Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – najnowsze interpretacje ZUS - 60

Ubezpieczenia na życie dla nieobecnych w pracy

Sytuacja ubezpieczeniowa osoby otrzymującej benefity na zasiłku chorobowym jest inna niż korzystającej z zasiłku macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego – decyzja ZUS z 3.07.2019 r. (DI/100000/43/324/2019).

Spółka opłaca pracownikom dodatkowe świadczenie w postaci składek na ubezpieczenie na życie. Jest to opodatkowany przychód pracownika, od którego naliczane są składki społeczne i zdrowotne. Świadczenie opłacane jest również za pracowników w okresie, kiedy nie świadczą pracy, tj. gdy pobierają wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy z ZUS, zasiłek macierzyński lub przebywają na urlopie wychowawczym. W okresie nieobecności pracownika świadczenie nie podlega pomniejszeniu.

W spółce nie obowiązuje regulamin wynagradzania ani inna tego typu regulacja. Świadczenie za okres pobierania zasiłków oraz urlopu wychowawczego jest opłacane wyłącznie na podstawie jednostronnej i dobrowolnej decyzji zarządu spółki.

Czy w czasie tych nieobecności pracowników spółka powinna pobierać od opłaconego świadczenia składki i odprowadzać je do ZUS?

Stanowisko ZUS: Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią składniki wynagrodzenia, do których pracownik – w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu – ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

Powyższy przepis odnosi się do wszystkich składników przychodu, do których pracownicy zachowują prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłków.

Spółka nie uregulowała w układzie zbiorowym pracy czy w przepisach o wynagradzaniu prawa pracowników do ww. korzyści w okresie pobierania przez nich wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego. Powołuje się jedynie na jednostronną i dobrowolną decyzję zarządu, co nie wystarczy do stwierdzenia, że wypełniła warunki § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego.

Nie ma więc podstaw, by w ww. przypadkach wyłączyć wymienione świadczenie z podstawy wymiaru składek społecznych. Stanowi ono również podstawę wymiaru składki zdrowotnej.

Inaczej jest w przypadku pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku rodzicielskiego, które stanowią odrębny od umowy o pracę tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W tym czasie pracownik nie podlega pracowniczym ubezpieczeniom społecznym (art. 6 ust. 1 pkt 19 usus). Podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych stanowi kwota zasiłku (art. 18 ust. 6 usus). Wartość korzyści w postaci ubezpieczenia na życie w okresie i za okres przebywania na urlopie macierzyńskim, ojcowskim lub rodzicielskim i pobierania zasiłku macierzyńskiego nie stanowi zatem podstawy wymiaru składek społecznych z tytułu stosunku pracy, ponieważ prawo do tych świadczeń nie przysługuje za okres świadczenia pracy, lecz z racji pobierania zasiłku.

Zasiłek macierzyński nie stanowi podstawy wymiaru składki zdrowotnej, w związku z czym od wartości świadczeń, przysługujących pracownikom za okres pobierania zasiłku, nie opłaca się tej składki (a contrario art. 81 w zw. z art. 66 ustawy zdrowotnej).

Przebywanie na urlopie wychowawczym również jest odrębnym od umowy o pracę tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W tym czasie pracownik nie podlega pracowniczym ubezpieczeniom społecznym (art. 6 ust. 1 pkt 19 usus). Okres urlopu wychowawczego stanowi bowiem okres przerwy w ubezpieczeniu pracowniczym. Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jest korzystanie z tego urlopu, jeżeli pracownik nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (art. 6 ust. 1 pkt 19 w zw. z art. 9 ust. 6 usus).

Składki emerytalna i rentowe za osoby przebywające na urlopach wychowawczych są ustalane wyłącznie od podstaw wynikających z art. 18 ust. 5b i 14 usus, z wyjątkiem przychodów ze stosunku pracy należnych za wcześniejszy okres świadczenia pracy (np. zaległe wynagrodzenie, premie, nagrody roczne), wypłacanych w okresie urlopu wychowawczego. Inne świadczenia opłacane przez pracodawcę za okres urlopu wychowawczego – w tym wartość korzyści w postaci ubezpieczenia na życie – nie stanowią podstawy wymiaru składek społecznych, gdyż prawo do tych świadczeń nie przysługuje za okres świadczenia pracy, tylko z racji przebywania na urlopie wychowawczym.

Nie stanowią też one podstawy wymiaru składki zdrowotnej, bo dla osób przebywających na urlopie wychowawczym podstawą tą jest – w myśl art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy zdrowotnej – kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Czasowe przeniesienie do innej pracy – ulga składkowa

Limit wyłączenia z oskładkowania dotyczy łącznie diety i „strawnego” – decyzja ZUS z 15.07.2019 r. (WPI/200000/43/98/2019).

