Sprawozdawczość finansowa emitentów giełdowych: dobre praktyki, audyt i wpływ standardów ESRS

Nowe regulacje

Jednym z kluczowych czynników kształtujących raportowanie jest dyrektywa CSRD, która od 2024 r. nałożyła na duże spółki giełdowe obowiązek sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju (dotyczącej kwestii środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego, Environmental, Social, Governance – ESG). Rok 2025 przyniesie takim spółkom kolejne wyzwania, związane z przygotowaniem drugiego sprawozdania zrównoważonego rozwoju. Będzie ono wymagało szerszego zakresu ujawnień, ujęcia danych porównywalnych oraz pokazania postępów w realizacji celów wyznaczonych w pierwszym sprawozdaniu.

Kolejny raport ESG będzie musiał zawierać ujawnienia, które stały się obowiązkowe (z uwagi na wygaśnięcie „pierwszorocznych” zwolnień), takie jak ekspozycje portfela odniesienia na ryzyka fizyczne związane z klimatem, lokalizacja znaczących składników aktywów obarczonych istotnym ryzykiem fizycznym czy podział wartości księgowej nieruchomości według klas efektywności energetycznej.

Jednocześnie, zaproponowany przez Komisję Europejską pakiet Omnibus zakłada uproszczenie i doprecyzowanie standardów ESRS oraz objęcie obowiązkiem raportowania znacznie mniejszego kręgu podmiotów. Dzięki uproszczeniom emitenci będą mogli odroczyć o rok niektóre ujawnienia, stosowane będzie bardziej elastyczne podejście do zasady podwójnej istotności oraz łańcucha dostaw.

Należy jednak pamiętać, że pakiet Omnibus nie likwiduje obowiązku raportowania ESG, a jedynie „łagodzi” sam proces i wytyczne. Przyjęta przez Parlament Europejski w kwietniu 2025 r. propozycja „stop-the-clock” (zawarta w tym pakiecie) zakłada przesunięcie o 2 lata terminów obowiązkowego raportowania. Duże firmy miałyby sporządzać raporty dopiero za rok 2027, a notowane na giełdzie MŚP – za rok 2028. Głównym celem zmian jest uproszczenie obowiązków związanych z raportowaniem, zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw w UE oraz zwiększenie efektywności wdrażania przepisów z zakresu zrównoważonego rozwoju.

Powiązanie danych finansowych i niefinansowych

Część ujawnień niefinansowych zawiera liczne dane, które muszą być zbierane, raportowane i weryfikowane w podobnym zakresie jak dane finansowe. W efekcie sprawozdania będą zawierać coraz więcej danych powiązanych z informacjami niefinansowymi. Obraz spółki będzie pokazywany za pomocą nie tylko liczb, ale także planów, strategii i wpływu na poszczególne aspekty środowiskowe, społeczne oraz zarządcze.

Przykładowo, ryzyka klimatyczne wpływają na wycenę aktywów, założenia do testów na utratę wartości, a także na modelowanie przyszłych przepływów pieniężnych. Takie powiązania wymagają od emitentów nowego podejścia do raportowania – nie tylko do samego procesu budowy raportu i kontroli wewnętrznej, lecz także do zdobywania informacji i zarządzania nimi, ich prezentacji i jakości, co może być ogromnym wyzwaniem.

Dobre praktyki, polityki i strategie

W odpowiedzi na nowe regulacje czołowe spółki publiczne wdrażają dobre praktyki, polityki i strategie na kolejne lata oraz standaryzują procesy, które stają się punktem odniesienia dla całego rynku. Emitenci w 2025 r. będą stawiać na większą korelację i powiązania między danymi finansowymi i środowiskowymi, m.in. takie jak emisje gazów cieplarnianych przypadające na jednostkę przychodu czy intensywność zużycia energii w przeliczeniu na koszty operacyjne. Dzięki temu inwestorzy otrzymają spójny obraz działalności spółki w ujęciu finansowym i niefinansowym.

W 2025 r. nowe technologie oraz systemy i aplikacje także będą odgrywać rosnącą rolę w przygotowaniu sprawozdań. Systemy klasy EPM, narzędzia do raportowania w formacie iXBRL, oprogramowanie używane do kalkulacji mierników ESG oraz sztuczna inteligencja staną się nieodzownym elementem raportowania.

Należy także pamiętać, że od 2026 r. raporty będą musiały być otagowane znacznikami XBRL, co umożliwi automatyczne przetwarzanie danych ESG przez systemy komputerowe oraz ich szybką analizę i porównanie.

Wiele spółek w 2025 r. postawi na wdrożenie zautomatyzowanych procesów, narzędzi do modelowania scenariuszy ESG oraz systemów umożliwiających bieżące monitorowanie kluczowych wskaźników oraz zbieranie bieżących informacji do raportowania. Ogromną zaletą wdrażania systemów i aplikacji w procesie raportowania ESG będzie możliwość bardziej efektywnego raportowania, a także redukcja błędów ludzkich oraz łatwiejsza weryfikacja ujawnień przez audytorów.

Nowe zadania przed biegłymi rewidentami

Standardy ESRS wprowadziły również wymóg audytu informacji niefinansowych, wykazywanych w sprawozdaniu z działalności. Zadaniem audytora jest już więc weryfikacja nie tylko danych finansowych, ale także poprawności i kompletności ujawnień zawartych w informacjach niefinansowych. Nowa rola biegłych stała się kluczowa. W trakcie atestacji zaczynają współpracować z ekspertami od środowiska, ładu korporacyjnego, zarządzania ryzykiem. Dzięki temu zwiększają swoją wiedzę o spółce, o jej otoczeniu, łańcuchu dostaw i działalności niefinansowej.

