Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – najnowsze interpretacje ZUS - 66

Obniżenie składki zdrowotnej, gdy pracownik pobierał wynagrodzenie i zasiłek

Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na PIT tylko w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki – decyzja ZUS z 29.11.2019 r. (WPI/200000/43/1110/2019).

Pracodawca nalicza pracownikom przychody z pracy oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego i wypadkowego na jednej liście płac, wobec czego przychód stanowiący podstawę do naliczenia zaliczki na PIT ze stosunku pracy dla danego pracownika jest sumą wszystkich przychodów.

Czy składka zdrowotna może być obniżona do wysokości tej zaliczki, obliczonej od łącznego przychodu pracownika, czy jedynie od przychodu stanowiącego podstawę obliczenia składki?

Stanowisko ZUS: Zgodnie z art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy zdrowotnej do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Przy tym, ustalając podstawę wymiaru, nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 usus.

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, gdy składka zdrowotna obliczona przez płatnika (pracodawcę) zgodnie z art. 79 i art. 81 jest wyższa od zaliczki na PIT obliczonej zgodnie z updof, składkę za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.

Jak potwierdził SN w uchwale z 2.06.2016 r. (III UZP 18/15), przywołany przepis należy rozumieć w taki sposób, że w sytuacji gdy ubezpieczony uzyskuje w danym miesiącu przychody z dwóch różnych źródeł, od których płatnik zobowiązany jest obliczyć zaliczkę na PIT, jednak składkę zdrowotną nalicza wyłącznie od jednego z tych przychodów, wówczas może być ona obniżona wyłącznie do wysokości zaliczki na PIT obliczonej od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki.

W opisanym przypadku składka zdrowotna jest naliczana wyłącznie od wynagrodzenia za pracę, natomiast zaliczka na PIT od obydwu przychodów (także z zasiłków). Składka może więc być obniżona wyłącznie do wysokości zaliczki obliczonej od wynagrodzenia za pracę, a nie do wysokości zaliczki obliczonej od łącznego wynagrodzenia (za pracę i z zasiłków).

Obniżenie składki zdrowotnej członka rady nadzorczej i zleceniobiorcy

W przypadku członków rady nadzorczej (RN) płatnik składek nie ma prawa do obniżania składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na PIT. Inaczej jest ze zleceniobiorcami – decyzja ZUS z 13.11.2019 r. (WPI/200000/43/992/2019).

Spółka wypłaca comiesięcznie wynagrodzenie w stałej wysokości 400 zł z tytułu pełnienia funkcji w RN do 10. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Dokonując obliczeń związanych z obowiązującym podatkiem i wyższymi kosztami od 1.10.2019 r., naliczyła zaliczkę na PIT w wysokości 0 zł oraz składkę zdrowotną w określonej wysokości. Czy powinna obniżyć składkę zdrowotną do wysokości zaliczki na podatek?

Spółka zatrudnia na umowę zlecenia także osoby, których jedynym źródłem dochodu jest wynagrodzenie z niej. Wypłaty są dokonywane raz w miesiącu. Czy w przypadku tych osób również powinna obniżyć składkę zdrowotną do wysokości zaliczki na PIT, jeżeli z wyliczeń wynika, że jest ona wyższa niż zaliczka?

Stanowisko ZUS: W myśl art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członków RN stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej pomniejsza się o kwoty składek emerytalnej i rentowych finansowanych przez ubezpieczonych, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami usus. Stosownie zaś do art. 18 ust. 4 pkt 10 usus podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych członków RN stanowi przychód w rozumieniu updof.

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, gdy składka zdrowotna obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1–13, jest wyższa od zaliczki na PIT obliczonej zgodnie z przepisami updof, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.

Art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej stanowi zaś, że w przypadku nieobliczania zaliczki na PIT przez płatnika, zgodnie z updof, od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do 0 zł.

Zauważyć należy, że art. 83 ust. 2 stanowi o nieobliczaniu zaliczki, jednak wyłącznie w okolicznościach wskazanych w art. 83 ust. 1, tj. w odniesieniu do płatników, o których mowa w art. 85 ust. 1–13. W stosunku do członków RN płatnikiem składek jest podmiot, w którym działa RN (art. 85 ust. 16). Art. 83 ust. 2 nie obejmuje płatników określonych w art. 85 ust. 16, a więc podmiot, w którym działa RN, nie jest uprawniony do obniżenia składki zdrowotnej członka RN do wysokości zaliczki na PIT. Składka za członka RN powinna więc być obliczona od uzyskanego przychodu z tytułu pełnionej funkcji, bez względu na to, czy przychód ten jest zwolniony z PIT, czy też nie.

Inaczej jest w przypadku zleceniobiorców. Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na umowę zlecenia stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej pomniejsza się o kwoty składek emerytalnej, rentowych i chorobowej, finansowanych przez ubezpieczonych, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z usus.

