem z obowiązkiem wykazania przychodu należnego na podstawie art. 12 ust. 3 updop. Można więc powiedzieć, że konstrukcja wymienionych przepisów służy zapewnieniu neutralności podatkowej tych przychodów należnych, z których – w ostatecznym rachunku – podatnik nie osiąga żadnych korzyści, gdyż ich kasowo nie realizuje.

Dodatkowym przepisem kosztowym dotyczącym wierzytelności jest art. 16 ust. 1 pkt 20, który wprowadza bezwarunkowy nakaz wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako przedawnione. W odniesieniu do tego typu odpisów nie przewidziano możliwości stosowania zasady, polegającej na dopuszczeniu potrącenia wartości wierzytelności w przypadku, kiedy była ona zaliczona do przychodów należnych. Odzwierciedla to przekonanie ustawodawcy, że dopuszczenie do przedawnienia jest przejawem beztroski, która nie powinna skutkować zmniejszeniem wpływów budżetu państwa i samorządów.

W efekcie odpisanie wierzytelności jako przedawnionej wiąże się z czystą stratą w sensie rachunkowym i finansowym, przy czym nie może być ona odzwierciedlona w rozliczeniach podatkowych. Innymi słowy jedynym śladem pozostawionym przez taką wierzytelność w rachunku podatkowym jest podwyższona podstawa opodatkowania, wykazana w momencie, kiedy wierzytelność powstała.

Przedawnienie nie oznacza wygaśnięcia

Skutki art. 16 ust. 1 pkt 20 nie są przedmiotem żadnych wątpliwości – jeżeli wierzytelność ulega przedawnieniu, jest odpisywana, a następnie znika z pola zainteresowania podatnika. Jednak w wielu przypadkach jest inaczej. Wiąże się to m.in. z faktem, że – z cywilistycznego punktu widzenia – upływ terminu przedawnienia nie oznacza, że wierzytelność wygasa. Istnieje ona nadal, a nawet może być dochodzona na drodze sądowej, choć praktyczne szanse na jej wyegzekwowanie są ograniczone.

W stosunkach między przedsiębiorcami skutkiem przedawnienia jest to, że – zgodnie z art. 117 § 2 Kc – dłużnik może się uchylić od zaspokojenia roszczenia. W praktyce oznacza to, że kiedy wierzyciel dochodzi roszczenia na drodze sądowej, dłużnik może doprowadzić do oddalenia powództwa przez zgłoszenie zarzutu przedawnienia, które ma charakter oświadczenia woli. Jednak dopóki tego nie uczyni, roszczenie jest przedmiotem postępowania – tak samo jak każde inne.

W relacjach między przedsiębiorcami upływ terminu przedawnienia nie jest okolicznością, którą sąd cywilny bierze pod uwagę z urzędu[2]. Żeby przedawnienie miało jakikolwiek skutek, wymagane jest oświadczenie dłużnika, czyli wspomniany już zarzut przedawnienia. Co więcej, dłużnik może się zrzec prawa do korzystania z tego zarzutu, przy czym – zgodnie z tym samym art. 117 § 2 Kc – takie zrzeczenie jest skuteczne tylko wtedy, gdy termin przedawnienia upłynął.

Nieco inaczej uregulowano kwestię przedawnienia odnoszącego się do roszczeń, które przysługują przedsiębiorcom przeciw konsumentom. Zgodnie z art. 117 § 21 Kc skutkiem przedawnienia takich roszczeń jest niemożność ich dochodzenia bez względu na to, czy dłużnik podniesie odpowiedni zarzut. Tym samym – inaczej niż w relacjach między przedsiębiorcami – ew. zrzeczenie się przez konsumenta prawa do skorzystania z przedawnienia byłoby bezprzedmiotowe i nie doprowadziłoby do żadnych skutków prawnych[3].

