Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – najnowsze interpretacje ZUS - 99

Pieniądze na wypoczynek spoza zfśs

Od świadczenia urlopowego przyznanego w regulaminie wynagradzania należy odprowadzać składki społeczne – decyzja ZUS z 27.06.2022 r. (DI/100000/43/622/2022).

Pracodawca (zatrudniający mniej niż 50 pracowników) nie ma obowiązku tworzenia zfśs. Nie utworzył go też dobrowolnie. W regulaminie wynagradzania wpisał natomiast, że wszystkim pracownikom, którzy wykorzystali urlop w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych, przysługuje raz w roku świadczenie urlopowe w określonej kwocie (niższej niż wynikająca z odpisów na zfśs). Będzie wypłacane na wniosek pracownika – przed wykorzystaniem lub po wykorzystaniu przez niego urlopu.

Czy przychód pracownika z tego tytułu jest zwolniony ze składek ZUS?

Stanowisko ZUS: W myśl § 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru składek wyłączone są świadczenia urlopowe wypłacane na mocy art. 3 ust. 4 ustawy o zfśs – do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonego w tej ustawie.

Art. 3 ust. 1, 1c i 3 ustawy o zfśs stanowi, że pracodawcy niebędący jednostkami budżetowymi lub samorządowymi zakładami budżetowymi, zatrudniający według stanu na 1 stycznia danego roku, w przeliczeniu na pełny etat:

• co najmniej 50 pracowników – tworzą zfśs,
• co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników – tworzą zfśs na wniosek zakładowej organizacji związkowej,
• mniej niż 50 pracowników – mogą tworzyć zfśs do wysokości i na zasadach określonych w art. 5 lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe.

Wysokość świadczenia urlopowego ustala się zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o zfśs. Z art. 3 ust. 5 wynika natomiast, że świadczenie to pracodawca wypłaca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu z urlopu wypoczynkowego w wymiarze minimum 14 następujących po sobie dni kalendarzowych, jego wypłata następuje najpóźniej w ostatnim dniu poprzedzającym urlop wypoczynkowy oraz że od tak wypłaconego świadczenia nie odprowadza się składek społecznych, o czym stanowi art. 3 ust. 6 ustawy o zfśs.

Świadczenie urlopowe wypłacone na innej podstawie niż przepisy ustawy o zfśs (np. na mocy regulaminu wynagradzania) podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek społecznych. Par. 2 ust. 1 pkt 21 rozporządzenia składkowego nie ma do niego zastosowania, bo takie świadczenie nie jest świadczeniem urlopowym, o którym mowa w art. 3 ust. 4 ustawy o zfśs.

Bonusy dla menedżera bez oskładkowania

Nie ma składek społecznych od nagrody jubileuszowej i świadczeń socjalnych, należnych osobie na kontrakcie menedżerskim – decyzja ZUS z 3.06.2022 r. (WPI/200000/43/664/2022).

Spółka w regulaminie pracy i wynagradzania planuje wprowadzić zapis, że postanowienia regulaminu dotyczą również osób, z którymi zawarto kontrakt menedżerski. W regulaminie przewidziano m.in. nagrody jubileuszowe wypłacane w kolejnych 5-letnich okresach zatrudnienia w firmie. Spółka planuje też wprowadzić do regulaminu zfśs nowe postanowienie, uprawniające osoby na kontrakcie menedżerskim do świadczeń socjalnych, których wysokość jest uzależniona od sytuacji materialnej. Z umowy z menedżerem wynika zaś, że przysługuje mu prawo do nagrody jubileuszowej, a także prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych – zgodnie z ww. regulaminami.

Czy ta nagroda i świadczenia, będące dla menedżera przychodem z działalności wykonywanej osobiście, wypłacone na mocy regulaminów, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne?

Stanowisko ZUS: Umowa o zarządzanie spółką (kontrakt menedżerski) jest umową nienazwaną o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy Kc dotyczące zlecenia. Osoba zarządzająca, z tytułu wykonywania kontraktu menedżerskiego, w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania zarządzania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu (art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 3 w zw. z art. 13 pkt 2 usus).

W myśl § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych nie stanowi wartość nagród jubileuszowych (gratyfikacji), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Przepis ten – na mocy § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego – odnosi się też do osób wykonujących umowę zlecenia. Decydujące znaczenie ma tu periodyczne (nie częstsze niż co 5 lat) nabywanie przez pracownika prawa do ich uzyskania na podstawie wewnętrznych przepisów obowiązujących u pracodawcy.

W konsekwencji nagroda jubileuszowa, przysługująca osobie wykonującej kontrakt menedżerski nie częściej niż co 5 lat, będzie podlegać wyłączeniu z podstawy wymiaru składek, gdy prawo do niej oraz warunki jej przyznania będą wynikały z zakładowego źródła prawa pracy, a także z umowy.

