Szacowanie wartości godziwej aktywów niefinansowych

Wartość godziwa jako podstawa wyceny aktywów niefinansowych

Wartość godziwa – jak wspomniano – stanowi jedną z możliwych podstaw wyceny aktywów, w tym niefinansowych. W tabelach 1 i 2 zestawiono dopuszczone w uor i innych regulacjach metody wyceny większości kategorii aktywów (z wyłączeniem innych niż udziały w obcych jednostkach aktywów finansowych, uznawanych za instrumenty finansowe), obejmujących także należności, w tym handlowe, oraz szczególne aktywa, np. wytworzone przez jednostkę filmy, oprogramowanie komputerowe, projekty typowe i inne produkty o podobnym charakterze, przeznaczone do sprzedaży (art. 34 ust. 3 uor) czy aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 4 uor).

Tabela 1. Metody wyceny aktywów niefinansowych na moment ich początkowego ujęcia

Tabela 2. Metody wyceny aktywów niefinansowych na dzień późniejszy (po początkowym ujęciu)

Wykazane w tabeli 2 metody wyceny nie są jedynymi, jakie bierze się pod uwagę przy ustalaniu wartości bilansowej aktywów niefinansowych. W przypadku istnienia przesłanek wskazujących, że mogło dojść do trwałej utraty wartości (o której mowa w art. 28 ust. 7 uor(3)), ostateczną wartość bilansową składników aktywów ustala się odpowiednią metodą i konfrontuje z wartością odzyskiwalną tych aktywów lub ich grup. Ostateczna wartość bilansowa poszczególnych aktywów nie może być wyższa od ich wartości odzyskiwalnej, którą jest wartość handlowa lub wartość użytkowa, zależnie od tego, która z nich jest wyższa(4).

Również wartość godziwa, definiowana jako kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami (art. 28 ust. 6 uor), nie stanowi jednorodnej metody wyceny. W zależności od okoliczności wartością godziwą może być:

• cena rynkowa,
• cena sprzedaży netto,
• inna wielkość (np. wartość odtworzeniowa lub wartość ustalona przy zastosowaniu metod dochodowych, do których zalicza się szacunek wartości użytkowej, obliczonej na podstawie zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto, jakie jednostka spodziewa się uzyskać z dalszego użytkowania składnika aktywów powiększonych o jego wartość posiadaną na koniec okresu użytkowania).

W niektórych przypadkach wartość godziwa może stanowić podstawę ustalenia kosztu (ceny nabycia) na moment początkowego ujęcia składnika aktywów. Zdarza się tak np.:

• w razie zamiany składnika aktywów niepieniężnych na inny składnik aktywów niepieniężnych (o ile transakcja taka ma treść ekonomiczną),
• w razie zapłaty za nabycie składnika aktywów innym składnikiem aktywów niepieniężnych,
• przy ustalaniu ceny przejęcia (a tym samym ceny nabycia) w przypadku połączeń jednostek,
• przy ustalaniu kwoty należności z tytułu dywidendy mającej inną postać niż pieniężna.

Wielość metod wyceny przewidzianych w polskich regulacjach rachunkowości i niejednoznaczność relacji między tymi metodami (kiedy którą zastosować) utrudnia ich stosowanie, szczególnie w przypadku wyceny aktywów w wartości godziwej. Na tę metodę wyceny aktywów w uor wskazuje się zasadniczo tylko w czterech przypadkach:

1) szacowania ceny przejęcia w razie połączeń jednostek gospodarczych, gdy zapłata nie następuje w pieniądzu, emisji lub w nabyciu własnych udziałów (art. 44b ust. 5 pkt 4); metodę tę stosuje się także do konsolidacji sf przy ustalaniu ceny nabycia udziałów w jednostkach podporządkowanych (art. 60 ust. 2, art. 61 ust. 2 oraz art. 63 ust. 1),

2) szacowania wartości początkowej przejętych aktywów w razie połączeń jednostek gospodarczych, w tym przejęcia spółek rozliczanego metodą nabycia (art. 44b ust. 1); metoda ta ma także zastosowanie do konsolidacji sf przy ustalaniu wartości aktywów (i zobowiązań) jednostek podporządkowanych (art. 60 ust. 2 i 5, art. 61 ust. 2 i 5 oraz art. 63 ust. 1),

3) szacowania wartości inwestycji długoterminowych innych niż inwestycje w nieruchomości i wnip (art. 28 ust. 1 pkt 3),

4) ustalenia wartości bilansowej lokat (obejmujących także inwestycje w nieruchomości) w zakładach ubezpieczeń (art. 28 ust. 9).