Ponadto, jeżeli wierzyciel podejmie próbę uzyskania wyroku o zapłatę, sąd – co do zasady – powinien oddalić powództwo, biorąc pod uwagę upływ terminu przedawnienia z urzędu. Nie oznacza to jednak, że w takim postępowaniu dłużnik może sobie pozwolić na całkowitą bierność; spoczywa na nim obowiązek zebrania materiału dowodowego, przemawiającego za tym, że przedawnienie nastąpiło, co wynika z zasady kontradyktoryjności postępowania cywilnego.

Niezależnie od szczególnych przywilejów, które zostały przewidziane dla konsumentów, także w tym przypadku wierzytelność przedawniona nie może być utożsamiana z wierzytelnością wygasłą. To rozróżnienie ma różne skutki praktyczne. Jednym z nich jest to, że – zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych[5] – wierzyciel może zgłosić informację o dłużniku i nieuregulowanym długu do jednego z biur informacji gospodarczej, nazywanych popularnie rejestrami dłużników.

Istota problemu – który przepis jest ważniejszy

Z uwagi na to, że wierzytelności przedawnione nie są wierzytelnościami wygasłymi, stanowią często przedmiot obrotu. Tymczasem, jak już wspomniano wyżej, wszystkie przepisy zawarte w art. 16 ust. 1 updop, odnoszące się do różnych form redukowania wartości wierzytelności – z wyjątkiem pkt 20 dotyczącego odpisania wierzytelności przedawnionych – zezwalają na potrącenie kosztu, pod warunkiem że wierzytelność została uprzednio zarachowana jako przychód należny. Dodatkowe wymogi odnoszą się do odpisywania wierzytelności nieściągalnych (pkt 25) oraz potrącania kosztów z tytułu odpisów aktualizujących (pkt 26a).

Na tym tle dochodzi do sporów z fiskusem, dotyczących najczęściej transakcji zbycia wierzytelności przedawnionych na rzecz firm windykacyjnych. Podatnicy wywodzą, że strata wykazana na takiej transakcji może być, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, zaliczona do kosztów uzyskania przychodów do wysokości zarachowanego uprzednio przychodu należnego (to ostatnie ograniczenie zostało wprowadzone do updop i updof 1.01.2018 r.). Kluczowym elementem kosztowym, który decyduje o rozmiarach tej straty, jest nominalna wartość wierzytelności.

Z kolei organy podatkowe jednolicie twierdzą, że kwestia historycznego zarachowania wierzytelności jako przychodu należnego, a także spełnienie innych warunków przewidzianych w przepisach kosztowych nie mają znaczenia, o ile operacja – umorzenie, zbycie, odpisanie wierzytelności nieściągalnej lub dokonanie odpisu aktualizującego – dotyczy wierzytelności przedawnionej.

W każdym z tych przypadków fiskus zajmuje stanowisko, zgodnie z którym ani wartość wierzytelności, ani odpis, który ją aktualizuje, nie generują kosztów podatkowych z uwagi na art. 16 ust. 1 pkt 20 updop. W orzecznictwie wyrażano na ten temat rozbieżne poglądy, choć od początku 2017 r. NSA we wszystkich wyrokach przychyla się do stanowiska organów podatkowych.

Sądy podzielają zdanie fiskusa

Ostatnie orzeczenie NSA, w którym rozstrzygnięto sprawę na korzyść podatnika, to wyrok z 23.08.2016 r. (II FSK 1958/14). Nawiązano w nim do argumentacji przedstawionej w wyroku NSA z 5.02.2015 r. (II FSK 3113/12), wpisującego się w tę samą linię orzeczniczą. Oba wyroki dotyczyły skutków odpłatnego zbycia wierzytelności przedawnionych, ich istotę zaś stanowiła odpowiedź na pytanie, czy strata wykazana na zbyciu może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, w przypadku gdy wierzytelności były uprzednio zarachowane jako przychody należne. W obu orzeczeniach sąd udzielił odpowiedzi twierdzącej, koncentrując się na porównaniu zakresów stosowania art. 16 ust. 1 pkt 20 i art. 16 ust. 1 pkt 39 updop.

