Jak ustalić wysokość VAT po zmianie stawki
Zmiana stawek VAT nie jest zdarzeniem codziennym i bez względu na jej zakres wymaga poczynienia stosownych ustaleń w zakresie zidentyfikowania towarów i usług nią objętych, a także przyporządkowania właściwych stawek do konkretnych czynności dotyczących tych towarów i usług. Zagadnienia te są istotne zarówno ze względu na formalną prawidłowość rozliczeń podatku, jak i potencjalne negatywne skutki finansowe związane z błędami. Należy bowiem pamiętać, że przy zawyżeniu stawki podatku, z zasady do zapłaty przypada wyższa (pobrana lub żądana od nabywcy) kwota VAT należnego, podobnie jak przy zaniżeniu stawki, w przypadku którego podatnik jest zobowiązany odprowadzić VAT należny w prawidłowej, czyli wyższej, wysokości.
Zmiana stawek VAT nie jest zdarzeniem codziennym i bez względu na jej zakres wymaga poczynienia stosownych ustaleń w zakresie zidentyfikowania towarów i usług nią objętych, a także przyporządkowania właściwych stawek do konkretnych czynności dotyczących tych towarów i usług. Zagadnienia te są istotne zarówno ze względu na formalną prawidłowość rozliczeń podatku, jak i potencjalne negatywne skutki finansowe związane z błędami. Należy bowiem pamiętać, że przy zawyżeniu stawki podatku, z zasady do zapłaty przypada wyższa (pobrana lub żądana od nabywcy) kwota VAT należnego, podobnie jak przy zaniżeniu stawki, w przypadku którego podatnik jest zobowiązany odprowadzić VAT należny w prawidłowej, czyli wyższej, wysokości.
Czasowa antyinflacyjna obniżka stawek VAT
MF rozporządzeniem z 17.12.2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych[1] – od 1.01.2022 do 31.03.2022 r. – obniżył stawki VAT na: energię elektryczną (z 23 do 5%), gaz ziemny (z 23 do 8%) oraz tzw. ciepło systemowe (ogrzewanie z kaloryferów) – z 23 do 8%. Z kolei ustawa z 13.01.2022 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług[2] przedłużyła stosowanie 5-proc. stawki VAT na prąd, zredukowała do 5% stawkę VAT na ciepło i do 0% na gaz ziemny oraz wprowadziła obniżkę VAT na paliwa (z 23 do 8%), nawozy (z 8 do 0%) i podstawowe artykuły żywnościowe (z 5 do 0%)[3]. Stawki w tej wysokości mają obowiązywać od 1.02.2022 do 31.07.2022 r.
[1] DzU poz. 2350.
[2] DzU poz. 196.
[3] Więcej na ten temat w artykule Niższy VAT na żywność, paliwa i energię, Krzysztof Hałub.
[4] Zob. art. 41 ust. 14a–14g.
Z ustawy o VAT[4] wynika ogólna reguła, zgodnie z którą właściwą stawkę VAT ustala się na moment zrealizowania dostawy towarów albo odpowiednio wykonania usługi. Reguła ta nie ma jednak zastosowania:
- w odniesieniu do otrzymanych wcześniejszych zapłat opodatkowanych VAT (zaliczek, zadatków itp.), dla których właściwą stawkę VAT ustala się na dzień ich otrzymania,
- przy imporcie towarów oraz WNT, dla których obowiązuje stawka VAT ustalona na moment powstania obowiązku podatkowego.
Zasada ogólna – stawka VAT ustalana na moment wykonania czynności
W przypadku czynności opodatkowanej (dostawy towarów albo usługi), wykonanej przed dniem zmiany stawki, właściwa pozostaje stawka VAT obowiązująca dla tej czynności w dniu jej wykonania.
Dotyczy to również transakcji, w odniesieniu do których obowiązek podatkowy powstanie już po dniu zmiany stawki.
Bez znaczenia pozostaje moment wystawienia faktury (co może nastąpić w późniejszym okresie) oraz – co istotne – z jaką stawką nabyto dany towar. Stawka ustalona na moment dostawy lub odpowiednio wykonania usługi pozostaje właściwa również dla korekt i refaktur.
Uwaga: zasada ta nie dotyczy opodatkowanych zaliczek i przedpłat, o których mowa dalej.
1. Energia elektryczna – zmiana stawki VAT z 23 na 5% od 1.01.2022 r.
⇒ energia elektryczna dostarczana w okresie od 1.12.2021 do 31.12.2021 r. – faktura z 15.01.2022 r., stawka VAT 23%,
⇒ energia elektryczna dostarczana w okresie od 10.11.2022 do 10.12.2022 r. – refaktura z 31.01.2022 r., stawka VAT 23%,
⇒ energia elektryczna dostarczana w okresie od 1.10.2021 do 31.10.2021 r. – faktura korygująca in plus albo in minus do faktury potwierdzającej ww. dostawę, stawka VAT z faktury pierwotnej 23%.
