Zamówienie-Koszyk
Dokończ - Edytuj - Anuluj

Droga Użytkowniczko, Drogi Użytkowniku, klikając AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU wyrazisz zgodę na to aby Rachunkowość Sp. z o.o. oraz Zaufani Partnerzy przetwarzali Twoje dane osobowe takie jak identyfikatory plików cookie, adresy IP, otwierane adresy url, dane geolokalizacyjne, informacje o urządzeniu z jakiego korzystasz. Informacje gromadzone będą w celu technicznego dostosowanie treści, badania zainteresowań tematami, dostosowania niektórych treści do lokalizacji z której jest odczytywana oraz wyświetlania reklam we własnym serwisie oraz w wykupionych przez nas przestrzeniach reklamowych w Internecie. Wyrażenie zgody jest dobrowolne.

Klikając w przycisk AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU wyrażasz zgodę na zapisanie i przechowywanie na Twoim urządzeniu plików cookie. W każdej chwili możesz skasować pliki cookie oraz ograniczyć możliwość zapisywania nowych za pomocą ustawień przeglądarki.

Wyrażając zgodę, pozwalasz nam na wyświetlanie spersonalizowanych treści m.in. indywidualne rabaty, informacje o wykupionych przez Ciebie usługach, pomiar reklam i treści.

AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU
account_circle
dehaze

Logowanie

e-mail:

hasło:

 

 

Logowanie za pomocą e-maila

Jeżeli nie pamiętasz hasła albo nie masz konta, to wyślemy na Twój e-mail wiadomość weryfikującą. Po kliknięciu w link z e-maila będziesz zalogowany na urządzeniu do chwili wylogowania.

e-mail:

Klikając w poniższy link, zgadzasz się na zapisanie podanych w formularzu danych i wykorzystywanie ich zgodnie z polityką przetwarzania danych dostępną w dokumencie ⇒Polityka przetwarzania danych osobowych (RODO)⇐

 

Logowanie do za pomocą e-maila

Sprawdzanie danych....

Prowadzenie ksiąg rachunkowych – regulacje ustawowe a potrzeby praktyki gospodarczej (artykuł dyskusyjny)

Monika Król-Stępień
Monika Król-Stępień
dr, biegły rewident, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Księgowych w Polsce Oddział Dolnośląski we Wrocławiu, partner zarządzający w Quatro spółka z o.o. Kancelaria Biegłych Rewidentów.
więcej ⇒
Rosnące znaczenie rozwiązań informatycznych i stosowanie przez jednostki coraz bardziej złożonych technologii informatycznych powoduje, że konieczne stało się opracowanie zmian w rozdziale 2 ustawy o rachunkowości „Prowadzenie ksiąg rachunkowych”.

Rzeczywistość ekonomiczna ostatnich 20 lat wskazuje, że takie czynniki, jak globalizacja, zmiany kulturowe, niestabilna sytuacja gospodarcza, wzrost znaczenia technologii i intensyfikacja zagrożeń związanych z bezpieczeństwem w biznesie, rodzą nowe wyzwania dla rachunkowości i rewizji finansowej oraz przekładają się na wzrost oczekiwań wobec księgowych i biegłych rewidentów.

W ostatnich latach można jednak zaobserwować przesunięcie źródła ryzyka istotnego zniekształcenia obrazu jednostki. Na środowisko informacyjne podmiotów gospodarczych coraz częściej składa się wiele wewnętrznie zintegrowanych modułów, m.in. finansowo-księgowy, środków trwałych, gospodarki magazynowej, produkcyjny, sprzedaży, a także technologia blockchain. Dodatkowo w środowisku tym istnieją aplikacje biznesowe – wewnętrzne (np. do rozliczania produkcji) i zewnętrzne (np. do rozliczeń z bankiem czy do sprzedaży internetowej). Pochodzące z nich dane w wielu przypadkach są księgowane automatycznie, co skutkuje radykalnym ograniczeniem roli człowieka w procesie ujmowania operacji gospodarczych. Nie obniża się jednak ryzyko związane ze zniekształceniami. Na gruncie środowiska informacyjnego rachunkowości pojawiają się ponadto nowe ryzyka. Dlatego konieczne są zmiany systemowe. Na tym tle nasuwają się następujące pytania:

  • Jakie czynniki wywierają wpływ na kształt środowiska informacyjnego jednostki?
  • Czy procedury rachunkowości mogą być bezbłędne?
  • Czy informacje pochodzące z rachunkowości są wiarygodne i jak na stopień wiarygodności danych wpływa system informacyjny rachunkowości?
  • Czy jednostki są w stanie sprostać postanowieniom uor dotyczącym dokumentowania systemów informatycznych?

Rzeczywistość ekonomiczna ostatnich 20 lat wskazuje, że takie czynniki, jak globalizacja, zmiany kulturowe, niestabilna sytuacja gospodarcza, wzrost znaczenia technologii i intensyfikacja zagrożeń związanych z bezpieczeństwem w biznesie, rodzą nowe wyzwania dla rachunkowości i rewizji finansowej oraz przekładają się na wzrost oczekiwań wobec księgowych i biegłych rewidentów.