Tabela 3 przedstawia powiązanie wyceny w wartości godziwej z innymi metodami wyceny, o których mowa w uor. Można przyjąć, że stanowią one podstawową metodę wyceny poszczególnych składników aktywów, a wartość godziwa to ich substytut (namiastka).

Tabela 3. Wycena w wartości godziwej a inne metody wyceny

Wartość godziwa w ustawie o rachunkowości i w MSSF

Wartość godziwa została wprowadzona do polskich przepisów o rachunkowości drogą nowelizacji uor z 2000 r.(5) Od tego czasu definicja „wartości godziwej” nie uległa zmianie. Bazuje zasadniczo na koncepcji wartości godziwej przyjętej w MSSF (w ówczesnych MSR). Ma to kluczowe znaczenie dla możliwości lub zasadności odwoływania się do MSSF na mocy art. 8 ust. 3 uor, który zezwala (ale do tego nie zobowiązuje) na przyjęcie przez jednostkę jako zasad (polityki) rachunkowości rozwiązań określonych w MSSF, w przypadku gdy przepisy uor (i wydane na jej podstawie rozporządzenia wykonawcze) nie regulują danego zagadnienia lub czynią to w sposób niewystarczający, a w tej sprawie nie został wydany krajowy standard rachunkowości. Jak zaś wiadomo, w 2011 r. ukazał się MSSF 13 Wycena w wartości godziwej, który wszedł także do porządku prawnego UE na mocy rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1255/2012, określający nową definicję wartości godziwej.

Definicje wartości godziwej w uor i MSSF 13 nie są tożsame. W 2019 r. podjęto próbę włączenia do polskiego systemu rachunkowości definicji z MSSF 13 dla celów rozporządzenia MF z 24.12.2007 r. o szczególnych zasadach rachunkowości funduszy inwestycyjnych (DzU nr 249 poz. 1859 ze zm.), jednak ostatecznie od tego zamysłu odstąpiono i odwołano się do definicji uor (§ 2 pkt 20 rozporządzenia). Umożliwiono jednak wycenę aktywów (i zobowiązań) finansowych przy zastosowaniu niektórych rozwiązań określonych w MSSF 13.

Warto pamiętać, że do rozliczania transakcji opłacanych za pomocą akcji własnych (MSSF 2), ujmowania i rozliczania umów leasingowych z perspektywy leasingodawcy (MSSF 16) wciąż obowiązuje wcześniejsza definicja wartości godziwej, wiążąca przed MSSF 13.

Problem polega na tym, że przyjęta – co nastąpiło długo przed wydaniem MSSF 13 – w polskim porządku prawnym koncepcja wartości godziwej pozostaje swoistą terra incognita, szczególnie w razie stosowania wartości godziwej do wyceny aktywów niefinansowych. Sporo trudności nastręcza także zrozumienie jej ogólnej koncepcji tylko na podstawie definicji (art. 28 ust. 6 uor) przy konkretnie określonych podstawach szacowania wartości godziwej w przypadku rozliczania połączeń jednostek metodą nabycia (art. 44b ust. 4 uor). Z tego powodu za bardzo pomocne dla rozwiania wątpliwości należy uznać wyjaśnienia zawarte w KSR 4 Utrata wartości aktywów, przyjętym pierwotnie w 2007 r. i zmienionym w 2012 r.

Najpierw warto jednak wskazać na potencjalne różnice, jakie wynikają z koncepcji i definicji wartości godziwej według MSSF 13 i uor (art. 28 ust. 6). Można je sprowadzić do następujących, istotnych elementów:

• perspektywy podmiotu dokonującego wyceny – czy wartość godziwą aktywów ustala się z punktu widzenia jednostki wyceniającej, czy wszystkich uczestników rynku, na którym dostępny jest dany składnik aktywów, a jeśli tak, to o jaki rynek chodzi?
• perspektywy parametru (podstawy) wyceny – czy wartość godziwą wyznacza cena zakupu (cena wejścia), czy cena sprzedaży (cena wyjścia) oraz jaki wpływ na wartość godziwą mają koszty transakcyjne (zakupu sprzedaży)?

Syntetyczne porównanie wpływu różnic w definicji na wycenę aktywów niefinansowych przedstawia tabela 4.