Firma zamierza, na podstawie art. 42 § 4 Kp, przenosić swoich pracowników do pracy w innej miejscowości. W związku z tym chce im wypłacać dodatek za rozłąkę oraz tzw. strawne. Pracownicy będą delegowani zarówno na terenie Polski (ale w innej miejscowości niż ich miejsce zamieszkania), jak i za granicę. Strawne i rozłąkowe nie zostały zagwarantowane w przepisach płacowych obowiązujących u pracodawcy. Jest to przychód ze stosunku pracy, wolny od PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 18 updof – do wysokości diet za czas podróży służbowej na obszarze kraju, określonych w stosownych przepisach.

Z rozporządzenia składkowego wynika, że dodatek za rozłąkę wypłacony pracownikom czasowo przeniesionym oraz strawne nie stanowią podstawy wymiaru składek – do wysokości diet z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Czy świadczenia te łącznie nie mogą przekraczać wysokości diety, czy każde z nich z osobna?

Stanowisko ZUS: Jeżeli pracownikom czasowo przeniesionym do wykonywania pracy w innej miejscowości pracodawca wypłaca strawne oraz dodatek za rozłąkę, mający na celu zrekompensowanie czasowego przebywania pracownika poza miejscowością zamieszkania z powodu świadczenia przez niego pracy poza siedzibą pracodawcy i zakładu głównego, to wartość tych świadczeń (w wysokości nieprzekraczającej wysokości diety z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju) nie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek emerytalnej i rentowych.

Maksymalna wysokość dodatku za rozłąkę, korzystająca z wyłączenia, jest limitowana wysokością diety należnej w przypadku odbywania przez pracownika krajowej podróży służbowej. Obecnie – zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia MPiPS w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub w samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej – dieta w czasie podróży krajowej wynosi 30 zł za dobę podróży. Nadwyżka ponad ten limit stanowi podstawę wymiaru składek.

Strawne ani dodatek za rozłąkę nie zostały zagwarantowane pracownikom firmy na podstawie przepisów płacowych. Dodatek za rozłąkę jest świadczeniem, które może przysługiwać na mocy przepisów wewnątrzzakładowych. Zarządzenie przewidujące do niego prawo zostało uchylone z dniem 2.02.1996 r., kiedy skreślono art. 79 Kp stanowiący podstawę do jego wydania. Z regulacji przejściowych wynika jednak, że przepisy określające zasady wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, wydane na podstawie art. 79 Kp, zachowują moc do czasu objęcia pracowników – których te przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu w nich normowanego – postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy.

Wątpliwości może budzić pojęcie „strawne”, bo nie zostało zdefiniowane w obowiązujących przepisach, ale wydaje się, że odpowiada pojęciu „diety” (por. wyrok SN z 14.05.1985 r., II URN 53/85).

W myśl § 2 ust. 1 pkt 18 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią dodatek za rozłąkę wypłacany pracownikom czasowo przeniesionym oraz strawne – do wysokości diet z tytułu podróży służbowej na terenie kraju. W przepisie występuje liczba mnoga („diet”), jednak biorąc pod uwagę użycie spójnika „oraz”, należy uznać, że limit wysokości diety dotyczy łącznie obu tych składników przychodu. Użycie liczby mnogiej w sformułowaniu „do wysokości diet” wynika jedynie z ustalania limitu za każdy dzień pobytu.

Wartość chleba trzeba uwzględnić w podstawie wymiaru składek

Przeszkodą w niepobieraniu składek od żywnościowego świadczenia niepieniężnego jest prawo do ekwiwalentu pieniężnego – decyzja ZUS z 12.07.2019 r. (WPI/200000/43/576/2019).

Firma produkuje pieczywo i zajmuje się handlem detalicznym. Zatrudnia 21 pracowników, którzy oprócz wynagrodzenia otrzymują 3 chleby dziennie. Firma prowadzi ewidencję ilościowo-wartościową wydań dla każdego pracownika, według cen stosowanych wobec innych odbiorców. Wartość wydanego pieczywa nie przekracza miesięcznie 130 zł na osobę. Jako wynagrodzenie w naturze jest doliczana do wynagrodzenia pieniężnego i łącznie podlega składkom ZUS, stanowiąc przychód ze stosunku pracy. Pracownik nie ma obowiązku przyjąć chleba. Wydawanie go nie wynika też z żadnych regulacji wewnętrznych. Jeśli pracownik nie może odebrać pieczywa, przysługuje mu prawo do ekwiwalentu.

Czy doliczanie wartości pieczywa do postawy wymiaru składek jest prawidłowe?

