Wydatki na samochody osobowe ponoszone przez spółkę objętą estońskim CIT
Wiele kontrowersji budzi przyjęta przez KIS metoda ustalania podstawy opodatkowania oraz momentu powstania obowiązku podatkowego w odniesieniu do poszczególnych wydatków. Przepisy podatkowe nie są w tym zakresie zsynchronizowane z prawem bilansowym. Obliczenie estońskiego CIT (dalej ryczałt) staje się więc nie lada wyzwaniem. Niejednokrotnie wymaga poszukiwania i zbierania zapisów oraz danych z wielu kont i dokumentów źródłowych.
Wiele kontrowersji budzi przyjęta przez KIS metoda ustalania podstawy opodatkowania oraz momentu powstania obowiązku podatkowego w odniesieniu do poszczególnych wydatków. Przepisy podatkowe nie są w tym zakresie zsynchronizowane z prawem bilansowym. Obliczenie estońskiego CIT (dalej ryczałt) staje się więc nie lada wyzwaniem. Niejednokrotnie wymaga poszukiwania i zbierania zapisów oraz danych z wielu kont i dokumentów źródłowych.
O jakie wydatki chodzi
Zgodnie z art. 28m ust. 4 pkt 2 i ust. 4a updop do ukrytych zysków oraz wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą nie zalicza się wydatków i odpisów amortyzacyjnych oraz odpisów z tytułu trwałej utraty wartości, związanych z używaniem samochodów osobowych, środków transportu lotniczego, taboru pływającego oraz innych składników majątku:
1) w pełnej wysokości – w przypadku składników majątku wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności gospodarczej,
2) w wysokości 50% – w przypadku składników majątku, które nie są wykorzystywane wyłącznie na cele działalności gospodarczej.
Wynika z tego, że w odniesieniu do aut osobowych, które nie są wykorzystywane wyłącznie na cele działalności gospodarczej, ryczałt należy obliczyć od połowy kosztów amortyzacji oraz od połowy wydatków związanych z ich używaniem. Niestety, podatnicy nie wiedzą, jak interpretować sformułowanie „związanych z używaniem samochodów”. Czy chodzi o ścisły, czy szeroko pojęty związek?
Klasyczne wydatki dotyczące aut osobowych (naprawy, przeglądy, paliwa, ubezpieczenia) nie budzą większych wątpliwości. Jednak nie jest jasne, czy za wydatek związany z używaniem samochodu fiskus uzna np. fakturę za usługę pośrednictwa w jego zakupie, fakturę za ogłoszenie w prasie o planowanej sprzedaży samochodu, opłatę za udostępnienie informacji o osobach kierujących pojazdem. Próżno szukać odpowiedzi na te pytania w przepisach prawa.
Wydatek to nie koszt
Wiadomo, że spółka, która wybrała estoński CIT, ma ustalać podstawę opodatkowania, przyjmując do kalkulacji podatku kwotę wydatku, a nie kwotę kosztu. Za takim podejściem przemawia literalne brzmienie przepisów – ustawodawca w rozdz. 6b updop posługuje się sformułowaniem „wydatek”, a nie „koszt”. Zarówno przy ukrytych zyskach, jak i przy wydatkach niezwiązanych z działalnością gospodarczą podstawa opodatkowania odnosi się do wydatku, a nie do kosztu. Taki też pogląd, od ponad 2 lat, prezentuje KIS w licznych interpretacjach indywidualnych.
Podatnicy, którzy nie chcą narażać się na spór z fiskusem, powinni więc obliczać ryczałt, kalkulując podstawę opodatkowania z uwzględnieniem kwoty wydatku odpowiadającej jego wartości brutto (wraz z VAT podlegającym odliczeniu), a nie kosztu ujętego w księgach. Czasem nie sposób sprostać tym obowiązkom, szczególnie wówczas, kiedy faktury dotyczą kosztów (wydatków) częściowo uwzględnionych w wartości początkowej samochodu osobowego, będącej podstawą obliczania odpisów amortyzacyjnych, których połowa również podlega opodatkowaniu ryczałtem.
Moment opodatkowania
W updop brakuje też jasnych uregulowań wskazujących na moment powstania obowiązku podatkowego (w którym należy obliczyć ryczałt). Art. 28t ust. 1 pkt 4 tej ustawy stanowi, że podatnik jest obowiązany do zapłaty ryczałtu od dochodu z tytułu ukrytych zysków i dochodu z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą – do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym „dokonano wypłaty, wydatku lub wykonania świadczenia”.
