Podróż służbowa pracownika z niepełnosprawnością – rozliczenie czasu pracy

Do czasu pracy należy w tym przypadku wliczyć rozkładowy czas pracy, dodatkowo godzinę wykonywania pracy u klienta poza rozkładem, a także przypadający przed godzinami rozkładowej pracy czas przejazdu, bo w jego trakcie pracownik wykonywał pracę (usługę dostawy na rzecz pracodawcy). Powstały zatem godziny nadliczbowe, co oznacza naruszenie przepisów zagrożone grzywną, chyba że w dokumentacji pracodawca ma – wystawioną na wniosek pracownika – zgodę lekarza na pracę w godzinach nadliczbowych.

Przepisy prawa pracy nie wskazują wprost na sposób rozliczenia czasu pracy w podróży służbowej. Ugruntowane orzecznictwo, doktryna prawa pracy i Państwowa Inspekcja Pracy wypracowały zgodną koncepcję w tym zakresie. Do czasu pracy w trakcie „delegacji” wlicza się czas:

• wynikający z rozkładu czasu pracy,
• realizacji zadań służbowych wykraczający poza rozkładowe godziny pracy.

W większości przypadków zatem nie cały czas trwania wyjazdu jest czasem pracy. Jednocześnie nie można zaliczyć do czasu pracy jedynie czasu jej wykonywania (realizowania zadań służbowych), gdyż często prowadziłoby to do niedopracowania wymiaru czasu pracy (przez zlecony pracownikowi wyjazd). Przykładem jest całodzienny wyjazd na godzinne spotkanie – zadanie służbowe trwało godzinę, ale w żadnym razie nie można tylko tej godziny zaliczyć do czasu pracy (chyba że byłby to dzień wolny od pracy – jednak wówczas rekompensata nie opierałaby się na rozliczeniu godziny, tylko dnia).

Rozkładowy czas pracy jest wliczany do czasu pracy w całości, niezależnie od tego, czy w jego trakcie pracownik tylko jechał, czekał na rozpoczęcie pracy itp., i nie można nic z niego odliczyć (por. wyrok SN z 21.09.1982 r., I PR 85/82).

Czas przejazdu w podróży służbowej przypadający poza godzinami pracy – co do zasady – nie jest czasem pracy. Będzie nim jednak, jeżeli pracownik świadczył wtedy pracę.

Samo prowadzenie pojazdu nie jest wykonywaniem pracy. Jeśli samochód został wyznaczony jedynie jako środek transportu, to czas jego prowadzenia nie stanowi realizacji zadań na rzecz pracodawcy i w zakresie przypadającym poza godzinami pracy nie stanowi czasu pracy. Co innego jednak, jeżeli podczas przejazdu pracownik wykonuje usługę na rzecz pracodawcy. Pracownik, który prowadząc pojazd, realizuje wprost polecenie np. przewiezienia innych osób, dostarczenia czegoś, wykonuje usługę na rzecz pracodawcy.

W opisanym przypadku pracownik jechał przeprowadzić montaż u klienta, ale nie tylko to było zadaniem zleconym podczas podróży. Miał również dostarczyć zakupione przez klienta urządzenia. Trzeba więc przyjąć, że czas przejazdu do klienta podlega wliczeniu do czasu pracy także w zakresie przypadającym przed rozpoczęciem godzin rozkładowych. Czas powrotu już jednak nie. Pracownik miał dostarczyć urządzenia oraz realizować swoje dalsze zadania w miejscu docelowym i w tej sytuacji czas powrotu należałoby kwalifikować już według zasad ogólnych, czyli nie jako czas realizacji zadania.

Do czasu pracy trzeba zatem wliczyć:

• czas prowadzenia pojazdu od 7.00 do 8.00 (czas ten stanowi przy tym przekroczenie dobowe czasu pracy w niezakończonej jeszcze, poprzedniej dobie pracowniczej – przy stałym rozkładzie wskazanym w pytaniu kończy się ona o 8.00),
• cały czas rozkładowy (8.00–16.00),
• czas od 16.00 do 17.00 – praca u klienta (stanowi to przekroczenie normy dobowej czasu pracy).

Wystąpiły zatem 2 godz. nadliczbowe.

Ustawa z 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2025 r. poz. 913) ustanawia zakaz zatrudniania pracowników z niepełnosprawnością w godzinach nadliczbowych. Nie ma tu znaczenia stopień niepełnosprawności. Taka praca jest dopuszczalna jedynie wówczas, gdy:

• pracownik jest zatrudniony przy pilnowaniu (nie zachodzi to w omawianej sytuacji),
• na wniosek niepełnosprawnego pracownika lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników (a w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą) wyrazi na to zgodę – sama zgoda pracownika nie jest podstawą do zatrudniania go w godzinach nadliczbowych, konieczne jest przedstawienie zgody lekarza.

Przy braku zgody lekarza pracodawca popełnił wykroczenie, zatrudniając pracownika w godzinach nadliczbowych.