Jak stwierdził NSA, pierwszy z wymienionych przepisów odnosi się do wierzytelności odpisanych jako przedawnione (i zakazuje ich potrącania). Drugi zaś dotyczy wierzytelności będących przedmiotem zbycia i uzależnia skutek podatkowy takiej transakcji od tego, czy wierzytelność została uprzednio zarachowana jako przychód należny. Ponadto w art. 16 ust. 1 pkt 39 updop nie wprowadzono zróżnicowania skutków podatkowych zbycia zależnie od tego, czy wierzytelność została wcześniej odpisana jako przedawniona.

Powyższe porównanie skłoniło sąd do konkluzji, która znalazła się w obu powołanych wyrokach: Art. 16 ust. 1 pkt 20 updop i art. 16 ust. 1 pkt 39 updop mają niezależnie od siebie unormowane zakresy. Tym samym zakresem przepisu art. 16 ust. 1 pkt 39 updop objęte są także wierzytelności uprzednio odpisane jako przedawnione, o ile zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny na podstawie art. 12 ust. 3 updop.

Tym samym – zgodnie z dwoma wyrokami, o których mowa – podatnik ma prawo do potrącenia całej straty wynikającej ze zbycia, obejmującej też wartość nominalną zbywanej wierzytelności, o ile wierzytelność ta była zarachowana jako przychód należny.

Jeśli ograniczymy się wyłącznie do analizy brzmienia odpowiednich punktów art. 16 ust. 1 updop, identyczne wnioskowanie można przeprowadzić w odniesieniu do wierzytelności umorzonych (na skutek zwolnienia z długu), odpisanych jako nieściągalne, a także do odpisów aktualizujących. Jednak takich tez w orzecznictwie NSA nie znajdziemy.

Jak to już sygnalizowano, z początkiem 2017 r. NSA całkowicie porzucił tę linię orzecznictwa. Od tego czasu regularnie przychyla się do stanowiska fiskusa i orzeka, że wartość przedawnionej wierzytelności nie może być zaliczana do kosztów, także wtedy, kiedy przedmiotem oceny jest operacja wykonywana po przedawnieniu.

Ten sposób rozumienia przepisów – w stosunku do transakcji zbycia – został zaprezentowany m.in. w wyrokach NSA z 18.10.2017 r. (II FSK 1196/15) oraz 27.02.2019 r. (II FSK 529/17)[6]. Sąd uznał w nich, że dokonując wykładni art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, nie można traktować tego przepisu jak „wyizolowanej jednostki redakcyjnej” i należy uwzględnić jej „otoczenie normatywne”, czyli m.in. art. 16 ust. 1 pkt 20 updop. Jak stwierdził NSA, taka analiza przemawia przeciwko możliwości potrącania wartości wierzytelności przedawnionych przy ich sprzedaży.

Konkluzja obu wyroków jest następująca: Skoro w świetle jednoznacznej i nieprzewidującej wyjątków treści art. 16 ust. 1 pkt 20 updop przedawnienie wierzytelności (ich odpisanie) powoduje konsekwencje podatkowe w postaci braku możliwości uznania ich za koszt uzyskania przychodów, to w ocenie NSA konsekwencje te są nieodwracalne i nie może ich zniweczyć uczynienie tych wierzytelności przedmiotem czynności prawnej, takiej jak chociażby ich zbycie. Zbycie przedawnionych wierzytelności nie powoduje zatem ich reaktywacji jako kosztu uzyskania przychodów, tu – w postaci strat poniesionych w wyniku tego zbycia.

W wyroku z 28.06.2018 r. (II FSK 1802/16) NSA przeprowadził podobną analizę, dotyczącą skutków umorzenia przedawnionej wierzytelności w drodze zwolnienia z długu, a w wyroku z 12.01.2017 r. (II FSK 2326/16) – analogicznie ocenił skutki dokonania odpisów aktualizujących wartość wierzytelności przedawnionej[7].