W ostatnich latach można jednak zaobserwować przesunięcie źródła ryzyka istotnego zniekształcenia obrazu jednostki. Na środowisko informacyjne podmiotów gospodarczych coraz częściej składa się wiele wewnętrznie zintegrowanych modułów, m.in. finansowo-księgowy, środków trwałych, gospodarki magazynowej, produkcyjny, sprzedaży, a także technologia blockchain. Dodatkowo w środowisku tym istnieją aplikacje biznesowe – wewnętrzne (np. do rozliczania produkcji) i zewnętrzne (np. do rozliczeń z bankiem czy do sprzedaży internetowej). Pochodzące z nich dane w wielu przypadkach są księgowane automatycznie, co skutkuje radykalnym ograniczeniem roli człowieka w procesie ujmowania operacji gospodarczych. Nie obniża się jednak ryzyko związane ze zniekształceniami. Na gruncie środowiska informacyjnego rachunkowości pojawiają się ponadto nowe ryzyka. Dlatego konieczne są zmiany systemowe. Na tym tle nasuwają się następujące pytania:

  • Jakie czynniki wywierają wpływ na kształt środowiska informacyjnego jednostki?
  • Czy procedury rachunkowości mogą być bezbłędne?
  • Czy informacje pochodzące z rachunkowości są wiarygodne i jak na stopień wiarygodności danych wpływa system informacyjny rachunkowości?
  • Czy jednostki są w stanie sprostać postanowieniom uor dotyczącym dokumentowania systemów informatycznych?

Ze względu na wymienione czynniki i wątpliwości pojawiąjące się w związku ze stosowaniem uor, przy Ministerstwie Finansów w maju 2019 r. powołano zespół roboczy, którego celem jest zidentyfikowanie koniecznych zmian w uor w obszarze informatycznym. Decyzją Komitetu Standardów Rachunkowości zaproszono mnie do opracowania – w imieniu tego zespołu – ekspertyzy, której celami były:

  • określenie kierunków zmian w uor w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych,
  • ocena, czy treść rozdz. 2 uor jest odpowiednia w obecnych warunkach technicznych przetwarzania danych,
  • ocena, czy przepisy uor dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych są wystarczające przy outsourcingu rachunkowości,
  • ocena, czy obecne regulacje gwarantują bezpieczeństwo danych księgowych,
  • diagnoza konieczności zmian w uor w zakresie wymogów prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera.

[1] Badanie ankietowe (kwestionariusz do samodzielnego wypełnienia) zostało przeprowadzone przez wykładowców SKwP podczas konferencji i szkoleń organizowanych dla służb finansowo-księgowych na przełomie lat 2011 i 2012, w ramach cyklu dotyczącego tzw. zamknięcia roku. Jednak ze względu na brak zmian w rozdz. 2 uor, wyniki badania i wnioski z niego płynące nie straciły na aktualności. Badana próba obejmowała ok. 1000 osób. Kompletnej odpowiedzi udzieliła co trzecia osoba, co oznacza, że otrzymano 300 wypełnionych ankiet.

W pracy nad ekspertyzą wykazującą konieczność wprowadzenia stosownych zmian wykorzystałam wyniki ankiety skierowanej do służb finansowo-księgowych. Respondenci analizowali przepisy prawa bilansowego dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych z wykorzystaniem narzędzi informatycznych i oceniali przydatność stosowanych systemów informatycznych[1].

W artykule przedstawiam wnioski wynikające z tego badania i będące ich efektem rekomendacje zmian w uor.

Podstawy prawne prowadzenia ksiąg rachunkowych i organizacji rachunkowości

Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe jest zobowiązana opracować własne zasady (politykę) rachunkowości. Opierają się na nich wszystkie przedsięwzięcia podejmowane zarówno w trakcie roku obrotowego, jak i na etapie sporządzania sprawozdań finansowych. Szczególne wymogi w zakresie polityki rachunkowości uor nakłada na jednostki prowadzące księgi rachunkowe przy użyciu komputera. Trzeba podkreślić, że przepisy uor w tym obszarze są jednolite dla wszystkich jednostek i w ustawie nie zakłada się żadnych uproszczeń.

Warto postawić pytanie, czy są one dostosowane do dzisiejszych realiów. Od kilkunastu lat obserwuje się intensywny rozwój technologii informatycznych. Współczesne systemy informacyjne rachunkowości daleko wykraczają poza tradycyjne systemy informatyczne służące prowadzeniu księgi głównej.

Tymczasem w rozdz. 2 uor, w regulacjach dotyczących zasad prowadzenia ksiąg, znajdujemy wielokrotne odwołania do ich ręcznego prowadzenia, co może sprawiać wrażenie, że prowadzenie ksiąg z wykorzystaniem komputera jest incydentalne.

Praktyka gospodarcza raczej nie dostarcza przykładów ręcznego prowadzenia ksiąg. Tym samym brzmienie przepisów uor można interpretować jako nieprzystające do realiów gospodarczych, czego dowodem jest chociażby stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości z 13.04.2010 r.

We wprowadzeniu do niego czytamy: brak niektórych szczegółowych uregulowań w ustawie oraz wątpliwości powstające przy praktycznym stosowaniu rozdz. 2 ustawy (…) uzasadniają potrzebę przedstawienia przez Komitet Standardów Rachunkowości stanowiska w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Stanowisko to zawiera wiele wskazówek praktycznych, jednak szczegółowe regulacje w tak istotnych kwestiach powinny mieć rangę ustawy. Stąd konieczna jest jej nowelizacja w obszarze zasad prowadzenia ksiąg.

Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, czy jednostki są w stanie spełnić postanowienia uor dotyczące dokumentowania systemów informatycznych.

W dokumentacji opisującej zasady rachunkowości jednostek prowadzących księgi z wykorzystaniem komputera – w myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. b i c oraz pkt 4 uor – powinny być ujęte takie elementy, jak:

1) wykaz zbiorów danych, stanowiących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych, z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w prowadzeniu całości ksiąg rachunkowych;

2) opis systemu przetwarzania danych przy użyciu komputera zawierający:

    • wykaz programów,
    • omówienie procedur i funkcji,
    • opis algorytmów i parametrów,
    • opis programowych zasad ochrony danych,
    • metody zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania,
    • wersję oprogramowania,
    • datę rozpoczęcia eksploatacji;

3) podstawowe zasady ochrony danych, a w szczególności metody dostępu do danych i systemu ich przetwarzania;

4) opis systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, czyli ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych.

Przepisy uor zobowiązują zatem jednostki do posiadania wykazu zbiorów i opisu systemu przetwarzania danych. O ile samo udokumentowanie wykazu programów, wersji oprogramowania czy daty rozpoczęcia jego stosowania nie jest raczej problematyczne, o tyle podstawowy problem z praktycznym zastosowaniem wymogów art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. c uor dotyczy opisu algorytmów i parametrów przetwarzania danych.

Warunkiem stosowania wybranych rozwiązań w zakresie przechowywania ksiąg rachunkowych jest spełnienie następujących wymogów, określonych w art. 71 uor:

1) dokumentację, o której mowa w art. 10 ust. 1 uor, księgi rachunkowe, dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne i sprawozdania finansowe należy przechowywać w należyty sposób i chronić przed niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem;

2) w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera ochrona danych powinna polegać na stosowaniu odpornych na zagrożenia nośników danych, doborze stosowanych środków ochrony zewnętrznej, systematycznym tworzeniu rezerwowych kopii zbiorów danych zapisanych na informatycznych nośnikach danych, pod warunkiem zapewnienia trwałości zapisu informacji systemu rachunkowości, przez czas nie krótszy od wymaganego do przechowywania ksiąg rachunkowych, a także na zapewnieniu ochrony programów komputerowych i danych systemu informatycznego rachunkowości, przez stosowanie odpowiednich rozwiązań programowych i organizacyjnych, chroniących przed nieupoważnionym dostępem lub zniszczeniem.

Należy podkreślić, że uor nie podaje przykładów trwałych nośników danych. Zapewnienie trwałości zapisu danych polega na ich przeniesieniu lub przechowywaniu w sposób pozwalający zachować dane w niezmienionej postaci.

Uor zobowiązuje ponadto jednostki do opracowania rozwiązań w zakresie ochrony danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych. Nie definiuje jednak, co się składa na system ochrony, ani nie wskazuje jego zakresu.

Ustawa ogólnie zatem określa zasady prowadzenia ksiąg z wykorzystaniem systemów informatycznych i nie zawiera gotowych rozwiązań. Jednocześnie, aby spełnić wymogi uor, jednostka musi być świadoma zagrożeń w obszarze środowiska informatycznego, w którym funkcjonuje, aby zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami.

Ocena istniejących wymogów – wyniki badań empirycznych

Trudności z praktycznym stosowaniem uor, w zakresie dokumentowania i stosowania systemów informatycznych, potwierdzają badania empiryczne (ankieta), w których ankietowani udzielili następujących odpowiedzi na poniższe pytania:

  • Czy zawarte w uor uregulowania dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych w środowisku informatycznym są wystarczające? 42% respondentów uznaje, że tak, 33% nie ma zdania, a 25% uważa, że nie.
  • Czy uregulowania dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych w środowisku informatycznym, zawarte w stanowisku Komitetu Standardów Rachunkowości z 13.04.2010 r., są wystarczające oraz jaka jest ich przydatność? 41% badanych nie wie, że takie stanowisko zostało wydane, według zaledwie 8% uregulowania są wystarczające, a 37% nie ma zdania.
  • Czy zastosowanie się do obowiązków określonych w art. 10 uor – w zakresie polityki rachunkowości – sprawia problemy w praktyce? Zaledwie 13% ankietowanych wskazało, że nie, ponad 25% nie wyraziło żadnej opinii, ponad 33% uważa, że nie jest w stanie spełnić wymogów ustawowych w zakresie dokumentowania systemów informatycznych, natomiast 29% uznaje, że udostępniony przez dostawców oprogramowania podręcznik opisujący sposób ewidencji spełnia wymogi ustawowe.

Jedno z pytań dotyczyło zrozumienia i praktycznego zastosowania art. 25 ust. 1 pkt 2 uor, z którego wynika, że stwierdzone błędy w zapisach poprawia się przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi. Art. 25 ust. 2 uor stanowi zaś wprost, że w razie ujawnienia błędów po zamknięciu miesiąca lub prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera, dozwolone są tylko korekty dokonane w sposób określony w ust. 1 pkt 2. Oznacza to, że po zamknięciu miesiąca (zaksięgowaniu do ksiąg) korekt należy dokonywać wyłącznie z zastosowaniem storna.