Ponadto, w myśl § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego, z podstaw wymiaru składek społecznych wyłączone są świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zfśs. Zgodnie z ustawą o zfśs przyznanie świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu socjalnego są uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z tego funduszu. Jeżeli osoby wykonujące kontrakt menedżerski otrzymują świadczenia z zfśs według kryteriów socjalnych, to takie świadczenia są objęte ww. wyłączeniem.

Reasumując: w podstawie wymiaru składek społecznych nie należy uwzględniać wartości nagrody jubileuszowej ani świadczeń finansowanych z zfśs, dla osoby wykonującej kontrakt menedżerski.

Premia uznaniowa dla prezesa wypłacona za 2021 r.

Przyznanie wynagrodzenia w 2022 r., nawet za wcześniejszy okres, powoduje, że należało od niego odprowadzić składki zdrowotne – decyzja ZUS z 9.06.2022 r. (DI/100000/43/461/2022).

Członek zarządu spółki otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pełnienia tej funkcji na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników. Jest ono przychodem, o którym mowa w art. 13 pkt 7 updof (przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych). Ma charakter premii uznaniowej, przyznawanej i wypłacanej w roku następującym po zakończeniu danego roku finansowego, w zależności od wyników spółki.

Rok finansowy spółki rozpoczął się 1.01.2021 i skończył 31.03.2022 r. Członek zarządu jest jednocześnie zatrudniony w spółce na umowę o pracę z innym zakresem obowiązków.

Czy spółka powinna była pobrać składkę zdrowotną od całości premii przyznanej oraz wypłaconej w 2022 r. za rok finansowy trwający od stycznia 2021 do marca 2022 r., czy też powinna była tę kwotę podzielić przez liczbę miesięcy roku finansowego i pomnożyć przez liczbę miesięcy 2022 r. (styczeń–marzec)? Premia uznaniowa płacona jest zwyczajowo, według uznania wspólników spółki, w dwóch transzach, po wstępnej analizie wyniku finansowego, a druga transza – po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego.

Stanowisko ZUS: Od 1.01.2022 r. w art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy zdrowotnej objęto obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie.

Zgodnie z art. 81 ust. 8 pkt 11a ustawy zdrowotnej podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób jest kwota odpowiadająca wysokości ich wynagrodzenia, pobieranego z tytułu powołania.

Użyte przez prawodawcę w ww. przepisach wyrażenie „wynagrodzenie” należy odczytać w sposób szeroki, tj. jako wszelką formę przychodu przewidzianą przepisami prawa podatkowego będącą podstawą ustalenia obowiązków daninowych.

Wynagrodzenie (premia uznaniowa) z tytułu aktu powołania do pełnienia funkcji powstanie w drodze podjęcia uchwały przez wspólników i będzie zależne od ich uznania, wynikającego z satysfakcjonującego dla zgromadzenia wspólników wyniku finansowego oraz z aktualnych możliwości finansowych spółki. Nie jest to zatem wynagrodzenie za wykonywanie funkcji, które byłoby należne przed 1.01.2022 r., a jedynie wypłacone już po wejściu w życie przepisów tworzących nowy tytuł ubezpieczeniowy (powołanie do pełnienia funkcji).

Skoro uchwała wspólników o przyznaniu premii uznaniowej została podjęta po marcu 2022 r., a zatem już pod rządami zmienionej ustawy zdrowotnej, to znaczy, że wynagrodzenie z tytułu powołania do pełnienia funkcji, w postaci premii, powstało i stało się należne w okresie obowiązywania nowych przepisów. Dlatego podstawę wymiaru składki zdrowotnej powinna stanowić cała premia. Uzasadnienie uchwały wspólników nie ma znaczenia. Kluczowe jest, że wynagrodzenie to prawnie powstało dopiero w momencie podjęcia uchwały, a zatem wcześniej nie było należne. Skoro uchwała została podjęta pod rządami znowelizowanej ustawy, to znaczy, że powstałe na jej mocy wynagrodzenie jest należne za okres po dokonaniu tej czynności konstytuującej, a zatem za okres, w którym obowiązywały już przepisy o obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, pobierające z tego tytułu wynagrodzenie.

Kurator banku nie jest traktowany jak pracownik

Bank nie płaci składek od wynagrodzenia uzyskanego przez kuratora z tytułu sprawowanej funkcji – decyzja ZUS z 9.06.2022 r. (WPI/200000/43/766/2022).

Decyzją KNF w banku ustanowiono kuratora. Kurator poinformował bank, że opłaca dobrowolne składki emerytalno-rentowe.