Stanowisko ZUS: W myśl § 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia składowego z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączona jest wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnionych pracownikom do spożycia, bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 190 zł. Przepis wskazuje jednoznacznie, że pracownikowi nie może przysługiwać prawo do ekwiwalentu z tytułu udostępnianych przez pracodawcę posiłków.

W opisanym przypadku, w razie nieodebrania pieczywa, pracownikowi należy się ekwiwalent. Wartość wydanego przez pracodawcę pieczywa, stanowiąca przychód ze stosunku pracy, nie podlega więc wyłączeniu z oskładkowania na podstawie ww. przepisu. Należy ją także uwzględnić w podstawie wymiaru składki zdrowotnej.

Ubezpieczenia społeczne promotorów na platformie internetowej

Organizator sprzedaży internetowej nie ma obowiązków ubezpieczeniowych w odniesieniu do pośredników działających w jego serwisie – decyzja ZUS z 9.07.2019 r. (WPI/200000/43/592/2019).

Spółka stworzyła platformę internetową do pośrednictwa w sprzedaży dóbr. Będzie nabywać określone dobro od sprzedawcy i następnie odsprzedawać je bezpośrednio ostatecznemu nabywcy, dzięki działaniom zaangażowanych w funkcjonowanie serwisu osób trzecich, tzw. promotorów, którzy w zamian za swoją aktywność będą otrzymywali wynagrodzenie. Promotorami mogą być osoby fizyczne z całego świata. Promotorem może zostać każdy i w dowolnej chwili zrezygnować ze współpracy ze spółką. Promotorów nie wiążą ze spółką żadne umowy, tyle że muszą oni zaakceptować regulamin platformy. Nie będzie się to jednak wiązało z zawarciem umowy cywilnoprawnej. Rejestracja w serwisie nie nakłada na promotorów obowiązku wykonywania określonych czynności, a jedynie daje im możliwość ich podejmowania. Regulamin nie zawiera zapisów, które w jakikolwiek sposób regulowałyby wymiar i zakres czasowy czy też częstotliwość czynności wykonywanych przez promotorów. Nie działają oni pod kierownictwem spółki, nie są mu w żaden sposób podporządkowani. Promotorowi będzie przysługiwało wynagrodzenie w dwóch sytuacjach:

• gdy doprowadzi samodzielnie do realizacji określonej transakcji na portalu,
• gdy zaprosi do rejestracji w serwisie innego promotora, który następnie doprowadzi do realizacji transakcji.

Promotorzy wykonują czynności na rzecz oferentów. Oferenci publikują zadania w serwisie, promotorzy zaś kontaktują się z nimi, deklarując gotowość do działania. Wynagrodzenie stanowi część prowizji od zysku, jaki w związku z realizacją transakcji osiąga spółka. Prowizje trafiają do „wirtualnych portfeli” przypisanych indywidualnie każdemu z promotorów. Gdy promotor zgromadzi w swoim wirtualnym portfelu określoną kwotę, może zawnioskować o jej wypłatę. Najpierw jednak musi wypełnić kwestionariusz i wskazać m.in. kraj rezydencji podatkowej, czy prowadzi działalność gospodarczą i w jej ramach dokonuje rozliczenia, czy też nie. Wynagrodzenie promotorów nieprowadzących działalności gospodarczej stanowi dla nich podatkowy przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 updof.

Czy wypłata wynagrodzenia przez spółkę, na podstawie regulaminu, promotorom nieprowadzącym działalności gospodarczej (wykonującym czynności zarówno na terytorium Polski, jak i poza nim) stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 6 ust. 1 usus? Czy spółka ma obowiązek ubezpieczać promotorów?

Stanowisko ZUS: Katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym określono w art. 6 ust. 1 usus. Jednocześnie zawarte w tym artykule wyliczenie tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych ma charakter zamknięty i nie podlega wykładni rozszerzającej.

Między spółką a promotorami nie dojdzie do zawarcia jakiejkolwiek umowy, w szczególności umowy zlecenia ani umowy agencyjnej, spółka nie będzie też pracodawcą promotorów. Promotorzy będą osobami od niej niezależnymi, uczestniczącymi w przedsięwzięciu po zarejestrowaniu się w serwisie internetowym i otrzymującymi wynagrodzenie za realizację przez nich lub osoby przez nich zaproszone określonej transakcji na portalu. Nie mieszczą się zatem w katalogu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń. W konsekwencji samo wykonywanie przez nich określonych działań, mających na celu promocję produktu lub usługi za wynagrodzeniem, nie będzie powodować powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wypłacane za pośrednictwem wirtualnego portfela wynagrodzenie nie będzie więc rodzić obowiązku opłacania składek na te ubezpieczenia.