Wzmocnieniem regulacji uor są pkt 28, 29 i 30 stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości z 13.04.2010 r.:

  • (pkt 28) Rozróżnia się wprowadzanie danych do systemu FK od decydowania o sposobie zakwalifikowania tych danych do ujęcia w księgach rachunkowych. Czynność wprowadzania danych do systemu FK polega na zapisywaniu danych w określony sposób. Natomiast podejmowanie decyzji o sposobie zakwalifikowania danych do ujęcia w księgach rachunkowych wchodzi w zakres sprawowania kontroli nad księgami rachunkowymi oraz zapisami w nich; może ono mieć formę akceptowania lub korygowania wcześniej wprowadzonych zapisów. W szczególności niektóre komputerowe systemy FK umożliwiają rozdzielenie wprowadzenia źródłowego dowodu księgowego do systemu od jego zaksięgowania.
  • (pkt 29) Jeżeli wprowadzenie danych dowodu księgowego do systemu FK nie wiąże się bezpośrednio z:
    • decydowaniem o sposobie jego zakwalifikowania do ujęcia w księgach rachunkowych,
    • kontrolą poprawności zapisów zdarzeń, dokonywanych w księgach rachunkowych,

to samo wprowadzanie danych do tego systemu nie jest równoważne z prowadzeniem ksiąg rachunkowych.

  • (pkt 30) Utrzymywanie zapisów w stanie edycji (np. przed akceptacją w buforze) nie może być uznane za tożsame z ujęciem w księgach rachunkowych zakwalifikowanych do zaksięgowania w danym miesiącu dowodów księgowych.

W zakresie sposobu prowadzenia ksiąg w środowisku informatycznym, w nawiązaniu do art. 25 uor, z przeprowadzanej ankiety wynika, że respondenci nie przestrzegają zapisów uor, gdyż:

  • 65% pytanych jest zdania, że praca w warunkach otwartych buforów powinna być dopuszczalna we wszystkich systemach; brak opinii na ten temat wyraziło 17%,
  • 50% badanych wskazało 1 mies. jako okres, w którym powinny być utrzymane otwarte bufory, zaś 11% twierdzi, że w ten sposób można postępować przez kwartał; podkreślenia wymaga, że ponad 40% badanych wskazuje odpowiedź, która stoi w sprzeczności z wymogami wynikającymi z art. 25 uor, gdyż blisko 29% respondentów uważa za poprawne utrzymywanie otwartych buforów w obrębie całego roku, a 12% jest zdania, że dokumenty mogą być umiejscowione w buforze bezterminowo,
  • blisko 33% respondentów nie widzi problemu ingerowania w system finansowo-księgowy (FK) w obrębie całego roku i nanoszenia poprawek bez zachowania reguł określonych przepisami uor; największy odsetek ankietowanych (44%) dopuszcza ingerencję w system w trakcie miesiąca,
  • 50% badanych wskazało, że utrzymywanie zapisów w stanie edycji (np. przed akceptacją w buforze) nie może być uznane za tożsame z ujęciem w księgach rachunkowych dowodów księgowych, co może oznaczać zarzut nierzetelnego prowadzenia ksiąg; tym samym respondenci – mimo świadomości zarzutu uznania ksiąg rachunkowych za nierzetelne – utrzymują zapisy w stanie edycji.

Największe zagrożenie z uwagi na wiarygodność informacji finansowych stanowią otwarte bufory. Ogólnikowe uregulowanie tak istotnych zagadnień rodzi problem ich praktycznego zastosowania, a tym samym nowelizacja zapisów uor w tym obszarze jest niezbędna.

Niezgodność dokumentacji polityki rachunkowości z wymogami ustawy wiąże się z odpowiedzialnością za nierzetelność ksiąg. Aby ograniczyć nieprawidłowości, służby finansowo-księgowe powinny współpracować z osobami odpowiedzialnymi za zasoby informatyczne, w celu rozpoznania zagrożeń w obszarach, na które wpływa środowisko informatyczne. Jedynie po pełnym rozpoznaniu tego środowiska jest możliwe określenie zagrożeń i reakcja na nie w dokumentacji polityki rachunkowości, w postaci opisu obowiązujących w jednostce zasad.

Które regulacje uor wymagają doprecyzowania

W tabeli poniżej zestawiono treść wymagających zmiany przepisów rozdz. 2 uor „Prowadzenie ksiąg rachunkowych”, ze wskazaniem zakresu i przyczyny zaproponowanej zmiany. Regulacje te zostały ocenione przy zastosowaniu następujących kryteriów:

  • precyzyjność i jednoznaczność,
  • archaiczność języka,
  • ograniczenia techniczne i technologiczne ich stosowania,
  • zbyt duża swoboda w stosowaniu,
  • wpływ obowiązków podatkowych (JPK) na wymogi dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych,
  • spójność z innymi regulacjami prawnymi.
Przepis uor Treść Proponowane zmiany/uwagi
Art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4 Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:
(…)
3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:
a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej
Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości z 13.04.2010 r. w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych wskazuje, że w języku polskim muszą być sporządzone raporty stanowiące składowe ksiąg rachunkowych, dziennik, zapisy kont syntetycznych (księgi głównej) i kont analitycznych (ksiąg pomocniczych), zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych, inwentarz (raporty te powinny spełniać wymogi art. 13 ust. 1). Inne zestawienia są traktowane jako dodatkowe (nieobowiązkowe) i mogą być sporządzone w języku obcym. W języku polskim powinna być sporządzona dokumentacja dotycząca prowadzenia ksiąg rachunkowych (por. art. 10 ust. 1 pkt 3).
Sama treść zapisów księgowych powinna być w języku polskim, można stosować skróty lub kody, o ile jednostka ma ich opis w języku polskim. Jeśli księgi rachunkowe są przenoszone na trwały, informatyczny nośnik danych, to należy je archiwizować w języku polskim.
W stanowisku wyraźnie zaznaczono, że jednostka prowadząca księgi przy użyciu komputera nie ma obowiązku posiadania całego oprogramowania w języku polskim. Natomiast dane zawarte w programie, np. nazwy kont, operacji gospodarczych, walut, opisy rodzajów transakcji, poleceń księgowania, powinny być w języku polskim
b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na informatycznych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych Zbędne sformułowanie – „a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera”.
Ze względu na pełną elektronizację sprawozdań finansowych i wymogi w zakresie JPK jednostki nie prowadzą ksiąg rachunkowych ręcznie
c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji Jednostki nie są w stanie zapewnić opisu algorytmów przetwarzania danych.
Zasady ochrony danych często stanowią informacje tajne, dostępne dla służb odpowiadających za kwestie informatyczne.
W Polsce nie powołano żadnej instytucji akredytującej poprawność działania systemów przetwarzania danych dedykowanych rachunkowości
Art. 13 ust. 1 Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:
1) dziennik
2) księgę główną
3) księgi pomocnicze
4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych
5) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz)
Warto zamienić księgi pomocnicze na podsystemy pomocnicze (takie jak moduł środków trwałych, moduły magazynowe, moduły płacowe)
Art. 13 ust. 2 Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z nimi uważa się odpowiednio zasoby informacyjne rachunkowości, zorganizowane w formie oddzielnych komputerowych zbiorów danych, bazy danych lub wyodrębnionych jej części, bez względu na miejsce ich powstania i przechowywania Zbędne sformułowanie „przy użyciu komputera”
Art. 13 ust. 3 Warunkiem utrzymywania zasobów informacyjnych systemu rachunkowości w formie określonej w ust. 2 jest posiadanie przez jednostkę oprogramowania umożliwiającego uzyskiwanie czytelnych informacji w odniesieniu do zapisów dokonanych w księgach rachunkowych, poprzez ich wydrukowanie lub przeniesienie na informatyczny nośnik danych Sformułowanie „przeniesienie na informatyczny nośnik danych” jest archaiczne. W przepisach należałoby uwzględnić rozwiązania chmurowe
Art. 13 ust. 4 Księgi rachunkowe, z uwzględnieniem techniki ich prowadzenia, powinny być:
1) trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, także jeżeli mają one postać wydruku komputerowego lub zestawienia wyświetlanego na ekranie monitora komputera), nazwą danego rodzaju księgi rachunkowej oraz nazwą programu przetwarzania (…)
Sformułowanie „każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, także jeżeli mają one postać wydruku komputerowego” jest archaiczne
3) przechowywane starannie w ustalonej kolejności Przepis wymaga doprecyzowania
Art. 13 ust. 5 Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy zapewnić automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów lub sald. Wydruki komputerowe ksiąg rachunkowych powinny składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych stronach w sposób ciągły w roku obrotowym Zbędne sformułowanie – „a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera”.
Ze względu na pełną elektronizację sprawozdań i wymogi w zakresie JPK jednostki nie prowadzą ksiąg rachunkowych ręcznie. W Polsce nie powołano instytucji akredytującej poprawność działania systemów przetwarzania danych dedykowanych rachunkowości. Atestowane systemy powinny spełniać wymogi uor
Art. 13 ust. 6 Księgi rachunkowe należy wydrukować nie później niż na koniec roku obrotowego. Za równoważne z wydrukiem uznaje się przeniesienie treści ksiąg rachunkowych na informatyczny nośnik danych, zapewniający trwałość zapisu informacji, przez czas nie krótszy od wymaganego dla przechowywania ksiąg rachunkowych W praktyce nie drukuje się dziennika księgowań. Wystarczyłoby, gdyby przepis wskazywał na konieczność przeniesienia danych na trwały nośnik
Art. 20 ust. 2 Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane dalej „dowodami źródłowymi”:
1) zewnętrzne obce – otrzymane od kontrahentów
2) zewnętrzne własne – przekazywane w oryginale kontrahentom
3) wewnętrzne – dotyczące operacji wewnątrz jednostki
Przepis nie jest spójny z wymogami ustawy o VAT. Nie ma już rozróżnienia oryginału i kopii faktury