Czy bank powinien potrącać składki społeczne i zdrowotne od otrzymywanego przez niego wynagrodzenia, na takich zasadach jak od pracownika?

Stanowisko ZUS: W świetle art. 2 Kp pracownikiem jest osoba zatrudniona nie tylko na umowę o pracę, lecz także na podstawie powołania. W myśl art. 68 Kp stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.

Zgodnie z art. 144 ust. 1 ustawy z 29.08.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 2324) KNF może podjąć decyzję o ustanowieniu kuratora nadzorującego wykonanie programu naprawczego przez bank. Funkcję kuratora może pełnić osoba fizyczna lub prawna, a jego wynagrodzenie ustala KNF, natomiast koszty związane z wykonywaniem tej funkcji obciążają koszty działalności banku. Osobie fizycznej pełniącej funkcję kuratora przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego na zasadach określonych w Kp, w terminach uzgodnionych z KNF. Okres pełnienia funkcji kuratora przez osobę fizyczną zalicza się do okresów pracy oraz innych okresów, od których zależy nabycie przez nią uprawnień pracowniczych. Do kuratorów mają również zastosowanie przepisy o ubezpieczeniu społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnym, o ile osoby te nie są objęte tymi ubezpieczeniami z innych tytułów.

Z wyroku SN z 15.04.2010 r. (II UK 296/09) wynika, że art. 144 Prawa bankowego nie jest przepisem odrębnym w rozumieniu przywołanego wyżej art. 68 § 1 Kp. Oznacza to, że powołanie kuratora nie powoduje nawiązania stosunku pracy z powołania.

W art. 6 ust. 1 usus ustawodawca wymienia zamknięty katalog osób obowiązkowo podlegających ubezpieczeniom społecznym, w którym nie został wymieniony kurator nadzorujący wykonanie programu naprawczego przez bank. Zgodnie z art. 7 usus ustanowiony przez KNF kurator może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, o ile nie posiada tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Osoby ustanowionej – na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez KNF – do pełnienia funkcji kuratora nie łączy z bankiem żaden inny stosunek prawny. Bank nie zawarł z kuratorem żadnej umowy (w szczególności o pracę), a przez samo pełnienie tej funkcji kurator nie staje się pracownikiem. Pełnienie funkcji kuratora banku nie stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu.

Praca szczególna przez kilka dni w miesiącu

Składki na FEP należy uiścić proporcjonalnie do czasu, w którym była wykonywana praca w szczególnych warunkach – decyzja ZUS z 13.06.2022 r. (DI/100000/43/599/2022).

Firma zajmuje się transportem towarów neutralnych, ale czasem również transportem towarów niebezpiecznych (ADR), zaliczanym do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zdarza się, że w danym miesiącu kierowca wykonuje przewóz takich towarów tylko przez kilka dni albo wcale. Są to prace dodatkowe i nie wchodzą w zakres czynności podstawowych.

Czy składkę na FEP oblicza się proporcjonalnie do rzeczywiście przepracowanych dni w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w miesięcznym ujęciu?

Stanowisko ZUS: Zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 164) obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania jej wykonywania. Okres od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania wykonywania takiej pracy należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym jest wykonywana praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku.

Składka na FEP jest opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Tym samym obowiązek opłacania tej składki nie dotyczy składników wynagrodzeń, które są należne za okres, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana, nawet jeżeli ich wypłata następuje w okresie wykonywania tych prac. Jeśli wypłata przysługuje w części za okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, obowiązek opłacenia składki na FEP powstaje tylko od części wynagrodzenia przysługującego za okres wykonywania takich prac.

W każdym przypadku, gdy od otrzymanego przez pracownika wynagrodzenia za okres zatrudnienia na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, istnieje obowiązek opłacenia składek emerytalnej i rentowych, obowiązkowe jest także opłacanie składki na FEP.

Płatnik składek opłaca składkę na FEP za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Jeżeli rozpoczęcie bądź zakończenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przypada w trakcie miesiąca (gdy data jej rozpoczęcia bądź zakończenia nie jest tożsama odpowiednio z datą nawiązania lub ustania stosunku pracy), składka na FEP należy się tylko od części wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych, przysługującego za ten miesiąc.

Podstawę wymiaru składki na FEP należy ustalić proporcjonalnie do okresu wykonywania w tym miesiącu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Składka powinna być obliczana i uiszczana w wysokości proporcjonalnie obliczonej do liczby dni rzeczywiście przepracowanych przez pracownika w szczególnych warunkach lub w pracy o szczególnym charakterze, a nie w odniesieniu do całego miesiąca, w którym dni takiej pracy występują jednostkowo albo nie występują w ogóle.