Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – najnowsze interpretacje ZUS - 88

Rekompensata za zmniejszenie odpraw emerytalnych wypłacona emerytom

W podstawie wymiaru składek należy uwzględnić rekompensatę wynikającą ze zmniejszenia wysokości odpraw emerytalnych dla pracowników, którzy odeszli na emeryturę – decyzja ZUS z 5.01.2022 r. (WPI/200000/43/881/2021).

Spółka z o.o. otrzymała w 2021 r. interpretację ZUS w sprawie wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, FP i FGŚP m.in. rekompensat wypłacanych pracownikom za zmniejszenie wysokości odpraw emerytalnych w wyniku zmian w zakładowym układzie zbiorowym pracy. Podkreślono w niej, że zwolnieniem składkowym jest objęta odprawa emerytalna, której uzyskanie przez pracownika jest uzależnione od jego przejścia na emeryturę i związku między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę, natomiast rekompensatę za zmniejszenie wysokości tej odprawy należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek.

Zgodnie z postanowieniami porozumienia zbiorowego wypłata rekompensat została podzielona na dwie części. Pierwsze rekompensaty wypłacono w maju 2021 r. i oskładkowano, natomiast druga część miała być wypłacona w styczniu 2022 r.

Dwie osoby, które nabyły prawo do rekompensaty, osiągnęły wiek emerytalny, rozwiązały stosunek pracy i odeszły na emeryturę.

Jak należy postąpić w stosunku do tych dwóch pracowników? Czy uwzględnić w podstawie wymiaru składek wypłaconą im drugą część rekompensaty, czy też nie?

Stanowisko ZUS: Rozporządzenie składkowe w § 2 ust. 1 pkt 2 wyłącza z podstawy wymiaru składek społecznych odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Przepis ten nie wskazuje, że zwolnieniem może być objęta inna forma należności, np. rekompensata za zmniejszenie wysokości odpraw emerytalnych, przysługujących pracownikowi, który rozwiązał stosunek pracy i odszedł na emeryturę.

Odprawa emerytalna jest świadczeniem pieniężnym uregulowanym w art. 921 Kp, który stanowi, że pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.

Oznacza to, że wartość rekompensat za zmniejszenie wysokości odpraw emerytalnych, wypłaconych pracownikom, z którymi rozwiązano umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę, również jest uwzględniana w podstawie wymiaru składek.

Składki na FEP za osoby nieuprawnione do emerytury pomostowej

Nawet jeśli pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach nie dostanie nigdy emerytury pomostowej, to i tak trzeba za niego płacić składki na FEP – decyzja ZUS z 13.01.2022 r. (WPI/200000/43/920/2021).

Spółka opłaca składki na FEP za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych. Niektórzy z nich nie nabędą uprawnień do emerytury pomostowej z uwagi na to, że przed 1.01.1999 r. nie wykonywali pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Czy spółka może nie odprowadzać składek za te osoby?

Stanowisko ZUS: Zasady opłacania składek na FEP wynikają z ustawy o emeryturach pomostowych[1]. Zgodnie z jej art. 35 ust. 1 składka na FEP winna być opłacana za okres od 1.01.2010 r. za pracownika, który spełnia łącznie dwa warunki:

• urodził się po 31.12.1948 r.,
• wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Płatnik składek obowiązany jest opłacać składkę na FEP za wszystkich pracowników spełniających ww. warunki, w tym za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze. Wysokość składki wynosi 1,5% podstawy jej wymiaru. Płatnik opłaca ją co miesiąc w terminie określonym w art. 47 usus.

Obowiązek opłacania składek na FEP powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez pracownika prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (nie wcześniej jednak niż od 1.01.2010 r.), a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac (art. 35 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych).

Trzeba opłacać składki na FEP za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych, spełniających warunki wskazane w art. 35 ust. 1, niezależnie od tego, kiedy zostali zatrudnieni i czy z tytułu opłacania tych składek nabędą prawo do emerytury pomostowej.

Niemiec zatrudniony w Polsce do pracy za granicą

Nie ma obowiązku odprowadzania składek społecznych za pracownika będącego obywatelem Niemiec, który mieszka poza granicami RP i tam wykonuje umowę o pracę zawartą z polskim przedsiębiorcą – decyzja ZUS z 19.01.2022 r. (WPI/200000/43/856/2021).

Spółka zamierza zatrudnić cudzoziemca (obywatela Niemiec) na polską umowę o pracę. Stałym miejscem wykonywania (świadczenia) pracy będzie obszar Niemiec lub Austrii, zaś stałym miejscem zamieszkania pracownika będą Niemcy. Nie chodzi o delegowanie pracownika, lecz o pracę przez dłuższy czas.

Czy będzie on podlegał obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w Polsce?

Stanowisko ZUS: Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 usus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, które na obszarze Polski są pracownikami. W myśl art. 11 i art. 12 usus pracownicy są też obowiązkowo objęci ubezpieczeniami chorobowym i wypadkowym.