Art. 20 ust. 5 Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z dowodami źródłowymi uważa się zapisy w księgach rachunkowych, wprowadzane automatycznie za pośrednictwem urządzeń łączności, informatycznych nośników danych lub tworzone według algorytmu (programu) na podstawie informacji zawartych już w księgach Jednostki nie są w stanie zapewnić opisu algorytmów przetwarzania danych
Art. 21 ust. 3 Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk W większości jednostek nastąpiła pełna digitalizacja procesów księgowych. Dokumenty zakupu i sprzedaży występują najczęściej w wersji elektronicznej. Nie umieszcza się na nich przeliczenia walut obcych.
W praktyce księgowanie dokumentów w walucie obcej odbywa się na jeden z dwóch sposobów:
- księgowanie wartości w walutach obcych na konta pozabilansowe lub
- jednoczesne (równoległe) księgowanie na koncie rozrachunkowym wartości w złotych i walucie obcej, co umożliwia prezentację zapisów rozrachunków zarówno w złotych, jak i w walucie obcej
Art. 22 ust. 1 Dowody księgowe powinny być rzetelne, tj. zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej dane określone w art. 21, oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek Sformułowanie „niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek” jest archaiczne
Art. 22 ust. 3 Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr Sformułowania przepisu są archaiczne. W większości jednostek nastąpiła pełna digitalizacja procesów księgowych. Dokumenty występują najczęściej w wersji elektronicznej. Na dokumentach elektronicznych nie można skreślić treści
Art. 22 ust. 4 Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu Sformułowania są archaiczne. Dokumenty występują najczęściej w wersji elektronicznej
Art. 23 ust. 1 Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem, modyfikacją lub ukryciem zapisu Sformułowanie „bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany” jest archaiczne. Sformułowanie „przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera” jest zbędne
Art. 24 ust. 4 Księgi rachunkowe uznaje się za sprawdzalne, jeżeli umożliwiają stwierdzenie poprawności dokonanych w nich zapisów, stanów (sald) oraz działania stosowanych procedur obliczeniowych, a w szczególności:
1) udokumentowanie zapisów pozwala na identyfikację dowodów i sposobu ich zapisania w księgach rachunkowych na wszystkich etapach przetwarzania danych,
2) zapisy uporządkowane są chronologicznie i systematycznie według kryteriów klasyfikacyjnych umożliwiających sporządzenie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych, sprawozdań, w tym deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych,
3) w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapewniona jest kontrola kompletności zbiorów systemu rachunkowości oraz parametrów przetwarzania danych,
4) zapewniony jest dostęp do zbiorów danych pozwalających, bez względu na stosowaną technikę, na uzyskanie w dowolnym czasie i za dowolnie wybrany okres sprawozdawczy jasnych i zrozumiałych informacji o treści zapisów dokonanych w księgach rachunkowych
Należałoby doprecyzować, co oznaczają „parametry przetwarzania danych” (brak definicji ustawowej), np. „Za parametr komputerowego przetwarzania danych należy uznać każdą wielkość, która jest używana przez program finansowo-księgowy do dokonania obliczeń z wykorzystaniem zaimplementowanych algorytmów”.
Rozważenia wymaga, czy numeracja zapisów powinna dotyczyć roku, czy miesiąca.
Sformułowanie „w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera” jest zbędne
Art. 24 ust. 5 Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco, jeżeli:
1) pochodzące z nich informacje umożliwiają sporządzenie w terminie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych sprawozdań, w tym deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych,
2) zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej są sporządzane przynajmniej za poszczególne okresy sprawozdawcze, nie rzadziej niż na koniec miesiąca, w terminie, o którym mowa w pkt 1, a za rok obrotowy – nie później niż do 85. dnia po dniu bilansowym
Rozważenia wymaga, czy miesięczny okres rozliczeniowy jest obecnie wystarczający. Być może właściwszy byłby np. okres kwartalny.
Przeniesienie danych do ksiąg skutkuje często brakiem możliwości dokonania korekt podatkowych (ulga na złe długi w CIT/PIT i VAT, błędne oznaczenia w JPK, udokumentowanie wywozu za granicę). Konieczne jest wówczas skorygowanie do zera (storno czerwone) i ponowne wprowadzenie dokumentu, w którym dokonuje się takiej korekty.
W niektórych systemach powoduje to zwiększenie liczby dokumentów.
Przepisy w obecnym kształcie powodują wielość zapisów księgowych w celu dokonania niezbędnych korekt w zakresie CIT/PIT i VAT
3) ujęcie wpłat i wypłat gotówką, czekami i wekslami obcymi oraz obrotu detalicznego i gastronomii następuje w tym samym dniu, w którym zostały dokonane Weksle i czeki praktycznie nie występują w obrocie gospodarczym. Obrót w gastronomii i obrót detaliczny często są ujmowane w kolejnym dniu, gdyż wiele jednostek pracuje w systemie całodobowym lub nocnym[*]. Należałoby rozważyć wydłużenie czasu do 3 dni
Art. 25 ust. 1 Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się:
1) przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności błędnego zapisu, oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty; poprawki takie muszą być dokonane jednocześnie we wszystkich księgach rachunkowych i nie mogą nastąpić po zamknięciu miesiąca lub
Sformułowanie jest archaiczne. Dokumenty występują najczęściej w wersji elektronicznej
2) przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi Doprecyzowania wymaga, że nie należy stosować równolegle zapisów dodatnich i ujemnych
Art. 25 ust. 2 W razie ujawnienia błędów po zamknięciu miesiąca lub prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera, dozwolone są tylko korekty dokonane w sposób określony w ust. 1 pkt 2 Należałoby rozważyć, czy miesięczny okres rozliczeniowy powinien być standardem. Wiele jednostek mikro i małych rozlicza się w okresach kwartalnych.
Przepisy w obecnym kształcie powodują wielość zapisów księgowych w celu dokonania niezbędnych korekt na potrzeby CIT/PIT i VAT

