Instrumenty finansowe w krajowych regulacjach rachunkowości (cz. I)

Logowanie do za pomocą e-maila

Na wskazany adres wysłaliśmy e-mail z linkiem umożliwiającym zalogowanie do serwisu.

Link będzie aktywny przez 60 minut i służy do zalogowania się na jednym urządzeniu.

Błąd.

Nie możemy wysłać wiadomości na wskazany adres ponieważ serwer docelowy orzuca nasze wiadomości.

Prosimy o kontakt e-mailowy: pren@rachunkowosc.com.pl lub telefoniczny: 228265651

Błąd.

Nie możemy wysłać wiadomości na wskazany adres ponieważ serwer docelowy orzuca nasze wiadomości.

Prosimy o kontakt e-mailowy: pren@rachunkowosc.com.pl lub telefoniczny: 228265651

Instrumenty finansowe w krajowych regulacjach rachunkowości (cz. I) – zakres stosowania nowych przepisów

Przemysław Czajor

Dr, Uniwersytet Łódzki, Katedra Rachunkowości.

Nowe rozporządzenie w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych usuwa występujące wcześniej nieścisłości i doprecyzowuje niektóre zagadnienia. Będzie obowiązkowo stosowane do sprawozdań finansowych sporządzanych za 2025 r. W artykule szczegółowo omówiono zasady rachunkowości instrumentów finansowych z uwzględnieniem nowych przepisów.

W świetle art. 81 ust. 2 pkt 4 uor minister właściwy do spraw finansów publicznych określa w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady uznawania, metody wyceny, zakres ujawniania i sposób prezentacji instrumentów finansowych. Obecnie kwestie te reguluje rozporządzenie MF z 17.11.2024 r. w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych (DzU poz. 1750, dalej rozporządzenie). Zastąpiło ono rozporządzenie MF z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 277), które w ponad 20-letnim okresie obowiązywania aktualizowano w małym stopniu.

Zamknij

Skróty w artykułach

akty prawne, standardy i interpretacje:

dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)

rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)

upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)

pozostałe skróty:

CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
FP – Fundusz Pracy
FS – Fundusz Solidarnościowy
IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
IS – izba skarbowa
KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
KSB – Krajowe Standardy Badania

MF – Minister Finansów
MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
PPK – pracownicze plany kapitałowe
RM – Rada Ministrów
SA – sąd apelacyjny

sf – sprawozdanie finansowe
skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
SN – Sąd Najwyższy
SO – sąd okręgowy
TK – Trybunał Konstytucyjny
TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
UCS – urząd celno-skarbowy
UE – Unia Europejska
US – urząd skarbowy
WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
WSA – wojewódzki sąd administracyjny
zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Wyświetlono 3% treści artykułu

Zaloguj się

Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament

Kup dostęp do tego artykułu

Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30

✖

Zakup dostępu do artykułu

„”

Możesz kupić dostęp do pełnej treści tego arykułu za 12,30

Dostęp do artykułu zostanie odblokowany automatycznie po opłaceniu zamówienia:

na tym urządzeniu bez dodatkowego logowania,
na każdym innym urządzeniu po zalogowaniu adresem e-mail wskazanym w zamówieniu,
dostęp do pełnej treści nie jest ograniczony czasowo,

Listę arykułów, do których masz odblokowany dostęp, znajdziesz na stronie Ustawienia.

⇒Kup teraz⇐

Możesz mieć dostęp do pełnej treści tego artykułu jeżeli:

masz abonament on-line

miesiąc - 71,00
kwartał - 168,00
pół roku - 282,00
rok - 408,00

⇒ Więcej informacji

jesteś prenumeratorem miesięcznika „Rachunkowość”

⇒ Więcej informacji

Pomoc

telefon: 22 826 56 21
email: ⇒ pren@rachunkowosc.com.pl

Przeczytaj też:

Ustawa o rachunkowości po zmianach – co budzi wątpliwości (głos w dyskusji)

W zamyśle ustawodawcy nowelizacja ustawy o rachunkowości z grudnia 2024 r. miała wyeliminować zgłaszane od lat problemy w stosowaniu jej przepisów. Mimo że był to oczekiwany kierunek zmian, to – jak się okazało – wywołały one nowe problemy. Artykuł jest próbą odpowiedzi na wybrane pytania, które pojawiły się w wyniku tej nowelizacji, zawiera także rekomendacje dotyczące stosowania nowych regulacji.

Ustawa z 6.12.2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1863, dalej nowelizacja) została ogłoszona 17.12.2024 r., weszła w życie 1.01.2025 r., jednak niektóre jej przepisy mają zastosowanie wstecz – do sprawozdań finansowych (sf) sporządzanych za 2024 r.