Art. 83 ust. 1 i 2 ustawy zdrowotnej przewiduje prawo do obniżania składki zdrowotnej za poszczególne miesiące do wysokości zaliczki na PIT należnej od ubezpieczonego z określonego tytułu. Jeżeli składka zdrowotna obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1–13 ustawy (czyli np. przez pracodawcę, zleceniodawcę), jest wyższa od zaliczki na PIT obliczonej zgodnie z updof, składkę za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Natomiast w przypadku nieobliczania zaliczki na PIT od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki, składkę za poszczególne miesiące obniża się do 0 zł.

Zleceniodawca jest zatem wymieniony w art. 85 ust. 1–13 ustawy zdrowotnej wśród płatników uprawnionych do obniżania składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na PIT.

Oskładkowana dopłata do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy

Pracodawca, który nie chcąc, aby zatrudniony tracił na chorobowym, wypłaca mu wyrównanie, musi się liczyć z koniecznością opłacenia składek – decyzja ZUS z 7.11.2019 r. (WPI/200000/43/904/2019).

Z umowy o pracę wynika, że pracownik ma zagwarantowane wyrównanie wynagrodzenia zasadniczego za okres usprawiedliwionej nieobecności i niezdolności do świadczenia pracy z powodu stanu zdrowia. Przez „wyrównanie” należy rozumieć różnicę między kwotą przysługującą pracownikowi i wynikającą z umowy o pracę (100% wyrównania zasadniczego) a kwotą naliczoną i pomniejszoną o absencję chorobową (100% wynagrodzenia zasadniczego pomniejszonego o 1/30 za każdy dzień absencji). Przepisy wewnątrzzakładowe nie odnoszą się do tej kwestii. Świadczenie wypłacane jest w celu zniwelowania straty finansowej poniesionej w związku z nieobecnością spowodowaną chorobą. Czy powinno wchodzić do podstawy wymiaru składek społecznych i zdrowotnej?

Stanowisko ZUS: Katalog wyłączeń z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zawarty jest w § 2 ust. 1 pkt 1–32 rozporządzenia składkowego. Nie przewiduje ono możliwości wyłączenia z tej podstawy świadczenia w postaci wyrównania wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności i niezdolności do pracy z powodu stanu zdrowia. Brak jest podstaw prawnych do takiego wyłączenia, a zapis w umowie o pracę pracownika nie jest wystarczającą przesłanką decydującą o wyłączeniu wypłacanego „wyrównania” z oskładkowania.

Współpraca biznesowa z niezarejestrowaną firmą nie rodzi obowiązku ubezpieczeń

Nie trzeba odprowadzać składek za niezarejestrowanego w CEIDG kontrahenta, od którego kupowane są materiały promocyjne – decyzja ZUS z 19.11.2019 r. (WPI/200000/43/951/2019).

Firma chciałaby zamawiać artykuły, grafiki oraz inne materiały promocyjne na swoją stronę internetową. Jej kontrahent prowadzi nierejestrowaną działalność gospodarczą w dziedzinie wytwarzania oprogramowania i prowadzenia portali internetowych. Współpraca ma być nieregularna, w zależności od zapotrzebowania na materiały promocyjne. Stron nie łączy umowa zlecenia, o pracę itp. Zamówienia będą składane w formie pisemnej lub elektronicznie. Każde zamówienie będzie wyceniane indywidualnie, a zapłata dokonywana po jego realizacji. Czy fakt, że kontrahent prowadzi niezarejestrowaną działalność gospodarczą, nie spowoduje w przypadku firmy konieczności odprowadzania składek ZUS od tego wynagrodzenia?

Stanowisko ZUS: Zwykła transakcja biznesowa nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych wynikającym z art. 6 usus. Strony nie zawarły żadnej umowy, która byłaby podstawą do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Nie ma obowiązku opłacania składek społecznych za kontrahenta prowadzącego nierejestrowaną działalność gospodarczą, od którego kupowane są konkretne materiały promocyjne.

Dopłaty do przedszkola bez składek ZUS

Dopłata pracodawcy do czesnego w przedszkolu dziecka pracownika nie podlega oskładkowaniu. To samo dotyczy dopłat do badań lekarskich i kursów języków obcych pracowników – decyzja ZUS z 23.12.2019 r. (WPI/200000/43/1179/2019).

Spółka oferuje pracownikom różne benefity, m.in. dopłatę do:

• czesnego dla dzieci uczęszczających do zakładowego przedszkola, do którego chodzą zarówno dzieci pracowników, jak i inne,
• badań lekarskich w firmowej placówce medycznej – spółka prowadzi własną placówkę medyczną oraz umożliwia wykonywanie swoim pracownikom i członkom ich rodzin badań diagnostycznych i obrazowania,
• kursów języków obcych – kursy nie są niezbędne do wykonywania obowiązków zawodowych i nie wiążą się z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracowników, a ich organizacja jest uzależniona od liczby pracowników chętnych do udziału w danym kursie.

Spółka wprowadzi do regulaminu wynagradzania postanowienia o współfinansowaniu świadczeń na rzecz pracowników. Dopłata będzie odpowiadać różnicy między ceną rynkową a kwotą uiszczaną przez pracownika.

Czy kwota dofinansowania do benefitów jest oskładkowana?

