Pomoc dla pracowników poszkodowanych w powodzi

Niemożność świadczenia pracy

Jeśli pracownik nie może wykonywać pracy w związku z powodzią, pracodawca musi usprawiedliwić jego nieobecność, a także zapłacić pensję za maksymalnie 10 dni takiej absencji, w kwocie stanowiącej odpowiednią część płacy minimalnej, chyba że odrębne przepisy przyznają z tego tytułu odmienne wynagrodzenie lub inną rekompensatę. W uzasadnionej sytuacji pracodawca ma prawo wydłużyć okres, za jaki przysługuje ta zapłata.

Pracodawca może też powierzyć pracownikowi pracę zastępczą inną niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli wiąże się to z koniecznością usuwania w zakładzie pracy skutków żywiołu. Wtedy jednak należy się standardowe wynagrodzenie obliczane jak za urlop wypoczynkowy (art. 8 ustawy).

Dodatkowe zwolnienie od pracy

Niezależnie od tego, w okresie od 5.10.2024 do 31.12.2024 r. pracownikowi poszkodowanemu w wyniku powodzi trzeba udzielić – na jego wniosek złożony najpóźniej w dniu skorzystania z wolnego – dodatkowego zwolnienia od pracy w wymiarze do 20 dni roboczych. Celem tego zwolnienia może być usuwanie skutków powodzi w mieniu pracownika, osoby spokrewnionej lub niespokrewnionej, ale pozostającej z nim w faktycznym związku, wspólnie zamieszkującej i gospodarującej. Pracodawca musi uwzględnić wniosek, chyba że nie jest to obiektywnie możliwe ze względu na jego szczególne potrzeby, np. konieczność ratowania mienia firmy, przenoszenia majątku. Za czas takiej absencji wypłaca wynagrodzenie ustalane jak za urlop wypoczynkowy, ale może się ubiegać o częściową refundację po złożeniu wniosku do marszałka województwa. Dla zatrudnionego na niepełnym etacie wymiar opisanego zwolnienia od pracy kalkuluje się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, niepełną godzinę wolnego zawsze zaokrąglając w górę (art. 7a ustawy).

Specyficzne zasady urlopowe

W okresie od 5.10.2024 do 31.12.2024 r. pracodawca ma obowiązek udzielenia – na żądanie i w terminie wskazanym przez pracownika (każdego, a nie tylko poszkodowanego w wyniku powodzi czy zamieszkałego na obszarze klęski żywiołowej) – do 4 dni roboczych urlopu wypoczynkowego w celu usuwania skutków powodzi (w ramach puli urlopu należnego). Osoba chcąca pomagać powodzianom zgłasza żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu (art. 70 nowelizacji).

Z kolei pracownikowi zamieszkałemu na obszarze klęski żywiołowej w okresie do 31.12.2024 r., pracodawca:

• musi udzielić do 8 dni roboczych urlopu w trybie nagłym, w ramach wymiaru wypoczynku należnego na żądanie zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu (art. 8a ustawy),
• może udzielić urlopu w wymiarze godzinowym (na część dnia roboczego), jednak łącznie w wymiarze nie wyższym niż 5 dni (art. 8b ustawy).

Powyższe wolne też przysługuje w ramach należnej pracownikowi puli urlopowej.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

Pracownik zamieszkały w powicie lub gminie powodziowej ma prawo w okresie do 31.12.2024 r. złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy, jednak maksymalnie do połowy pełnego etatu. Wniosek (papierowy lub elektroniczny) składa na 2 dni wcześniej. Pracodawca musi go uwzględnić, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację bądź rodzaj pracy. W razie odmowy musi podać jej przyczynę – najpóźniej w ciągu 2 dni roboczych od otrzymania wniosku (art. 8c ustawy).

Zakaz wyznaczania nadgodzin

Pracownika zamieszkałego na terenie powodziowego powiatu czy gminy nie wolno w okresie od 5.10.2024 do 31.12.2024 r. bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani delegować poza stałe miejsce pracy. Zgoda nie jest wymagana w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia bądź środowiska czy usunięcia awarii – chyba że w grę wchodzi zagrożenie mienia pracownika albo życia lub zdrowia jego bądź osoby z nim zamieszkującej (art. 8d ustawy).

Mniej wizyt u lekarza medycyny pracy

Do 31.12.2024 r. pracownik zamieszkały na obszarze klęski żywiołowej nie musi wykonywać okresowych badań lekarskich, a zakład pracy wysyłać go na takie badania (w tym wykonywane po zaprzestaniu pracy w kontakcie z substancjami rakotwórczymi i pyłami zwłókniającymi). Tych obowiązków należy dopełnić najpóźniej w ciągu 30 dni po upływie okresu ich zawieszenia (czyli do 30.01.2025 r.). Nie dotyczy to okresowych badań lekarskich, jakie trzeba zlecić po chorobowej niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni – te w okresie zawieszenia nadal trzeba wykonywać (art. 8e ust. 1 i 2 ustawy).