2. Chleb – zmiana stawki VAT z 5 na 0% od 1.02.2022 r.
⇒ sprzedaż chleba przez piekarnię do sklepu detalicznego, chleb dostarczony 31.01.2022 r. – faktura z 1.02.2022 r., stawka VAT 5%,
⇒ sprzedaż chleba przez sklep detaliczny 1.02.2022 r. – stawka VAT 0%,
⇒ zwrot czerstwego pieczywa do piekarni, pieczywo dostarczone do 31.01.2022 r. – faktura korygująca in minus z 3.02.2022 r., stawka VAT z faktury pierwotnej 5%,
⇒zaniżenie ceny chleba dostarczanego przed 1.02.2022 r., faktura korygująca in plus, stawka VAT z faktury pierwotnej 5%.
3. Nawozy i środki ochrony roślin – zwykle przeznaczone do wykorzystania w produkcji rolnej – zmiana stawki VAT z 8 na 0% od 1.02.2022 r.
⇒ faktura wystawiona 25.01.2022 r., przed dostawą, ze stawką VAT 8%; dostawa zrealizowana 2.02.2022 r., właściwa stawka VAT dla dostawy 0%; dostawca powinien wystawić fakturę korygującą in minus w zakresie stawki VAT (uwaga na wcześniejsze płatności – patrz dalej).
Sprzedaż ciągła i okresowa – stawki właściwe dla sprzedaży zrealizowanej przed dniem zmiany i od tego dnia
Zasada, zgodnie z którą właściwą stawkę VAT ustala się na moment wykonania czynności, ma zastosowanie również przy tzw. sprzedaży ciągłej i okresowej, obejmującej dzień zmiany stawki VAT. Wiąże się to z koniecznością odrębnego opodatkowania z zastosowaniem obowiązujących stawek sprzedaży faktycznie zrealizowanej przed dniem zmiany i od dnia tej zmiany. Czynność – dla której, w związku z jej wykonywaniem, są ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, a okres, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, obejmuje dzień zmiany stawki podatku – uznaje się za wykonaną:
- w dniu poprzedzającym dzień zmiany stawki podatku – w zakresie jej części wykonywanej do dnia poprzedzającego dzień zmiany,
- z upływem tego okresu – w zakresie jej części wykonywanej od dnia zmiany stawki podatku.
1. Energia elektryczna – zmiana stawki VAT z 23 na 5% od 1.01.2022 r.
⇒ energia elektryczna dostarczona w okresie od 25.12.2021 do 31.01.2022 r. – faktura z 5.02.2022 r.:
- energia dostarczona od 25.12.2021 do 31.12.2021 r. – stawka VAT 23%,
- energia dostarczona od 1.01.2022 do 31.01.2022 r. – stawka VAT 5%.
2. Chleb – zmiana stawki VAT z 5 na 0% od 1.02.2022 r.
⇒ sprzedaż chleba przez piekarnię do sklepu detalicznego, rozliczenia za okresy tygodniowe; chleb dostarczony w okresie od 31.01.2022 do 5.02.2022 r. – faktura zbiorcza z 5.02.2022 r.:
- chleb dostarczony 31.01.2022 r. – stawka VAT 5%,
- chleb dostarczony od 1.02.2022 do 5.02.2022 r. – stawka VAT 0%.
Niemożliwe ustalenie części sprzedaży faktycznie zrealizowanej przed dniem zmiany stawki i od tego dnia – proporcja
W odniesieniu do okresu rozliczeniowego obejmującego dzień zmiany stawki VAT może się zdarzyć, że ustalenie części sprzedaży faktycznie zrealizowanej przed dniem zmiany stawki okaże się niemożliwe. W takim przypadku uznaje się, że w tym okresie czynność jest wykonywana proporcjonalnie. Z zasady może to dotyczyć sprzedaży o charakterze ciągłym, przy której nie ma możliwości wyodrębnienia poszczególnych, składających się na nią, czynności (np. dostawa energii elektrycznej, ciepła).
Transakcje rozliczane w okresach rozliczeniowych, przy których identyfikacja części sprzedaży faktycznie zrealizowanej przed zmianą stawki VAT jest możliwa, powinny być opodatkowane z uwzględnieniem faktycznego jej wykonania.
Energia elektryczna – zmiana stawki VAT z 23 na 5% od 1.01.2022 r.
⇒ energia elektryczna dostarczona w okresie od 25.12.2021 do 31.01.2022 r. – 38 dni; faktura z 5.02.2022 r.:
- energia dostarczona od 25.12.2021 do 31.12.2021 r. (7 dni): ilość energii dostarczonej w całym okresie × 7 dni/38 dni – ze stawką VAT 23%,
- energia dostarczona od 1.01.2022 do 31.01.2022 r. (31 dni): ilość energii dostarczonej w całym okresie × 31 dni/38 dni – ze stawką VAT 5%.