Co ustawodawca miał na myśli, używając sformułowania „dokonano wydatku”? Wydawałoby się logiczne, że chodzi o moment zapłaty faktury. W odpowiedzi na pytania zadawane we wnioskach o interpretacje indywidualne KIS cytuje zawsze ten sam fragment objaśnień podatkowych MF z 23.12.2021 r. „Przewodnik do Ryczałtu od dochodów spółek”: Dochody z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą, o których mowa w art. 28m ust. 1 pkt 3 updop, związane są bezpośrednio z zasadami sporządzania wyniku finansowego. Dochód z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą rozpoznawany jest dla celów opodatkowania ryczałtem niezależnie od tego, czy podatnik dokona już zapłaty za usługę czy towar. Wszystkie dochody wymienione w art. 28m ust. 1 pkt 2, 3 i 6 updop związane są bezpośrednio z zasadami sporządzania wyniku finansowego. W związku z powyższym, nawet jeśli podatnik nie dokona zapłaty za towar czy usługę, ale zaksięguje daną operację gospodarczą obciążającą wynik finansowy netto (m.in. zapisy księgowe na kontach zespołu 4, 5 i 7), to w takiej sytuacji dojdzie do powstania dochodu z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą podatnika. Dochód z tego tytułu, zgodnie z art. 28n ust. 1 pkt 3 updop, ustala się w miesiącu wykonania danego świadczenia lub dokonania wypłaty bądź wydatku.
Z objaśnień płynie wniosek, że obowiązek podatkowy co do zasady powstaje w miesiącu, w którym dany wydatek został zaksięgowany na koncie kosztowym, mającym wpływ na zmniejszenie wyniku finansowego. Od tej zasady, niestety, są wyjątki. Praktyka pokazuje, że zarówno podstawa opodatkowania, jak i moment powstania obowiązku podatkowego mogą być różne, w zależności od tego, z jakim kosztem lub wydatkiem dotyczącym samochodu osobowego mamy do czynienia.
Opłata wstępna w leasingu operacyjnym samochodu osobowego decyzją jednostki rozliczana w czasie (z uwagi na istotność kwoty dla jej wyniku finansowego)
Opłata wstępna wynosi 20 000 zł netto plus VAT naliczony 4600 zł (brutto 24 600 zł). W miesiącu otrzymania faktury spółka odliczyła 50% VAT naliczonego (2300 zł), drugą połowę VAT, wraz z opłatą wstępną w kwocie netto, zaksięgowała na rozliczenia międzyokresowe kosztów (RMK) i rozlicza w czasie (przez 24 mies. obciążając wynik finansowy kosztem w wysokości 929,16 zł (22 300 zł : 24).
Obowiązek podatkowy powstaje odpowiednio:
- od kwoty rozliczanej w ramach RMK (wartość faktury netto + nieodliczony VAT) – co miesiąc w momencie obciążenia kosztami wyniku finansowego; podstawą opodatkowania jest kwota 464,58 zł (929,16 × 50%),
- od kwoty odliczonego VAT (jest wydatkiem, mimo że nie wpływa na wynik finansowy) – jednorazowo w całości w momencie dokonania wydatku (zapłaty faktury); podstawą opodatkowania jest kwota 1150 zł (2300 × 50%).
Taki sposób postępowania wskazała KIS w interpretacji z 17.07.2024 r. (0111-KDIB1-2.4010.332.2024.1.END).
Samochód osobowy w leasingu – amortyzowany bilansowo
Spółka wykorzystuje samochód osobowy na podstawie umowy leasingu. Umowa spełnia przynajmniej jeden z warunków określonych w art. 3 ust. 4 uor. Spółka zalicza zatem pojazd do środków trwałych i dokonuje od niego odpisów amortyzacyjnych. Na kontach kosztowych ewidencjonuje amortyzację, część odsetkową raty leasingu oraz VAT naliczony w części niepodlegającej odliczeniu.
Spółka ma obowiązek co miesiąc obliczyć ryczałt od 50% kosztów amortyzacji auta oraz od 50% innych wydatków dotyczących jego używania, w tym od części odsetkowej raty leasingu, oraz VAT naliczonego – bez względu na to, czy podlega on odliczeniu, czy też nie.
Z otrzymanej przez spółkę faktury dotyczącej leasingu wynika, że:
- część kapitałowa raty leasingowej to 4000 zł + 920 zł VAT (4920 brutto),
- część odsetkowa raty leasingowej to 1000 zł + 230 zł VAT (1230 brutto).
Podstawa opodatkowania ryczałtem powinna być ustalona od poszczególnych składowych wykazanych na ww. fakturze w następujący sposób:
- 230 zł (50% kwoty VAT podlegającej odliczeniu, przypadającej na ratę kapitałową leasingu; wydatek ten co prawda nie obciąża wyniku finansowego jednostki, jednak powoduje „wypływ” pieniędzy) – obowiązek podatkowy powstanie z chwilą dokonania wydatku (zapłaty faktury),
- 500 zł (50% wartości netto części odsetkowej raty leasingu; wydatek obciąża wynik finansowy jednostki) – obowiązek podatkowy powstanie z chwilą ujęcia kosztu (wydatku) na koncie kosztowym,
- 57,50 zł (50% kwoty VAT podlegającej odliczeniu, przypadającej na część odsetkową raty leasingu; wydatek ten co prawda nie obciąża wyniku finansowego jednostki, jednak powoduje „wypływ” pieniędzy) – obowiązek podatkowy powstanie z chwilą dokonania wydatku/zapłaty faktury,
- 57,50 zł (50% kwoty VAT niepodlegającej odliczeniu, przypadającej na część odsetkową raty leasingu; wydatek ten obciąża wynik finansowy jednostki) – obowiązek podatkowy powstanie z chwilą ujęcia kosztu (wydatku) na koncie kosztowym.
