Skutki agresji Rosji na Ukrainę – prezentacja, ujawnianie, bieżące ujęcie w księgach rachunkowych

Dokument (którego treść[1] publikujemy poniżej) jest skierowany do jednostek stosujących uor (z wyjątkiem działających na rynku finansowym), w tym do ich kierownictwa oraz osób, którym powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, sporządzanie sprawozdania finansowego (sf) i sprawozdania z działalności (szd).

Przypomnijmy, że o ile KSR stanowią doprecyzowanie i wyjaśnienie kwestii problematycznych oraz nieuregulowanych w uor, a ich stosowanie zostało ukonstytuowane w przepisach tej ustawy, o tyle rekomendacje Komitetu nie mają takiego statusu. Są zbiorem wyjaśnień, komentarzy, uzasadnień, mających pomóc w stosowaniu przepisów o rachunkowości w odniesieniu do konkretnego, wyjątkowego i rzadkiego zagadnienia (teraz rosyjskiej agresji na Ukrainę). Korzystanie z nich to rodzaj dobrej praktyki, prowadzącej do przyjęcia przez kierownika jednostki rozwiązań, które można uznać za zapewniające rzetelne i jasne, zgodne z przepisami o rachunkowości, przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Stosowanie przez jednostkę rekomendacji jest zatem jak najbardziej wskazane i pożądane z uwagi na prawidłowość, rzetelność i porównywalność sf. Rekomendacje mogą być również pomocne biegłym rewidentom, badającym sf w tym nadzwyczajnym i trudnym okresie, organom nadzorczym i szerokiemu gronu interesariuszy jednostki.

Sporządzanie sf za 2021 r. przypada w szczególnym czasie. Rosyjska agresja zbrojna na sąsiednią Ukrainę nałożyła się na okres wychodzenia polskiej gospodarki z pandemii COVID-19. Choć dla większości jednostek w 2022 r. wydłużono o 3 mies. termin na sporządzenie sf za ubiegły rok, to jednak ich kierownictwo ma do podjęcia wiele niełatwych i bardzo ważnych decyzji. Przykładowo, jak określić zakres ujawnień związanych z założeniem kontynuacji działalności, jak je sformułować i uzasadnić oraz odpowiednio uwzględnić skutki zdarzeń po dniu bilansowym.

Komitet zwrócił szczególną uwagę na konieczność rozważenia wpływu wojny w Ukrainie na założenie kontynuacji działalności oraz odpowiednie ujawnienia w sf. W tym zakresie rekomendacje odwołują się bezpośrednio do KSR 14 Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności. Wskazują również na wymogi uor dotyczące ujawniania w sf informacji o przyjęciu założenia kontynuacji działalności bądź braku takiej możliwości lub woli.

Rosyjska agresja na Ukrainę rozpoczęła się 24.02.2022 r., dlatego odmiennie należy podejść do sf, skonsolidowanych sf i szd jednostek, których dzień bilansowy przypadł:

• przed tą datą, a roczne sf nie zostały do tego dnia zatwierdzone,
• 24.02.2022 r. lub później.

W pierwszym przypadku skutki wojny w Ukrainie będą klasyfikowane do zdarzeń niekorygujących sf, ujawnianych w dodatkowych informacjach i objaśnieniach, w drugim – zdarzenia po dniu bilansowym, będące skutkami tej wojny, mogą mieć charakter zarówno zdarzeń korygujących, jak i niekorygujących. Będą wymagały oceny kierownika jednostki, w jakim zakresie powinny zostać przedstawione w bieżącym okresie sprawozdawczym.

W rekomendacjach zwrócono też uwagę na bieżące ujęcie w księgach rachunkowych przychodów i kosztów związanych z pomocą uchodźcom z Ukrainy. Przedstawiono w nich również kwestie ostrożnej wyceny aktywów i zobowiązań, np. konieczności przeprowadzenia aktualizacji szacunków czy utraty wartości. Przykładowo wskazano na wycenę aktywów oddziałów (zakładów) zlokalizowanych w Ukrainie, Rosji i Białorusi. Pokazano też prezentację i ujawnienia skutków takiej wyceny w jednostkowym i skonsolidowanym sf.

W rekomendacjach poruszono także temat obniżenia wielkości produkcji poniżej normalnych zdolności produkcyjnych i bezczynności zakładów produkcyjnych.

Ponadto wskazano kwestie dotyczące szd oraz szd grupy kapitałowej. Komitet zwrócił uwagę, że przedstawione w szd informacje dotyczące przewidywanego rozwoju i przewidywanej sytuacji finansowej jednostki w związku z wojną w Ukrainie powinny być spójne z oceną kierownictwa w kwestii kontynuacji działalności. Zaleca się przedstawienie w obiektywny i wyważony sposób możliwych negatywnych konsekwencji dla jednostki, jej przyszłej sytuacji finansowej, majątkowej i płynnościowej, oraz rozwoju, w tym osiągnięcia celów i realizacji działań strategicznych.

Wojna w Ukrainie może prowadzić do znaczących niepewności związanych z oceną zdolności do kontynuowania działalności, przy czym, pomimo osądu kierownika jednostki co do zasadności przyjęcia założenia kontynuacji działalności, niektóre z tych niepewności mogą być istotne i przez to wymagać ujawnienia w sf. Ponadto kierownik jednostki powinien objaśnić w szd przewidywaną przyszłą sytuację majątkową, finansową oraz płynnościową. Informacje te powinny być przedstawione w wyważony i spójny sposób, aby uzasadnić przyjęte założenie kontynuacji działalności.