Wartości godziwa według koncepcji przyjętej w MSSF 13 uwzględnia pięć podstawowych czynników:

• uczestników rynku,
• cenę wyjścia,
• uznanie rynku podstawowego za rynek wyjścia,
• najpełniejsze i najlepsze wykorzystanie aktywów niefinansowych,
• koszty transakcyjne i transportu.

Tabela 4. Kluczowe elementy brane pod uwagę przy szacowaniu wartości godziwej aktywów niefinansowych

Uczestnicy rynku

W myśl MSSF 13 wartość godziwą ustala się z perspektywy uczestników rynku, a nie jednostki, dla której przeprowadza się wycenę składnika aktywów. Przez „uczestników rynku” rozumie się przy tym nabywców i sprzedawców na głównym (lub najkorzystniejszym) rynku, którzy mają wszystkie następujące cechy:

• są od siebie niezależni, tj. nie są podmiotami powiązanymi w rozumieniu definicji z MSR 24 Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych; niemniej cena zastosowana w transakcji między podmiotami powiązanymi może zostać wykorzystana przy ustalaniu wartości godziwej – jako element danych wejściowych – jeżeli jednostka ma dowód, że transakcja została zawarta na warunkach rynkowych,
• są dobrze poinformowani, mają stosowną wiedzę nt. składnika aktywów lub zobowiązania i transakcji, opartą na wszystkich dostępnych informacjach, jakie można uzyskać, podejmując normalne i zwyczajowo przyjęte działania służące zachowaniu należytej staranności,
• są w stanie(6) zawrzeć transakcję, której przedmiotem jest dany składnik aktywów lub zobowiązanie,
• są zainteresowani zawarciem transakcji, której przedmiotem jest dany składnik aktywów lub zobowiązanie, tj. mają motywację do jej zawarcia, lecz nie są do tego zmuszeni ani w inny sposób zobligowani.

Perspektywa podmiotowa w szacowaniu wartości godziwej jest niezwykle istotna.

Cena wyjścia

MSSF 13 definiuje wartość godziwą jako cenę wyjścia (sprzedaży), czyli cenę, którą otrzymano by za sprzedaż składnika aktywów. Wcześniej – przed przyjęciem tego standardu – taki wymóg wynikał jednoznacznie jedynie w odniesieniu do zobowiązań; do wyceny aktywów stosowano ogólne pojęcie wymiany, które nie wskazywało, jaką przyjąć perspektywę – wejścia (cenę zakupu) czy wyjścia (cenę sprzedaży).

Rynek podstawowy

MSSF 13 nadaje priorytet informacjom pochodzącym z rynku o największym obrocie (i poziomie aktywności) składnikiem aktywów, którego wycena dotyczy. Stąd przy szacowaniu wartości godziwej zakłada się, że jest ona stosowana na rynku podstawowym, a w razie jego braku – na najbardziej korzystnym rynku dostępnym jednostce, której aktywa są wyceniane. Rynek najbardziej korzystny to dostępny jednostce rynek, który maksymalizuje kwotę wpływów ze sprzedaży (aktywów) przy uwzględnieniu kosztów transakcyjnych.

Najpełniejsze i najlepsze wykorzystanie aktywów

Szacując wartość godziwą aktywów niefinansowych w myśl MSSF 13, zakłada się uzyskanie największych korzyści ekonomicznych przez uczestnika rynku, który zapewnia najlepsze i największe możliwości ich sprzedaży (odpłatnego przekazania) innemu uczestnikowi rynku, który – z kolei – użyje ich w najlepszy i najpełniejszy sposób (mimo że jednostka może przewidywać inne wykorzystanie tego składnika)(7).

Koszty transakcyjne

W myśl MSSF 13 są to koszty sprzedaży składnika aktywów na głównym (lub najbardziej korzystnym) dla tego składnika rynku, które są bezpośrednio przypisane sprzedaży i spełniają oba poniższe kryteria:

• wynikają bezpośrednio z transakcji i są niezbędne do jej dojścia do skutku,
• nie zostałyby poniesione przez jednostkę, gdyby decyzja o sprzedaży składnika aktywów lub przeniesieniu zobowiązania nie została podjęta (podobnie jak w przypadku kosztów sprzedaży zgodnie z definicją w MSSF 5 Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność zaniechana).

Nie zalicza się do kosztów transakcyjnych kosztów transportu składnika aktywów w celu jego sprzedaży.