Wierzytelność przedawniona i wierzytelność odpisana jako przedawniona

Wydaje się, że obecne podejście NSA – zgodne ze stanowiskiem organów podatkowych – jest do pewnego stopnia słuszne. Stwierdzenie to dotyczy poglądu, że skutków operacji odnoszących się do wierzytelności nie można oceniać bez uwzględnienia zakazu odliczania kosztów, wynikającego z art. 16 ust. 1 pkt 20 updop.

Niezależnie jednak od kierunku rozstrzygania NSA analizował ten ostatni przepis bardzo pobieżnie, co sprawia, że istotna dla sprawy kwestia została w jego wywodach pominięta. Chodzi o to, że – wbrew przytoczonej powyżej konkluzji wyroków z 18.10.2017 i 27.02.2019 r. – przepis ten nie zawiera sformułowania o zakazie odliczania wierzytelności przedawnionych jako takich. Zgodnie z jego brzmieniem zakaz odliczania dotyczy jedynie wierzytelności odpisanych jako przedawnione.

Rozróżnienie między wierzytelnością przedawnioną a wierzytelnością „odpisaną jako przedawniona” nie znalazło dotychczas żadnego wyrazu w interpretacjach organów podatkowych, a w orzecznictwie znaczenie „odpisania” było badane tylko w dwóch wyrokach WSA w Warszawie – w uchylonym wyroku z 27.01.2014 r. (III SA/Wa 1703/13) oraz prawomocnym z 12.01.2017 r. (III SA/Wa 3477/15).

Niestety, wyniki analizy WSA – w obu przypadkach identyczne – były dla podatników niekorzystne. W pierwszej kolejności sąd wziął pod uwagę, że pojęcie „odpisania wierzytelności” to kategoria z zakresu rachunkowości. Wobec tego punktem wyjścia dalszych rozważań był art. 28 ust. 1 pkt 7 uor, w którym stwierdzono, że należności wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności.

Rozwijając tę myśl, sąd uznał, że w sporządzanym na koniec roku obrotowego sprawozdaniu finansowym jednostka ma obowiązek przedstawić realną wartość należności. Tymczasem, zdaniem sądu, należności przedawnione nie mogą być uznane za realne, jako że nie zostaną uregulowane.

W związku z tym nie mogą figurować w księgach i sprawozdaniu finansowym jako aktywa, gdyż nie przyniosą jednostce w przyszłości żadnych korzyści ekonomicznych. Dlatego utrata ich wartości, stwierdzona najpóźniej na dzień bilansowy (w toku corocznej inwentaryzacji poprzedzającej zamknięcie ksiąg rachunkowych), a spowodowana m.in. upływem przewidzianego prawem terminu przedawnienia, wywołuje konieczność odpisania (wyksięgowania) takich należności. Oznacza to, że należności przedawnionych – bez względu na to, czy podatnik faktycznie wypełnił obowiązki w zakresie ich odpisania – nie uwzględnia się w kosztach podatkowych[8].

Powyższy wywód – prowadzący do zrównania wierzytelności przedawnionych i wierzytelności odpisanych jako przedawnione – ma dwa sporne ogniwa. Pierwszym jest założenie WSA, że wierzytelności przedawnione nie są realne, nie mogą przynieść przedsiębiorcy żadnych korzyści i dlatego powinny zostać odpisane (wyksięgowane).

Pogląd ten podziela większość komentatorów uor[9], ale częściowo rozmija się on z cywilnoprawną naturą przedawnienia, o której była mowa powyżej, a także z praktyką gospodarczą. Ta ostatnia wykazuje, że w niektórych przypadkach przedawnienie nie przekreśla szans na uzyskanie zapłaty, przynajmniej częściowej.