⇒ czytaj dalej ⇐

Wyłączenia w skonsolidowanym bilansie jednostki samorządu terytorialnego (cz. I)

Do 30 czerwca roku następnego po roku obrotowym zarządy jednostek samorządu terytorialnego przekazują do właściwych regionalnych izb obrachunkowych skonsolidowany bilans. Procedury konsolidacyjne są obarczone wieloma trudnościami, których źródłem jest złożona prawnie i organizacyjnie struktura jednostek samorządowych oraz wielowymiarowość i wielowątkowość związanych z tym prac.

Skonsolidowane sprawozdanie finansowe (sf) to kategoria z uor i można by przyjąć, że nie dotyczy jednostek samorządu terytorialnego (jst). Analizując rozporządzenie MRiF z 13.09.2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342, dalej rozporządzenie), można zauważyć, że sf sporządza jst z uwzględnieniem jednostek podległych i nadzorowanych. W związku z tym ustawodawca rozróżnia łączne sf, które składa się z (§ 27 rozporządzenia):

⇒ czytaj dalej ⇐

Opodatkowanie VAT usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki i podobnych

W ustawie o VAT określono szczególne zasady ustalania miejsca świadczenia (a więc i opodatkowania) tych usług. Różnią się one w zależności od tego, kto jest ich nabywcą, a od 1.01.2025 r. – również w zależności od sposobu ich świadczenia.

Opodatkowaniu VAT w Polsce podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). A contrario odpłatne świadczenie usług poza terytorium Polski nie podlega w Polsce opodatkowaniu. O tym, czy usługi są świadczone na terytorium kraju, decydują przepisy o miejscu świadczenia usług, tj. przede wszystkim art. 28a–28o ustawy o VAT, które ustalają różne zasady w zależności m.in. od statusu usługobiorcy – czy jest nim podatnik (w uproszczeniu – firma), czy innym podmiot (np. prywatna osoba fizyczna).

⇒ czytaj dalej ⇐

Inwentaryzacja za 2022 rok – wyzwania

Artykuł przedstawia zadania i problemy wiążące się z tegoroczną inwentaryzacją.

Inwentaryzacja aktywów i pasywów jednostki ma na celu ustalenie ich stanu ilościowego (istnienia) i jakościowego (przydatności i ew. utraty wartości). Przeprowadza się ją na określony dzień, z reguły bilansowy, drogą spisu z natury rzeczowych składników majątkowych, uzgodnienia sald należności i zobowiązań jednostki, a gdy z uzasadnionych przyczyn nie jest to możliwe – drogą weryfikacji.

⇒ czytaj dalej ⇐

Wymiana udziałów i jej skutki podatkowe – po zmianach wprowadzonych przez Polski Ład

Od 1.01.2022 r. obowiązują dodatkowe warunki, od których spełnienia zależy neutralność opodatkowania transakcji wymiany udziałów. W niektórych przypadkach uniemożliwiają one restrukturyzację wolną od CIT/PIT.

Wymiana udziałów jest jednym ze sposobów dokonania zmiany składu osobowego w spółkach kapitałowych. Do końca 2021 r. była to atrakcyjna (neutralna podatkowo) metoda przeprowadzenia restrukturyzacji. Obserwowana od pewnego czasu tendencja ustawodawcy do ciągłego uszczelniania przepisów podatkowych znalazła wyraz także w zmienionych (w ramach tzw. Polskiego Ładu(1)) regulacjach ustaw o podatkach dochodowych w odniesieniu do instytucji wymiany udziałów.

⇒ czytaj dalej ⇐

Nowe zasady obliczania wynagrodzeń od 1.01.2023 r.

Możliwość dzielenia ulgi miesięcznej czy składania przez każdego zatrudnionego oświadczenia o stosowaniu pomniejszenia (odpowiednik PIT-2) to tylko niektóre ze zmian, jakie płatnicy PIT będą musieli uwzględnić od nowego roku.

Wprowadza je kolejna odsłona tzw. Polskiego Ładu (ustawa z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, DzU poz. 1265, dalej nowelizacja). Przynosi ona istotne zmiany w obliczaniu wynagrodzeń pracobiorców będących polskimi rezydentami podatkowymi, tj. rozliczanych według skali podatkowej.

Część nowości, które weszły w życie 1.07.2022 r., została opisana w „Rachunkowości” nr 7/2022(1). Poniżej przedstawiamy te obowiązujące od 1.01.2023 r.