[*] Wiele jednostek przekazuje środki „bezpiecznymi kopertami”, które najczęściej są ujmowane w kolejnym dniu.

Propozycja zmian w zakresie prowadzenia ksiąg przy zastosowaniu technologii informatycznych

Na podstawie własnego doświadczenia oraz przeprowadzonych badań (ankieta) mogę stwierdzić, że:

  • Zaawansowane technologicznie systemy FK są oparte na coraz bardziej skomplikowanych algorytmach i mogą być niedostępne do testowania z poziomu użytkownika, co powoduje, że ustawowy wymóg posiadania przez jednostki opisu struktury bazy danych i algorytmów działania programów w ramach polityki rachunkowości, oraz udostępniania go biegłym rewidentom, nie jest spełniony w praktyce.
  • [2] Zob. MSB 620 Korzystanie z wyników pracy eksperta powołanego przez biegłego rewidenta.

  • Oprogramowanie wykorzystywane przez jednostki jest różnej jakości, gdyż na jego dostawcach nie ciąży ustawowy obowiązek zapewnienia jego zgodności z wymogami prawa ani wymóg okresowej atestacji, który potwierdzałby zgodność stosowanych algorytmów i procedur z uor czy poprawność przetwarzania danych (pod kątem wyeliminowania potencjalnych oszustw). Biegli rewidenci są zobligowani do sprawdzenia w trakcie badania poprawności działania danego oprogramowania z wymogami prawa. Wprawdzie mogą skorzystać z opinii innych ekspertów[2], ale ostatecznie i tak ponoszą całkowitą odpowiedzialność za badanie oraz – wyrażoną na jego podstawie – opinię. Problem jest bardziej złożony, gdy weźmiemy pod uwagę, że obecnie są stosowane coraz bardziej zaawansowane i skomplikowane systemy, w tym informatyczne klasy ERP. Biegłym rewidentom pozostaje zatem albo zawierzyć, że aplikacja działa bezbłędnie, albo testować jej zgodność na podstawie opisu algorytmów działania, a w przypadku braku opisu algorytmów lub wobec istotnych wątpliwości – posiłkować się opinią eksperta.
  • W Polsce nie powołano instytucji akredytującej poprawność działania systemów przetwarzania danych dedykowanych rachunkowości.
  • Dane generowane z różnych systemów informatycznych (głównie z ksiąg pomocniczych) mogą mieć różne znaczenie; ich weryfikacja i analiza wymagają specjalistycznych narzędzi i zunifikowanego formatu danych. Wprowadzone przepisami podatkowymi pliki JPK częściowo ułatwiają analizy, ale wiele podsystemów nie jest dostosowanych do generowania danych w jednolitym pliku (np. systemy płacowe, dane z kas fiskalnych, ewidencja środków trwałych).
  • Występuje problem blokady informacyjnej ze strony kontrolowanych/badanych jednostek; nie wszystkie udostępniają swoje dane na wezwanie organów kontroli lub w procesie badania sprawozdań finansowych, bo nie mają systemów dostosowanych np. do sporządzania JPK_KR, JPK_MAG; często dotyczy to jednostek małych (korzystających jeszcze z rozwiązań DOS), a także spółek z kapitałem zagranicznym, które wdrażają własne dedykowane rozwiązania informatyczne.
  • Istnieją problemy natury technicznej z wymianą danych, ze względu na dużą objętość eksportowanych plików czy baz danych oraz różnorodność stosowanych systemów, zmiany w trakcie roku lub utratę danych.

[3] Przedstawione Komitetowi Standardów Rachunkowości 25.11.2020 r.

Poniżej zaprezentowane zostały (w formie tabelarycznej) rekomendacje zmian w powyższym zakresie[3], mających podstawowe znaczenie w kontekście zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak również podniesienia jakości kontroli i rewizji przeprowadzanej w środowisku informatycznym.

Zdiagnozowany problem Treść rekomendacji
Niedostosowanie przepisów prawa bilansowego do realiów gospodarczych Konieczna jest zmiana przepisów uor bądź opracowanie standardów rachunkowości informatycznej, regulujących zarówno technikę prowadzenia ksiąg rachunkowych, zabezpieczenia danych, korzystania z atestowanego oprogramowania, jak i problem bezpieczeństwa związanego z powszechnym zastosowaniem technologii informatycznych, m.in. elektronicznego obiegu dokumentów, blockchain, handlu elektronicznego (e-commerce) czy płatności elektronicznych
Dostawcy aplikacji dedykowanych rachunkowości nie są zobligowani do zapewnienia zgodności oprogramowania z wymogami prawa Nałożenie ustawowego obowiązku zapewnienia zgodności oprogramowania z wymogami prawa oraz wymogu okresowej atestacji po wprowadzeniu istotnych zmian w systemie, potwierdzającej poprawność działania stosowanych algorytmów i procedur obliczeniowych
Brak organu odpowiedzialnego za atestację systemów FK Powołanie instytucji atestującej aplikacje bądź powierzenie tych czynności istniejącym instytucjom, które zrzeszają specjalistów mających odpowiednie certyfikaty w zakresie weryfikacji środowiska informacyjnego rachunkowości (np. ISACA)
Wynikający ze standardów dla biegłych rewidentów obowiązek testowania systemów informatycznych jest w przypadku zaawansowanych technologii nierealny do wykonania bez specjalistycznej wiedzy W celu ograniczenia ciążącego na biegłych rewidentach ryzyka w zakresie testowania złożonych systemów należy wprowadzić wymóg ustawowej atestacji systemów FK
Systemy informacyjne rachunkowości (podsystemy pomocnicze) generują różnorodne struktury danych Nałożenie ustawowego wymogu generowania z różnorodnych aplikacji danych, które będą miały takie samo znacznie – unifikacja generowanych danych do zestandaryzowanych formatów o tym samym znaczeniu powinna objąć wszystkie podsystemy pomocnicze. Wprowadzone JPK_VAT, JPK_KR czy JPK_MAG stanowią duże ułatwienie, ale nie są wystarczające
Systemy pomocnicze po ich zaimportowaniu do FK pozostają w postaci otwartych buforów W celu uszczelnienia kontroli wewnętrznej, po imporcie danych z modułów pomocniczych (zakupy, magazyny, sprzedaż, preliminarze płatności, płace) należałoby wprowadzić systemowy wymóg ostatecznego przetworzenia danych i brak możliwości edycji danych