Ubezpieczeniom społecznym podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13

O podleganiu polskim ubezpieczeniom społecznym decyduje wykonywanie pracy przez pracownika na terenie Polski. Nie ma znaczenia miejsce zawarcia umowy ani obywatelstwo pracownika.

Zatrudnienie Niemca na podstawie polskiej umowy o pracę na czas nieokreślony z miejscem wykonywania pracy na terenie Niemiec (lub Austrii) oraz stałym miejscem zamieszkania pracownika w Niemczech nie skutkuje dla pracodawcy prowadzącego działalność na terenie Polski obowiązkiem odprowadzania tu składek społecznych.

Koreańczyk na dodatkowym etacie w Polsce

Nie trzeba płacić składek za pracowników będących obywatelami Korei Południowej, jeśli są jednocześnie zatrudnieni przez podmiot z siedzibą w Korei – decyzja ZUS z 25.01.2022 r. (DI/100000/43/43/2022).

Przedsiębiorstwo z siedzibą w Korei Południowej (dalej spółka macierzysta) ma 100% udziałów w polskiej spółce. Spółka macierzysta planuje oddelegowywać do pracy w Polsce swoich pracowników – obywateli Korei Południowej. Mają nawiązać z polską spółką stosunek pracy.

Jednocześnie w okresie oddelegowania pracownicy ci wciąż będą zatrudnieni na obecną umowę o pracę zawartą ze spółką macierzystą. Nadal więc będzie ona odprowadzać za nich składki do tamtejszego systemu ubezpieczeń społecznych.

Pracownicy oddelegowani do pracy w polskiej spółce mają zaświadczenia wydane przez Krajowy Zakład Emerytalny Korei, które potwierdzają, że podlegają narodowemu systemowi emerytalnemu w Korei i nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Czy polska spółka ma obowiązek oskładkować wypłacane im wynagrodzenie?

Stanowisko ZUS: Kwestie ubezpieczeń oddelegowanych pracowników z Korei reguluje umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Korei[2].

Zgodnie z jej art. 7 ust. 1, jeżeli osoba zatrudniona przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium jednego państwa zostanie delegowana przez tego pracodawcę do pracy na rzecz tego pracodawcy na terytorium drugiego państwa, ustawodawstwo pierwszego państwa dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia nadal ma zastosowanie do tego zatrudnionego przez pierwsze 60 mies. kalendarzowych, tak jakby pracownik był wciąż zatrudniony na terytorium pierwszego państwa. Dotyczy to także pracowników, którzy zostali delegowani przez pracodawcę na terytorium jednego państwa do spółki stowarzyszonej lub zależnej tego pracodawcy na terytorium drugiego państwa. Pracodawca oraz podmiot stowarzyszony lub zależny tego pracodawcy jest traktowany jako ten sam pracodawca, pod warunkiem że zatrudnienie na terytorium drugiego państwa podlega ustawodawstwu państwa, z którego osoba została wysłana.

Pracownicy równocześnie zatrudnieni w Korei i oddelegowani przez pracodawcę koreańskiego do pracy w Polsce w spółce stowarzyszonej lub zależnej, z którą mają podpisaną umowę o pracę, legitymujący się zaświadczeniem PL-KR 1, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Świadczenia niepieniężne wspólnika spółki z o.o. na rzecz tej spółki

Nie ma składek zdrowotnych od wynagrodzenia wspólnika spółki z o.o. otrzymywanego w zamian za wykonywanie na rzecz spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych – decyzja NFZ z 31.01.2022 r. (4/2022/BP).

Wspólnicy zamierzają zmienić umowę spółki z o.o., dodając do niej postanowienia bezterminowo zobowiązujące ich do powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki, polegających na: a) przeprowadzeniu remanentu raz w miesiącu; b) przeprowadzeniu, w każdym roku kalendarzowym, przynajmniej jednego szkolenia wewnętrznego dla pracowników; c) tworzeniu raz na pół roku autorskiego programu komputerowego; d) składaniu co najmniej jednego zamówienia sprzętu w każdym miesiącu; e) dokonania odbioru sieci, co najmniej raz w roku kalendarzowym.

Czynności na rzecz spółki będą wykonywane za wynagrodzeniem rynkowym. Umowa spółki będzie stanowić jedyne źródło opisanego zobowiązania.

Otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie wspólnicy wykażą jako dochód z innych źródeł (niewynikający z umowy zlecenia, stosunku powołania, ale wyłącznie z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych, mających swoje źródło w umowie spółki).

Czy w związku z tym wspólnicy podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego?

Stanowisko NFZ: W myśl art. 176 § 1 i 2 Ksh, jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, w umowie spółki należy oznaczyć ich rodzaj i zakres. Wynagrodzenie wspólnika za takie świadczenia na rzecz spółki jest wypłacane przez spółkę także w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe nie wykazuje zysku. Wynagrodzenie to nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie.