W razie braku dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego badanie może zrealizować i następnie wydać odpowiednie orzeczenie inny lekarz (zamieszcza się je w aktach osobowych). Wydane w uproszczonym trybie orzeczenie lekarskie traci moc po upływie 30 dni od dnia zakończenia okresu zawieszenia opisanych obowiązków, czyli po 30.01.2025 r. (art. 8e ust. 3 ustawy).

Przez ww. okres ulega też wydłużeniu moc wiążąca orzeczeń wydanych w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich wskazanych pracowników. Zachowują one ważność do upływu 30 dni od zakończenia tego okresu, czyli do 30.01.2025 r. (art. 8e ust. 4 ustawy).

Szkolenia bhp przez internet

Do końca 2024 r. pracownicy zamieszkali na obszarze klęski żywiołowej mogą odbywać wstępne szkolenia bhp w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Nie dotyczy to instruktażu stanowiskowego pracownika zatrudnionego na stanowisku:

• robotniczym,
• na którym występuje narażenie na działalnie czynników niebezpiecznych,

a także przenoszonego na takie stanowiska oraz ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu i studenta odbywającego praktykę studencką – ich instruktaże stanowiskowe muszą przebiegać stacjonarnie (art. 8f ust. 1 ustawy).

Gdy termin realizacji okresowego szkolenia bhp przypada w ww. okresie, ulega wydłużeniu do upływu 30 dni od jego zakończenia, czyli do 30.01.2025 r. (art. 8f ust. 2 ustawy).

Dłuższe kadencje organów pracowniczych

Jeśli w okresie od 5.10.2024 do 30.11.2024 r. upłynęła już lub dopiero upłynie kadencja rady pracowników, społecznego inspektora pracy bądź statutowego organu związku zawodowego działającego u pracodawcy w powiecie lub w gminie objętej powodzią, a nie ma warunków do przeprowadzenia wyborów, kadencje ulegają wydłużeniu do chwili zorganizowania nowych wyborów, maksymalnie jednak do upływu 30 dni od zakończenia tego okresu, czyli do 30.01.2025 r. (art. 8g ust. 1 ustawy).

Regułę tę stosuje się odpowiednio do kadencji związku lub organizacji przedsiębiorców, związków pracodawców, ich federacji i konfederacji (art. 8g ust. 2 ustawy).

Roszczenia ze stosunku pracy

Od 5.10.2024 do 31.12.2024 r. nie rozpoczynają się (a rozpoczęte ulegają zawieszeniu) terminy na odwołanie od wypowiedzenia oraz zgłoszenie żądania przywrócenia do pracy lub odszkodowania przez pracownika zamieszkałego na obszarze klęski żywiołowej. Terminy rozpoczną bieg od wskazanej daty końcowej, a wniosek o przywrócenie terminu (np. na wniesienie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę) pracownik będzie mógł zgłosić w ciągu 60 dni od tej daty, czyli do 1.03.2025 r. (art. 8h ust. 1 i 2 ustawy).

O ww. okres (od 5.10.2024 do 31.12.2024 r.) ulega również wydłużeniu okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy (art. 8h ust. 3 ustawy).

Wsparcie z zakładowych funduszy

Do końca 2024 r. firma może wydatkować z funduszu socjalnego środki na pomoc dla pracowników, którzy ucierpieli z powodu zalania, np. udzielając im zapomóg z tytułu klęski żywiołowej (są one wolne od PIT i składek ZUS). Ponadto każdy pracodawca tworzący fundusz (w tym funkcjonujący na obszarze klęski żywiołowej) ma prawo przyznać wsparcie socjalne obcemu pracownikowi poszkodowanemu przez powódź (art. 10 ustawy).

Podobnie zakład pracy chronionej może przeznaczyć część środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na indywidualną pomoc na usuwanie skutków powodzi, które dotknęły niepełnosprawnego (art. 12 ust. 2 ustawy).

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Przysługuje w razie zamknięcia w wyniku powodzi w gminie (powiecie) dotkniętej klęską żywiołową odpowiedniej placówki albo niemożności sprawowania na tym terenie opieki przez nianię lub dziennego opiekuna. Skorzysta z niego ubezpieczony zwolniony od obowiązku wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad:

• dzieckiem niepełnosprawnym w stopniu znacznym lub umiarkowanym do ukończenia 18 lat lub legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności, o potrzebie kształcenia specjalnego lub o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,
• dorosłą osobą niepełnosprawną lub zagrożoną niedostosowaniem społecznym,
• dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Dodatkowy zasiłek należy się przez czas zamknięcia placówki lub niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu powodzi, jeżeli dziecko bądź dorosła osoba niepełnosprawna lub zagrożona niedostosowaniem społecznym nie uczęszcza do innej placówki. Okresu jego pobierania nie wlicza się do limitów standardowych zasiłków opiekuńczych z ustawy zasiłkowej. Aby go otrzymać, osoba uprawniona musi złożyć do ZUS papierowe lub elektroniczne oświadczenie.

Na podobnych regułach o dodatkowy zasiłek opiekuńczy mogą się starać funkcjonariusze oraz rolnicy z gospodarstwem o powierzchni powyżej 1 ha i ich domownicy (art. 5e i 5f ustawy).