Podsumowanie

W celu ograniczenia ryzyka ciążącego na księgowych i biegłych rewidentach, a także poprawy jakości oprogramowania stosowanego do prowadzenia ksiąg rachunkowych niezbędne jest wprowadzenie zmian w regulacjach prawnych. Określone w nich wytyczne powinny się stać podstawą do opracowania procedury atestacyjnej dla stosowanych w Polsce systemów informatycznych rachunkowości. Stosowanie systemów z atestacją powinno być obowiązkowe w jednostkach, których sprawozdania finansowe podlegają obligatoryjnemu badaniu na podstawie art. 64 uor.

Warunkiem powodzenia proponowanych rozwiązań jest modyfikacja przepisów uor. Można też rozważyć pozostawienie w niej jedynie regulacji o charakterze ogólnym, podczas gdy szczegółowe przepisy byłyby wprowadzone w drodze rozporządzenia, które regulowałaby technikę prowadzenia ksiąg rachunkowych, zabezpieczenia danych, korzystania z atestowanego oprogramowania, udostępniania danych, a także problem bezpieczeństwa związanego z powszechnym zastosowaniem technologii informatycznych (m.in. elektronicznego obiegu dokumentów, handlu elektronicznego czy płatności elektronicznych). Uregulowanie tych kwestii jest konieczne, bo obecnie wiele jednostek wprowadza robotyzację i pełną digitalizację danych finansowo-księgowych.

Powodzenie proponowanych koncepcji zależy jednak od kompromisu różnych grup interesów. Moim zdaniem wprowadzenie zmian dostosowujących uor do obecnych potrzeb rynku i warunków ekonomicznych powinno być priorytetem Ministerstwa Finansów.

Zmiana przepisów rozdz. 2 uor jest konieczna. Rozważenia wymaga również dostosowanie regulacji ustawy do dynamicznych zmian prawa podatkowego. W mojej opinii najważniejszą potrzebą jest wprowadzanie wymogu atestacji systemów informatycznych. Pozyskiwanie danych z atestowanych, zestandaryzowanych systemów informacyjnych rachunkowości w dłuższym czasie wpłynie zarówno na poprawę wiarygodności informacji udostępnianych przez uczestników życia gospodarczego, jak i na automatyzację czynności rewizyjnych czy kontrolnych.

Wyświetlono 4% artykułu
Aby odblokować pełną treść

Kup dostęp do tego artykułu

Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30

Kup abonament

Abonamenty on-line Prenumeratorzy Członkowie SKwP
miesiąc 71,00
kwartał 168,00
pół roku 282,00
rok 408,00

Kup teraz

Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość".

Pomoc w uzyskaniu dostępu:

15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale.

Dodaj kod tutaj

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami.

Dołącz do nas

„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!

Zamknij

Skróty w artykułach

akty prawne, standardy i interpretacje:
  • dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
  • dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
  • Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
  • KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
  • Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
  • Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
  • Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
  • Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
  • KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
  • MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
  • MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
  • Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
  • Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
  • rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
  • rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
  • rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
  • rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
  • specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
  • uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
  • uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
  • updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
  • updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
  • upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
  • US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
  • ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
  • ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
  • ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
  • ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
  • ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
  • ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
  • ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
  • ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
  • ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
  • usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
  • uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
  • Założenia koncepcyjne MSSF Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
pozostałe skróty:
  • CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
  • EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
  • FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
  • FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
  • FP – Fundusz Pracy
  • FS – Fundusz Solidarnościowy
  • IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
  • IS – izba skarbowa
  • KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
  • KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
  • KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
  • KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
  • KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
  • KSB – Krajowe Standardy Badania
  • MF – Minister Finansów
  • MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
  • MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
  • MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
  • MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
  • NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
  • PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
  • PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
  • PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
  • pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
  • PPK – pracownicze plany kapitałowe
  • RM – Rada Ministrów
  • SA – sąd apelacyjny
  • sf – sprawozdanie finansowe
  • skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
  • SN – Sąd Najwyższy
  • SO – sąd okręgowy
  • TK – Trybunał Konstytucyjny
  • TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
  • UCS – urząd celno-skarbowy
  • UE – Unia Europejska
  • US – urząd skarbowy
  • WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
  • WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
  • WSA – wojewódzki sąd administracyjny
  • zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
Skróty w tekście
Spis treści artykułu
Spis treści:
Kursy dla księgowych