Za stanowiskiem SN wyrażonym w wyroku z 7.03.2018 r. (I UK 575/16) należy stwierdzić, że relacje zachodzące między wspólnikami spółek kapitałowych a spółką mają charakter korporacyjny, także gdy dotyczą zobowiązania wspólnika do oznaczonych w umowie spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych za wynagrodzeniem (art. 176 Ksh). Dochody z tak opisanego stosunku prawnego nie stanowią tytułu do podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Zastrzec jednak należy, że wykładnia oświadczeń woli wspólników może doprowadzić do innej oceny natury prawnej stosunku obligacyjnego ustanowionego w umowie spółki. Może tak być w przypadku, gdy na skutek ustalenia okoliczności, w których strony złożyły oświadczenia woli, zasad współżycia społecznego, ustalonych zwyczajów, zgodnego zamiaru stron, celu umowy, a także sposobu jej realizacji, właściwy organ wywiedzie, że czynność prawna ze swojej natury stanowi pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kc dotyczące zlecenia.

Świadczenia ciągłe wspólników rodzą obowiązek składkowy

Wykonywane na rzecz spółki świadczenia o charakterze ciągłym nie mogą być uznane za powtarzające się świadczenia niepieniężne nieobjęte składką zdrowotną – decyzja NFZ z 2.02.2022 r. (5/2022/BP).

Spółka z o.o. pośredniczy w sprzedaży ubezpieczeń, kredytów i udziałów w spółkach deweloperskich. Jeden wspólnik pełni funkcję prezesa zarządu, drugi zaś prokurenta.

Zamierzają oni zmienić umowę spółki przez zobowiązanie się do świadczenia na rzecz spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych innych niż wynikające z pełnienia funkcji prezesa zarządu i prokurenta. W przypadku pierwszego wspólnika świadczenia mają dotyczyć: sprzedaży produktów i usług oferowanych przez spółkę, prowadzenia działań marketingowych na potrzeby spółki, organizacji oraz prowadzenia szkoleń grupowych i indywidualnych dla współpracowników firmy oraz kandydatów do współpracy, prowadzenia działań rekrutacyjnych.

W przypadku drugiego wspólnika świadczenia mają obejmować: sprzedaż produktów i usług oferowanych przez spółkę, prowadzenie działań marketingowych na potrzeby spółki, organizację oraz prowadzenie szkoleń grupowych i indywidualnych dla współpracowników firmy oraz kandydatów do współpracy, prowadzenie działań rekrutacyjnych, przygotowywanie okresowych analiz i raportów, do których spółka jest zobowiązana przepisami prawa, przygotowywanie i dokonywanie zmian w procedurach i regulaminach firmy.

Świadczenia będą realizowane zgodnie z zapotrzebowaniem spółki na dane usługi. Za wykonywane czynności wspólnicy otrzymają wynagrodzenie, którego wysokość nie będzie przewyższała cen lub stawek przyjętych w obrocie. Wysokość wynagrodzenia w zależności od rodzaju realizowanych świadczeń będzie ustalana według stawki godzinowej bądź w przypadku sprzedaży produktów i usług – procentowo od wartości transakcji.

Czy od wypłaconego wspólnikom wynagrodzenia spółka powinna odprowadzić składki zdrowotne?

Stanowisko NFZ: W celu skutecznego ustanowienia instytucji opisanej w art. 176 § 1 Ksh strony umowy spółki powinny oznaczyć co najmniej rodzaj i zakres powtarzających się świadczeń. Przez pojęcie „rodzaju” należy przy tym rozumieć przedmiot świadczenia. Ustawodawca nie ustanawia ograniczeń co do rodzaju świadczeń będących przedmiotem zobowiązania.

Kolejnym obligatoryjnym elementem oznaczenia zobowiązania wspólnika pozostaje jego zakres, przez co należy rozumieć rozmiar i okres świadczenia. Świadczenie powinno mieć charakter periodyczny, tj. okresowy, co wynika wprost z art. 176 Ksh. Tego kryterium nie spełniają zobowiązania jednorazowe, ciągłe ani stałe.

Przedstawiony stosunek prawny ma charakter ciągły, wobec czego nie spełnia przesłanek instytucji sformułowanej w art. 176 Ksh. Przez wzgląd na przedmiot świadczenia nie można potwierdzić tezy, jakoby relacje zachodzące między wspólnikami spółek kapitałowych a spółką miały charakter korporacyjny, w myśl wyroku SN z 7.03.2018 r. (I UK 575/16).

Kwalifikacja czynności prawnej, której przedmiotem pozostają tego typu świadczenia o charakterze ciągłym, realizowane zgodnie z zapotrzebowaniem spółki na dane usługi, będzie wymagać przeprowadzenia wykładni oświadczeń woli.

W tym wypadku nie można mówić o niepodleganiu obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu wspólnika spółki z o.o. z tytułu wynagrodzenia otrzymywanego w zamian za wykonywanie na rzecz spółki świadczeń niepieniężnych o charakterze ciągłym.