Z uwagi na zmieniające się przepisy, w tym wprowadzane pakietem Omnibus uproszczenia, wiedza biegłego rewidenta w 2025 r. musi być na bieżąco aktualizowana, aby jego praca cechowała się wysoką jakością i zgodnością ze standardami. Dlatego czołowe firmy audytorskie nie tylko prowadzą wewnętrzne szkolenia, ale też tworzą zewnętrzne grupy konsultacyjne, wymieniające się doświadczeniem w trakcie dyskusji o nietypowych przypadkach i ryzyku napotkanym podczas atestacji we wcześniejszych latach.

Emitenci giełdowi w 2025 r. będą więc korzystać z usług atestacyjnych firm audytorskich, a także z doradztwa przy ustalaniu łańcucha dostaw, zbieraniu i analizie danych od interesariuszy, opracowywaniu i tworzeniu podwójnej istotności, wspieraniu wszystkich procesów związanych z raportowaniem niefinansowym, czy też tylko przy wyliczaniu poszczególnego wskaźnika na potrzeby raportowania.

Gromadzenie danych niefinansowych i ich prezentacja

Wraz z upowszechnianiem standardów ESRS emitenci stają przed koniecznością wdrożenia rozbudowanych procesów zbierania danych niefinansowych, zapewnienia ich audytowalności oraz standaryzacji na poziomie całej grupy kapitałowej. To nie lada wyzwanie, szczególnie dla spółek działających w wielu krajach, mających zróżnicowaną strukturę organizacyjną.

Należy pamiętać, że choć pakiet Omnibus daje możliwość przesunięcia terminu raportowania, to już w 2025 r. emitenci powinni inwestować w specjalistów i narzędzia zwiększające efektywność, a także planować procesy, aby móc zacząć zbieranie danych. Wymagać to będzie budowy relacji, systemów wymiany informacji oraz ujednolicenia standardów raportowania w całym łańcuchu wartości.

Doświadczenie ze spółkami, które już raportowały dane niefinansowe, pokazuje, że emitenci powołują wewnętrzne duże zespoły z poszczególnych obszarów ESG, co w 2025 r. spowoduje spore zapotrzebowanie na specjalistów z tego zakresu. Taki zespół od początku swojej działalności, polegającej na budowaniu procesu ESG, musi współpracować z działami finansowym, audytu wewnętrznego i compliance, wdrażać platformy do gromadzenia danych ESG, a także szkolić pracowników i menedżerów.

Ponadto czołowe spółki, których w 2024 r. jeszcze nie obowiązywało raportowanie, będą budować proces kontroli wewnętrznej i przeprowadzać audyty procesów informacji niefinansowych. Pozwoli im to zidentyfikować słabe punkty systemu i poprawić czynności przed formalną atestacją oraz ich prezentacją w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Emitenci coraz częściej dostosowują język i zawartość raportów do potrzeb nie tylko analityków finansowych, ale także szerszego grona interesariuszy, w tym akcjonariuszy indywidualnych, organizacji społecznych czy regulatorów, a za tym pojawia się potrzeba sporządzania bardziej czytelnych raportów. Nowoczesne raporty w 2025 r. będą zawierać więcej infografik, podsumowań dla inwestorów, wersje skrócone oraz materiały multimedialne albo odnośniki online. Wzrost znaczenia komunikacji cyfrowej sprawia, że raport roczny staje się narzędziem relacji inwestorskich, a nie tylko dokumentem spełniającym obowiązki ustawowe.

Perspektywy

Patrząc w przyszłość, można przewidzieć dalszą ewolucję sprawozdawczości niefinansowej. Ponieważ zmienia się podejście do docelowej grupy odbiorców sprawozdania, raport zintegrowany stanie się standardem, a dane będą przygotowywane w sposób cyfrowy i interaktywny, z wykorzystaniem narzędzi opartych na sztucznej inteligencji. Raporty będą dostosowane do różnych odbiorców (inwestorów, analityków, organizacji pozarządowych), co zwiększy ich użyteczność i przejrzystość.

Podsumowując: rok 2025 przyniesie dla spółek giełdowych istotne zmiany w zakresie sprawozdawczości – zarówno finansowej, jak i niefinansowej. Wprowadzenie dyrektywy CSRD, standardów ESRS oraz znowelizowanej ustawy o rachunkowości wymusza integrację danych finansowych i niefinansowych oraz inwestycje w procesy i narzędzia zapewniające ich jakość i audytowalność. Raporty przestają być wyłącznie zestawieniem wyników – stają się złożonym obrazem strategii, ryzyk i wpływu działalności jednostki na otoczenie. Pakiet Omnibus łagodzi niektóre obowiązki, przesuwając terminy raportowania dla części firm oraz wprowadzając uproszczenia w ujawnieniach.

Kluczowe stają się wdrożenie technologii, automatyzacja zbierania danych, integracja systemów, porównywalność danych oraz raportowanie postępów w osiąganiu założonych celów. Spółki będą musiały wdrażać dobre praktyki, integrować raporty, zwiększać przejrzystość i tworzyć systemy raportowania obejmujące cały łańcuch wartości. Rola audytora wymaga nowego, multidyscyplinarnego podejścia oraz stałej aktualizacji wiedzy na temat zmieniających się standardów.

* * *

Forvis Mazars jest członkiem kapituły konkursu „The Best Annual Report” od początku jego istnienia. Serdecznie zapraszamy wszystkich emitentów do udziału w jubileuszowej XX edycji. Szczegółowe informacje na stronie biura konkursu: https://irip.pl/o-konkurs-the-best-annualreport. Wyniki zostaną ogłoszone 16.10.2025 r. w Sali Notowań budynku GPW w Warszawie.