Koszty transakcyjne, jakie miałaby ponieść jednostka, aby uzyskać cenę sprzedaży na rynku najbardziej korzystnym, w myśl MSSF 13 nie wpływają bezpośrednio na kwotę szacowanej wartości godziwej. Niemniej stanowią ważny czynnik przy określaniu rynku podstawowego lub najbardziej korzystnego, do którego jednostka ma dostęp.

Jak wskazano, przyjęta w uor koncepcja (definicja) wartości godziwej pochodzi z czasów, gdy stosowana w MSSF definicja wartości godziwej była mniej skonkretyzowana, co pozwalało na większą dowolność. Znamiennym tego dowodem jest dość wyraźne przyjęcie perspektywy jednostki (powodujące w większości przypadków utożsamianie wartości godziwej z substytutem ceny sprzedaży netto, rzadziej z ceną rynkową), a nie bliżej nieokreślonego uczestnika rynku. Brak też w uor jednoznacznego wskazania na wymóg uznania wartości godziwej za cenę wyjścia oraz konieczność uwzględniania kosztów transakcyjnych przy ustalaniu kwoty wartości godziwej. Uzasadnia to dużą ostrożność przy przyjmowaniu postanowień MSSF 13 za wykładnię koncepcji wartości godziwej zdefiniowanej w uor.

Wartość godziwa w świetle KSR 4

Jak już o tym była mowa, pomoc przy szacowaniu wartości godziwej zgodnie z uor mogą stanowić postanowienia KSR 4. W jego świetle wartość godziwa (wartość handlowa) to jeden z dwóch kluczowych parametrów – drugim jest wartość użytkowa – przy szacowaniu wartości odzyskiwalnej składnika aktywów (lub ich grupy). Wartość odzyskiwalna zależy od tego, który z tych parametrów jest wyższy. Zgodnie z pkt 8.2.4 KSR 4: wartość handlową obiektu oceny utraty wartości określają alternatywnie jego:

Na tej podstawie, podobnie jak w przypadku definicji ceny sprzedaży netto (art. 28 ust. 5 uor(9)), można przyjąć, że te dwie metody (kategorie) wyceny pozwalają na ustalenie równoważnej miary wartościowania.

Cena sprzedaży netto

Skąd zatem pochodzi cena sprzedaży netto? Pewną podpowiedź zawiera pkt 8.2.5 KSR 4, w myśl którego, ustalając wartość handlową (…), jednostka kieruje się informacjami pochodzącymi z rzeczywistych umów sprzedaży, zawartych w przeszłości na warunkach rynkowych, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami transakcji, jeżeli umowa taka odzwierciedla potencjalnie możliwą transakcję, której przedmiotem mógłby być dany obiekt, na analogicznych warunkach rynkowych. Umowa taka może jednak stanowić podstawę ustalenia wartości handlowej obiektu tylko wtedy, gdy umowa:

Analiza cytowanych postanowień KSR 4 nie pozwala jednak jednoznacznie rozstrzygnąć, czy cena sprzedaży netto jest ustalana z perspektywy jednostki, czy uczestnika rynku. Moim zdaniem ustawowa definicja ceny sprzedaży netto (art. 28 ust. 5 uor), której elementami są rabaty, opusty, koszty doprowadzenia do sprzedaży i dokonania sprzedaży, a także ew. dotacja przedmiotowa, bardziej wskazuje na perspektywę jednostki niż uczestnika rynku. Oddala to możliwość posiłkowania się MSSF 13 przy zgodnym z uor szacowaniu wartości godziwej.

Cena (wartość) rynkowa

Przyjrzyjmy się z kolei cenie (wartości) rynkowej, z którą wartość godziwa jest utożsamiana (patrz tabela 3). Uor nie zawiera ani jej definicji, ani żadnej normy, która wyjaśniałaby jej zastosowanie do wyceny aktywów niefinansowych(10). Stąd niezbędne wydaje się odniesienie do innych aktów prawnych, które o niej stanowią, oraz do KSR 4, w którym cenie poświęcono nieco uwagi.