Nie można też zapomnieć o tym, że sprzedaż wierzytelności przedawnionej również bywa źródłem pewnych korzyści, choć uzyskana cena jest na ogół znacznie niższa niż wartość nominalna. Czy jeżeli przedsiębiorca realistycznie ocenia, że wierzytelność przyniesie mu ekonomiczne korzyści, jej całkowite odpisanie jest właściwe? Wydaje się, że – zgodnie z zasadą rzetelnego i jasnego obrazu – lepszym sposobem odzwierciedlenia wartości takiej wierzytelności byłoby dokonanie odpisu aktualizującego.

Zważywszy, że taki odpis nie prowadzi do wyłączenia z ksiąg składnika aktywów, którego dotyczy, wybranie tego typu rozwiązania nie prowadziłoby do spełnienia przesłanki stosowania zakazu, wynikającego z art. 16 ust. 1 pkt 20 updop. Dokonanie odpisu aktualizującego wartość należności z powodu jej przedawnienia – choć uzasadnione ekonomicznie – może jednak budzić wątpliwości na gruncie art. 35b uor, w którym takiej możliwości nie przewidziano.

Drugi kontrargument, dotyczący wnioskowania WSA, nawiązuje do przypomnianej przez sąd zasady, według której przedsiębiorca powinien dokonywać wyceny należności nie rzadziej niż na dzień bilansowy. Nie ma jednak bezwzględnego obowiązku dokonywania tej wyceny częściej. Jeżeli zatem zbycie wierzytelności następuje w środku roku, w którym doszło do przedawnienia, trudno utrzymywać, że niewyłączenie takiej wierzytelności z ksiąg przed dniem bilansowym jest naruszeniem obowiązku, jaki ciąży na podatniku na podstawie uor.

Obie uwagi osłabiają tezę WSA, według której wierzytelności przedawnione powinny być utożsamiane z wierzytelnościami „odpisanymi jako przedawnione”, a co za tym idzie, samo przedawnienie jest wystarczającą przesłanką wyłączenia możliwości zaliczenia wierzytelności do kosztów podatkowych.

Potrącalność kosztów – podsumowanie analizy

Abstrahując zatem od obecnej praktyki organów podatkowych i sądów, można bronić poglądu, że zbywca wierzytelności przedawnionej ma prawo do zaliczenia jej wartości nominalnej do kosztów uzyskania przychodów, o ile wierzytelność została wcześniej zaliczona do przychodów należnych i nie została faktycznie wyksięgowana jako „wierzytelność przedawniona”. Niezależnie przy tym od oceny skutków przedawnienia strata wykazana na zbyciu może być zaliczana do kosztów podatkowych jedynie do wysokości przychodu należnego zarachowanego przy powstaniu wierzytelności – zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 updop.

Teoretycznie do obrony jest też pogląd, że takimi kosztami mogą być także odpisy aktualizujące wartość wierzytelności przedawnionych – dokonane od tej części należności, która była uprzednio zaliczona do przychodów należnych (należałoby przy tym spełnić inne warunki przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 26a updop). Odliczenie takiego odpisu byłoby jednak znacznie trudniejsze do uzasadnienia, tym bardziej że – jak była już o tym mowa – sama możliwość jego dokonania może być kwestionowana na gruncie art. 35b uor.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę traktowanie wierzytelności przedawnionych na gruncie updop i uor czytanych łącznie, trudno byłoby sformułować racjonalną argumentację przemawiającą za możliwością potrącenia takich wierzytelności na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 (mówiącego o wierzytelnościach odpisanych jako nieściągalne) oraz art. 16 ust. 1 pkt 44 (mówiącego o wierzytelnościach umorzonych na podstawie zwolnienia z długu). Próba skorzystania z któregokolwiek z tych przepisów musiałaby zostać uznana za przejaw omijania prawa.

Wiąże się to z faktem, że sam podatnik – odwołując się do wymienionych powyżej przepisów – dałby świadectwo swojej wiedzy o tym, że jego wierzytelność jest bezwartościowa i nadaje się do odpisania z powodu przedawnienia.