Faktury na dostawę mediów wystawione przed dniem zmiany stawki
W przypadku dostawy określonych mediów, tj. m.in. energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, dla których wystawiono fakturę, a po jej wystawieniu uległa zmianie stawka podatku w odniesieniu do okresów objętych tymi fakturami, może być stosowana stawka określona na fakturze, pod warunkiem że w pierwszej fakturze wystawianej po dniu zmiany stawki podatku, nie później jednak niż w ciągu 12 mies. od dnia tej zmiany, zostanie uwzględniona korekta rozliczenia objętego fakturą wystawioną przed dniem zmiany stawki podatku.
Wcześniejsza zapłata – stawka VAT obowiązująca w dniu jej otrzymania
Otrzymanie zapłaty lub jej części przed sprzedażą (przed wykonaniem czynności) z zasady wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego w VAT w dniu otrzymania takiej zapłaty oraz koniecznością rozliczenia z tego tytułu należnego VAT.
W odniesieniu do płatności otrzymanych tytułem wcześniejszej zapłaty na poczet przyszłej sprzedaży opodatkowanej stosuje się stawkę VAT właściwą dla zaliczkowanej/przedpłaconej czynności, obowiązującą w dniu otrzymania płatności.
Zmiana stawki podatku dla czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część zapłaty, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania zapłaty otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.
Nawozy i środki ochrony roślin – zwykle przeznaczone do wykorzystania w produkcji rolnej – zmiana stawki VAT z 8 na 0% od 1.02.2022 r.
⇒ faktura wystawiona 25.01.2022 r., przed dostawą, ze stawką VAT 8%; zaliczka 100% otrzymana 31.01.2022 r. – stawka VAT 8%,
⇒ zamówienie z 15.01.2022 r., zaliczka 50% otrzymana 20.01.2021 r.; dostawa 5.02.2022 r.:
- data otrzymania zaliczki 20.01.2022 r. (faktura zaliczkowa) – do kwoty zaliczki ma zastosowanie stawka VAT 8%,
- data wykonania dostawy 5.02.2022 r. (faktura rozliczeniowa) – do pozostałej części należności ma zastosowanie stawka VAT 0%.
W przypadku dostawy mediów otrzymanie wcześniejszej zapłaty nie powoduje powstania obowiązku podatkowego, stąd też właściwą stawkę VAT dla tego rodzaju sprzedaży ustala się zgodnie z zasadami opisanymi wcześniej.
Import towarów i WNT – stawka właściwa na moment powstania obowiązku podatkowego
Przy imporcie towarów oraz WNT właściwą stawkę VAT dla tych czynności ustala się na moment powstania obowiązku podatkowego.
1. Nawozy i środki ochrony roślin – zwykle przeznaczone do wykorzystania w produkcji rolnej – zmiana stawki VAT z 8 na 0% – od 1.02.2022 r.
⇒ import nawozów, zgłoszenie celne w procedurze standardowej z 31.01.2022 r. – obowiązek podatkowy w imporcie towarów powstał z chwilą powstania długu celnego 31.01.2021 r. – stawka VAT 8%.
2. Ex CN 20 Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin – z wyłączeniem produktów o rzeczywistej masowej mocy alkoholu powyżej 1,2% – zmiana stawki VAT z 5 na 0% od 1.02.2022 r.
⇒ WNT soku jabłkowego 100%, CN 20, obowiązek podatkowy powstał z chwilą wystawienia przez wewnątrzwspólnotowego dostawcę faktury potwierdzającej dostawę:
- faktura wystawiona 28.01.2022 r., dostawa zrealizowana 10.02.2022 r. – obowiązek podatkowy przy WNT powstał 28.01.2022 r., stawka VAT 5%,
- dostawa zrealizowana 25.01.2022 r., faktura wystawiona przez wewnątrzwspólnotowego dostawcę 5.02.2022 r. – obowiązek podatkowy przy WNT powstał 5.02.2022 r., stawka VAT 0%.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
| Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
- Zasada ogólna – stawka VAT ustalana na moment wykonania czynności
- Sprzedaż ciągła i okresowa – stawki właściwe dla sprzedaży zrealizowanej przed dniem zmiany i od tego dnia
- Niemożliwe ustalenie części sprzedaży faktycznie zrealizowanej przed dniem zmiany stawki i od tego dnia – proporcja
- Faktury na dostawę mediów wystawione przed dniem zmiany stawki
- Wcześniejsza zapłata – stawka VAT obowiązująca w dniu jej otrzymania
- Import towarów i WNT – stawka właściwa na moment powstania obowiązku podatkowego