Zgodnie z art. 151 ust. 1 ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. DzU z 2021 r. poz. 1899) wartość rynkową nieruchomości stanowi szacunkowa kwota, jaką w dniu wyceny można uzyskać za nieruchomość w transakcji sprzedaży zawieranej na warunkach rynkowych pomiędzy kupującym a sprzedającym, którzy mają stanowczy zamiar zawarcia umowy, działają z rozeznaniem i postępują rozważnie oraz nie znajdują się w sytuacji przymusowej. Ustawa ta w art. 152 ust. 1 wskazuje ponadto, że sposoby określania wartości nieruchomości, stanowiące podejścia do ich wyceny, są uzależnione od przyjętych rodzajów czynników wpływających na wartość nieruchomości. I dalej (ust. 2): wyceny nieruchomości dokonuje się przy zastosowaniu podejść: porównawczego, dochodowego lub kosztowego, albo mieszanego, zawierającego elementy podejść poprzednich(11).

Znamienne jest także, że w art. 154 ust. 1 cytowanej ustawy wskazuje się, że wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych. Jak z tego wynika, tylko rzeczoznawca majątkowy jest uprawniony do określenia wartości nieruchomości i to on – w danych okolicznościach – decyduje, jakie podejście do wyceny danej nieruchomości zastosować.

KSR 4 wyjaśnia także sposób szacowania wartości rynkowej składnika aktywów. Przypomnijmy, że cena (wartość) rynkowa stanowi podstawę m.in. wyceny inwestycji w nieruchomości lub wnip, innych inwestycji długoterminowych oraz inwestycji krótkoterminowych (patrz tabela 3). Zgodnie z pkt 6.3.19 KSR 4, który odnosi się do szacowania wartości handlowej inwestycji krótkoterminowych, w zależności od rodzaju składnika aktywów za wartość rynkową przyjmuje się ceny udokumentowane przeprowadzonymi ostatnio transakcjami sprzedaży, wynikające z powszechnie dostępnych cenników specjalistycznych sklepów, domów aukcyjnych, antykwariatów i innych jednostek zajmujących się obrotem takimi dobrami. Jeżeli dla wycenianego składnika inwestycji krótkoterminowej nie jest możliwe ustalenie wiarygodnej wartości rynkowej, jego wartość godziwą na dzień bilansowy określa się w inny sposób, korzystając np. z usług rzeczoznawcy.

Z kolei pkt 6.3.10 KSR 4 wyjaśnia, że w zależności od rodzaju składnika aktywów za cenę sprzedaży przyjmuje się notowania giełd towarowych, ceny stosowane przez konkurentów, ceny według własnego cennika jednostki lub ceny wynikające z umów z odbiorcami, jeżeli są one wiarygodne. Jeżeli, dla wycenianego składnika rzeczowych aktywów obrotowych, nie jest możliwe ustalenie w powyższy sposób ceny sprzedaży, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Analiza cytowanych fragmentów KSR 4 pozwala stwierdzić, że u podstaw szacowania ceny (wartości) rynkowej leżą ceny sprzedaży (a zatem ceny wyjścia) oraz – w zasadzie – ceny ustalone przez uczestników rynku. Dopuszczalne jest także, alternatywnie, przyjęcie perspektywy jednostki, gdyż określone w cytowanym pkt 6.3.10 źródła pochodzenia cen nie są wymieniane przy jednoczesnym wskazaniu określonej hierarchii, jak się to czyni w MSSF 13.

Ogólnie można jednak przyjąć, że o ile wartość godziwa stanowi swoistą namiastkę ceny (wartości) rynkowej (dla wyceny ściśle określonych kategorii aktywów niefinansowych), o tyle w omawianym przypadku korzystanie z MSSF 13 jest raczej uzasadnione, a przynajmniej do szacowania wartości godziwej z perspektywy uczestnika rynku (a nie jednostki) oraz ceny wyjścia. Nadal natomiast wątpliwości budzi przyjęcie za element kluczowy najlepszego i najkorzystniejszego wykorzystania składnika aktywów, biorąc także pod uwagę, że kategorie aktywów, których wartość godziwa stanowi namiastkę ceny (wartości) rynkowej, mają najczęściej charakter inwestycyjny lub finansowy.