Próba przemianowania jej na wierzytelność „nieściągalną” sprowadzałaby się do gry słów bez znaczenia prawnego, jako że przyczyną dokonania odpisu byłoby przedawnienie. Z kolei zwolnienie kontrahenta z długu byłoby transakcją, która – z księgowego punktu widzenia – dałaby taki sam skutek, co odpisanie wierzytelności, a przy tym podatnik bez potrzeby rezygnowałby z tych ograniczonych uprawnień, które mu pozostały mimo przedawnienia.

Wnioski praktyczne

Mimo uwag zamieszczonych w poprzednim akapicie, trzeba się liczyć z tym, że wszelkie próby potrącenia kosztów, związanych z wartością wierzytelności przedawnionych, spotkają się z dezaprobatą organów podatkowych, a także sądów. Dlatego ze względów praktycznych zamiast wikłać się w spory o podatkowe skutki przedawnienia, lepiej go unikać.

Wyczerpujące omówienie cywilnoprawnych zagadnień związanych z przedawnieniem wykracza poza ramy niniejszego artykułu, więc ograniczymy się do kilku najważniejszych informacji.

Wierzytelności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – co do zasady – przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne (art. 118 zd. 1 w zw. z art. 120 § 1 Kc). Jednak inne przepisy Kc mogą tę zasadę modyfikować. W szczególności wierzytelności przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży rzeczy, energii, praw i wody przedawniają się z upływem 2 lat od dnia wymagalności (art. 554 w zw. z art. 555 Kc), a z tytułu umowy o dzieło – 2 lat od dnia, w którym dzieło zostało oddane. Ponadto koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, wypadającego po upływie wspomnianych powyżej okresów (art. 118 zd. 2 Kc).

Wierzyciel może samodzielnie przerwać bieg przedawnienia m.in. przez każdą czynność przed sądem, dokonaną bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 Kc). Typowym przykładem takiej czynności jest wniesienie powództwa o zapłatę. Jest ono przydatne nie tylko dla uniknięcia przedawnienia (nie mówiąc o podstawowym celu, jakim jest wyegzekwowanie należności). Może być też ważnym etapem na drodze do udokumentowania lub uprawdopodobnienia ew. nieściągalności, co może pozwolić na potrącenie kosztu z tytułu – odpowiednio – odpisanych wierzytelności nieściągalnych na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 updop lub odpisów aktualizujących ich wartość na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 26a updop.

Bieg przedawnienia ulega też przerwaniu na skutek uznania roszczenia przez dłużnika (art. 123 § 1 pkt 2 Kc), przy czym najpewniejszym sposobem osiągnięcia takiego skutku jest uzyskanie od dłużnika pisemnego oświadczenia o uznaniu roszczenia lub zawarcie z nim pisemnej umowy, odnoszącej się do tej kwestii.

Innym sposobem uniknięcia trudności związanych z nadchodzącym przedawnieniem jest zbycie wierzytelności przed upływem odpowiedniego terminu. W takim przypadku podatnik ma prawo odliczyć stratę wykazaną na zbyciu, zgodnie z wielokrotnie już powoływanym art. 16 ust. 1 pkt 39 updop.

Jeżeli sugerowane powyżej sposoby zapobieżenia przedawnieniu okazałyby się niemożliwe do zastosowania lub nieopłacalne, podatnik może jeszcze umorzyć wierzytelność za pomocą zwolnienia z długu, o którym mowa w art. 508 Kc. O ile zostanie to przeprowadzone przed przedawnieniem, wartość wierzytelności może być zaliczona do kosztów podatkowych do wysokości, która została uprzednio zarachowana jako przychód należny (art. 16 ust. 1 pkt 44 updop). Taka czynność wymaga jednak współdziałania dłużnika, choć – inaczej niż uznanie długu – przynosi mu tylko korzyści. Niemniej jednak zgodnie z powołanym powyżej art. 508 Kc zwolnienie z długu nie jest skuteczne, jeżeli nie zostanie przez dłużnika przyjęte.