Niezależnie od powyższego podatnik jest zobowiązany do naliczenia co miesiąc ryczałtu od połowy kosztów amortyzacji, obliczonej od wartości początkowej środka trwałego, ustalonej z uwzględnieniem wartości netto raty kapitałowej leasingu i części niepodlegającego odliczeniu VAT przypadającego na ratę kapitałową.
Prawidłowość takiego sposobu postępowania potwierdza interpretacja KIS z 22.01.2024 r. (0111-KDIB1-1.4010.707.2023.1.KM).
Faktura za opłatę końcową w leasingu samochodu osobowego amortyzowanego bilansowo
Spółka otrzymała fakturę na opłatę końcową (tzw. wykup z leasingu stanowiącego leasing finansowy w rozumieniu uor) w kwocie 5000 zł netto plus VAT naliczony 1150 zł (6150 zł brutto). Spółka odliczyła 50% VAT w kwocie 575 zł. Druga połowa VAT naliczonego co do zasady powinna zostać uwzględniona przy kalkulacji wartości początkowej środka trwałego wprowadzanego do ewidencji.
Podstawą opodatkowania ryczałtem będzie 50% kwoty 575 zł (czyli 287,50 zł), odpowiadającej naliczonemu VAT, w odniesieniu do którego przysługuje prawo do odliczenia. Moment powstania obowiązku podatkowego to dzień dokonania wydatku (zapłaty faktury).
Wartość netto faktury dotyczącej opłaty końcowej wraz z drugą połową VAT, w odniesieniu do której nie przysługuje prawo do odliczenia, nie podlega odrębnemu opodatkowaniu ryczałtem, ponieważ dotyczy wydatku wliczonego do wartości początkowej środka trwałego, stanowiącej podstawę obliczenia amortyzacji (przy założeniu, że podatnik poprawnie ustalił wartość początkową środka trwałego). Ryczałt będzie naliczany od połowy każdego odpisu amortyzacyjnego.
Faktura za opłatę wstępną leasingu samochodu osobowego amortyzowanego bilansowo
Spółka zawarła umowę leasingu samochodu osobowego, stanowiącą tzw. leasing finansowy w rozumieniu uor. Otrzymała fakturę na opłatę wstępną (10 000 zł + 2300 zł VAT, czyli 12 300 zł brutto). VAT podlegający odliczeniu to 1150 zł, a druga połowa VAT powinna zostać uwzględniona przy kalkulacji wartości początkowej środka trwałego będącej podstawą obliczania bilansowych odpisów amortyzacyjnych.
Podstawą opodatkowania ryczałtem będzie 50% kwoty 1150 zł (czyli 575 zł), odpowiadającej podatkowi VAT podlegającemu odliczeniu. Moment powstania obowiązku podatkowego to dzień dokonania wydatku (zapłaty faktury).
Wartość netto faktury wraz z drugą połową podatku naliczonego nie podlega odrębnemu opodatkowaniu, ponieważ dotyczy ona kosztów wliczonych już do wartości początkowej środka trwałego, stanowiącej podstawę obliczenia amortyzacji (przy założeniu, że spółka poprawnie ustaliła wartość początkową samochodu osobowego jako środka trwałego).
Faktura dokumentująca koszt transportu wliczony do wartości początkowej samochodu osobowego jako środka trwałego
Spółka otrzymała fakturę dotyczącą kosztów transportu zakupionego samochodu osobowego (kwota netto 5000 zł plus VAT naliczony 1150 zł, razem 6150 zł brutto). Spółka ma prawo do odliczenia 575 zł VAT naliczonego. VAT w części niepodlegającej odliczeniu (575 zł) razem z wartościąnetto faktury 5000 zł stanowi wydatek związany z nabyciem środka trwałego i został uwzględniony w jego wartości początkowej, od której będą naliczane odpisy amortyzacyjne.
Ponieważ wartość netto faktury za usługę transportową oraz VAT naliczony w części niepodlegającej odliczeniu są elementem ceny nabycia samochodu jako środka trwałego, podstawą opodatkowania ryczałtem będzie 50% kosztów amortyzacji nabytego samochodu osobowego. Usługa transportowa nie będzie podlegać odrębnemu opodatkowaniu.
Dodatkowo opodatkowana ryczałtem będzie kwota VAT podlegająca odliczeniu. Podstawą opodatkowania jest 50% kwoty 575 zł. Moment powstania obowiązku podatkowego to w tym przypadku dzień dokonania wydatku (zapłaty faktury).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
| Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