Stanowisko ZUS: Z § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego wynika, że aby świadczenie (korzyść) stanowiące przychód pracownika nie rodziło obowiązku opłacania składek społecznych, powinno zostać przyznane na mocy postanowień obowiązującego u pracodawcy układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a także przybrać formę niepieniężną (zakupu po cenach niższych niż detaliczne lub formę usługi). Ma polegać na umożliwieniu pracownikowi skorzystania z artykułów, przedmiotów lub usług jedynie za częściową odpłatnością.

Kwota dopłaty do czesnego za przedszkole nie stanowi więc podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (i zdrowotne) pracowników. Tak też jest w przypadku dopłat do badań lekarskich oraz kursów językowych.

Świadczenia pozapłacowe otrzymane podczas przerwy na rodzicielstwo wolne od składek

Nie płaci się składek od świadczeń pozapłacowych udostępnianych osobom na urlopach wychowawczych, rodzicielskich i macierzyńskich, nawet gdy prawo do nich nie wynika z regulaminu wynagradzania lub innych przepisów wewnątrzzakładowych – decyzje ZUS z 19.12.2019 r. (WPI/200000/43/1114/2019) i 20.12.2019 r. (WPI/200000/43/1111/2019).

Spółka, poza wynagrodzeniem zasadniczym, przyznaje pracownikom inne świadczenia pozapłacowe, tj. pakiety medyczne, samochody służbowe do celów prywatnych, nagrody rzeczowe z programu lojalnościowego, punkty do wykorzystania w systemie kafeteryjnym.

Świadczenia te nie są ujęte w regulaminie wynagradzania obowiązującym w spółce, nie ma więc postanowień przyznających prawo do tych świadczeń za okres przebywania na urlopach wychowawczych, rodzicielskich i macierzyńskich. Wartość tych świadczeń to przychód ze stosunku pracy. Czy dla osób na ww. urlopach ich wartość stanowi podstawę do naliczenia składek ZUS? Co w przypadku, gdy pracownik jest na urlopie jedynie przez część miesiąca? Zasiłki wypłaca spółka.

Stanowisko ZUS: Osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 6 ust. 1 pkt 19 usus). Jest to odrębny (niż stosunek pracy) tytuł do ubezpieczeń. Okres urlopu wychowawczego, rodzicielskiego lub macierzyńskiego jest okresem przerwy w ubezpieczeniu pracowniczym.

Podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Podstawa ta nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 mies. kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie może być nisza niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 5b i 14 usus).

W myśl art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy zdrowotnej podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób korzystających z urlopu wychowawczego jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Wartość udostępnianych przez pracodawcę świadczeń pozapłacowych dla pracowników przebywających na urlopach wychowawczych nie stanowi podstawy wymiaru składek społecznych ze stosunku pracy, gdyż prawo do tych świadczeń nie przysługuje za okres świadczenia pracy, lecz z racji przebywania na urlopie wychowawczym (a to odrębny od stosunku pracy tytuł do ubezpieczeń społecznych).

Przy tym z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (także zdrowotne, FP i FGŚP) wyłączona jest jedynie ta część tego składnika, która przysługuje pracownikowi za okres przebywania na urlopie wychowawczym, a pozostała część przychodu (przypadająca na okres pracy pracownika w danym miesiącu) stanowi już składnik, który podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek. Zastosowanie ma tu zasada proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek z art. 18 ust. 9 usus, zgodnie z którą za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

Podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego stanowi kwota tego zasiłku, z wyjątkiem przychodów ze stosunku pracy należnych za wcześniejszy okres świadczenia pracy, a wypłaconych w okresie pobierania zasiłku (art. 18 ust. 6 usus).

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem przerwy w ubezpieczeniu pracowniczym, a tytułem do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom staje się wtedy pobieranie tego zasiłku. Świadczenia pozapłacowe, przysługujące pracownikom w okresie pobierania zasiłku w związku z przebywaniem na urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim, również nie stanowią podstawy wymiaru składek społecznych i zdrowotnej ze stosunku pracy, w sytuacji gdy prawo do tych świadczeń nie przysługuje za okres świadczenia pracy tylko z tytułu pobierania zasiłku będącego odrębnym tytułem do ubezpieczeń.

Zasiłek macierzyński nie stanowi podstawy wymiaru składki zdrowotnej (art. 81 w zw. z art. 66 ustawy zdrowotnej), a w konsekwencji od wartości świadczeń niepieniężnych, finansowanych przez pracodawcę pracownikom w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie płaci się składek na ubezpieczenie zdrowotne. Nie jest to również podstawa wymiaru składek na FP i FGŚP.

Gdy w danym miesiącu pracownik przebywa na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim tylko przez część miesiąca, wartość świadczenia w części przypadającej na okres wykonywania pracy będzie podlegała uwzględnieniu w podstawie wymiaru wszystkich składek. Przepisy nie regulują sposobu określania wysokości przychodu należnego za okres pobierania zasiłku. Wyłączeniu z podstawy wymiaru składek będzie zatem podlegała część wartości świadczenia ustalona odpowiednio do okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego zgodnie z zasadami zawartymi przez pracodawcę w obowiązujących u niego przepisach płacowych.