Wartość godziwa stosowana do wyceny aktywów niefinansowych nabytych drogą przejęcia jednostek

Wartość godziwa stanowi podstawę wyceny przejętych przez jednostkę aktywów (i zobowiązań) w drodze połączenia jednostek, o ile rozliczenie przejęcia następuje metodą nabycia (art. 44b ust. 1 uor). Wycenie takiej, na dzień początkowego ujęcia w księgach rachunkowych jednostki, podlegają aktywa (i zobowiązania) zidentyfikowane w jednostce przejmującej jako spełniające definicję uor. Mogły one nie być ujęte w księgach jednostki przejmowanej (art. 44b ust. 2 uor), co może dotyczyć gospodarczo przydatnych, ale w pełni odpisanych, nabytych lub wytworzonych we własnym zakresie środków trwałych. Podobnie, środki trwałe mogły zostać w pełni umorzone ze względu na ich kwalifikację do niskocennych, przez co – w niektórych przypadkach – znajdują się poza ilościową ewidencją księgową. Jednostka przejmująca powinna wówczas uznać je za środki trwałe (oczywiście, o ile spełnia ustawową definicję środków trwałych) i nadać im właściwie oszacowaną wartość godziwą.

Zasadę identyfikacji, wyceny w wartości godziwej i ujęcia przejętych aktywów (i zobowiązań) stosuje się także do rozliczenia:

• przejętych zbiorów aktywów, uznawanych za zorganizowaną część innej jednostki,
• podziału jednostki przy zastosowaniu metody nabycia – art. 44d uor,
• przejęcia kontroli nad jednostkami zależnymi (odpowiednio współkontroli nad jednostkami współzależnymi i wywierania znaczącego wpływu na jednostki stowarzyszone) – art. 60 ust. 2, art. 61 ust. 2 i art. 63 ust. 1 uor.

Uor nie przewiduje obowiązku lub prawa do wyceny w wartości godziwej aktywów (i zobowiązań) – zob. tabela 1 – na moment ich początkowego ujęcia. Wyjątek stanowi wymóg zastosowania wartości godziwej do wyceny aktywów i zobowiązań przejętych metodą nabycia – ustawa konkretnie określa ich podstawy (art. 44b ust. 4 uor).

Wykaz kategorii aktywów niefinansowych, dla których są określone podstawy wyceny w wartości godziwej, wraz z uwagami, zawiera tabela 5.

Tabela 5. Podstawy wyceny początkowej w wartości godziwej aktywów niefinansowych przy stosowaniu do ich przejęcia metody nabycia

Analiza wykazanych w tabeli 5, przewidzianych w uor, konkretnych (choć nie zawsze jednoznacznych) podstaw wyceny w wartości godziwej niektórych aktywów niefinansowych – na moment ich początkowego ujęcia w przypadku rozliczania przejęcia metodą nabycia – wyraźnie wskazuje na przyjęcie perspektywy jednostki (przejmującej). Taka też była intencja ustawodawcy, zważywszy, że wskazanie podstawy wyceny i cała koncepcja rozliczania połączeń jednostek, przyjęta w 2000 r. w uor, miała źródła w obowiązującym wówczas MSR 22 Połączenia gospodarcze z 1993 r. ze zmianami wprowadzonymi w 1998 r. W standardzie tym zasada stosowania perspektywy jednostki (przejmującej) jest wyraźna(12). To zarazem potwierdza, że stosowanie postanowień MSSF 13 Wycena wartości godziwej jest w tych okolicznościach bardzo ograniczone, a do szacowania składników aktywów niefinansowych wskazanych w tabeli 5 – praktycznie niemożliwe.

Problemem szacowania wartości godziwej, w razie jej stosowania przy rozliczaniu połączeń jednostek metodą nabycia, zajmuje się Komitet Standardów Rachunkowości. Przedyskutowany projekt jego stanowiska w tej sprawie (w tym potwierdzający zasadność przyjmowania perspektywy jednostki przejmującej przy wycenie aktywów i zobowiązań przejętej jednostki) czeka na ostateczne przyjęcie i przekazanie do publicznych konsultacji.

Jest zatem prawdopodobne, że w bliskiej przyszłości przyjęte i opublikowane stanowisko Komitetu stanie się elementem polskiego systemu regulacyjnego rachunkowości. Komentarze zawarte w tabeli 5 wywodzą się z rozwiązań przyjętych w obecnej wersji projektu stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości.

Podsumowanie

Przedstawione w artykule podstawowe kwestie związane z ideą oraz przyjętą w uor koncepcją wartości godziwej i jej stosowania nie wyczerpują tematu. Wskazują raczej na niejednoznaczność tej kategorii wyceny oraz celowość ustalenia miarodajnych wyjaśnień do obowiązujących przepisów uor, a przede wszystkim na potrzebę ich aktualizacji w celu dostosowania do rozwiązań MSSF 13. Dziś możliwości korzystania z postanowień MSSF 13 przy szacowaniu wartości godziwej są – jak podkreślono – ograniczone.