⇒ czytaj dalej ⇐

Wydatki ponoszone w ramach strategii CSR – koszty uzyskania przychodów i prawo do odliczenia VAT

Przedsiębiorcy, którzy postawili na społeczną odpowiedzialność biznesu, zdyskontują poniesione na ten cel wydatki w rozliczeniu podatku dochodowego. Mogą je ująć w kosztach, a część odliczyć dodatkowo w ramach nowej ulgi. Podejście fiskusa nie jest jednak konsekwentne, bo choć aprobuje on taki sposób postępowania, jednocześnie kwestionuje często prawo do odliczenia VAT od tych wydatków, wskazując na brak związku z działalnością opodatkowaną.

Społeczna odpowiedzialność biznesu (Corporate Social Responsibility, CSR) to strategia zarządzania, zgodnie z którą organizacja (np. przedsiębiorstwo) dobrowolnie uwzględnia potrzeby społeczne, aspekty środowiskowe czy właściwe relacje z różnymi grupami interesariuszy, w szczególności z pracownikami oraz lokalną społecznością.

⇒ czytaj dalej ⇐

Jak działać przy inflacji

Inflacja w Polsce wynosi obecnie ponad 15%, a analitycy prognozują jej dalszy wzrost. Ponieważ wpływa na realną wysokość kapitału własnego i zysku, jest w zakresie zainteresowań księgowych i biegłych rewidentów, od których wymaga się m.in. znajomości mechanizmów inflacji, sposobów łagodzenia jej skutków oraz pomiaru wpływu na wynik finansowy jednostki. Zagadnieniom tym poświęcone jest poniższe opracowanie.

Rada Polityki Pieniężnej (RPP) podjęła 7.07.2022 r. kolejną decyzję o podwyższeniu stopy referencyjnej NBP o 0,5 pkt proc., tj. do poziomu 6,5%. Prezes NBP i analitycy rynków finansowych przewidują następne podwyżki. W komunikacie RPP z 7.07.2022 r. czytamy:

Inflacja w Polsce – według wstępnych danych GUS – wzrosła ...

⇒ czytaj dalej ⇐

Opodatkowanie odsetek międzynarodowych

Withholding Tax (WHT) to znany pod polską nazwą podatek u źródła, który istnieje w prawie wszystkich legislacjach i obejmuje m.in. odsetki. Warto poznać jego mechanizmy.

W zglobalizowanym świecie pożyczki i kredyty coraz częściej mają charakter międzynarodowy, a rzeczywistość biznesowa i ustalenia między kontrahentami, dotyczące finansowania, „nie wpisują się” w sztywne ramy reguł opodatkowania międzynarodowego transakcji finansowych. Właściwa analiza przepisów następuje często po fakcie, tj. gdy otrzymane odsetki są już pomniejszone o podatek u źródła, bo zwolnienie przysługiwało, ale nie dopilnowano warunków jego stosowania.

⇒ czytaj dalej ⇐

Estoński CIT w nowej odsłonie (cz. III) – zagadnienia księgowe i podatkowe związane z przejściem na ryczałt i powrotem do zasad ogólnych

Wybór estońskiego CIT, a także rezygnacja z niego wymagają podjęcia przez spółkę działań dostosowujących do rozliczenia ryczałtem bądź do zasad ogólnych. Ich celem jest m.in. wykluczenie uniknięcia opodatkowania czy przeciwnie – podwójnego opodatkowania niektórych dochodów, osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści (np. z tytułu przeszacowania wartości majątku) bądź – z drugiej strony – utraty prawa do odliczenia straty podatkowej.

Jak już o tym była mowa w cz. I artykułu(1), spółka może przejść na ryczałt od dochodów spółek (dalej ryczałt lub estoński CIT – EC):

od początku nowego roku podatkowego,
przed upływem przyjętego roku podatkowego, od pierwszego dnia dowolnie wybranego miesiąca.

Przejście na ryczałt w trakcie roku podatkowego powoduje jego zakończenie – miesiąc poprzedzający pierwszy miesiąc opodatkowania ryczałtem stanowi ostatni miesiąc roku podatkowego. Pierwszym rokiem opodatkowania ryczałtem(2) jest zaś okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do końca miesiąca przyjętego przez podatnika roku obrotowego(3).

Wybór ryczałtu oznacza, że dla celów podatkowych przychody i koszty spółki będą ustalane nie zgodnie z przepisami updop, a na podstawie uor. To z kolei powoduje konieczność odpowiedniego dostosowania ksiąg i dokonania tzw. wstępnej korekty przychodów i kosztów.

⇒ czytaj dalej ⇐