„Podatek cukrowy” i od „małpek”
Zostały wprowadzone ustawą z 14.02.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów, której deklarowanym celem jest wykorzystanie polityki fiskalnej jako narzędzia służącego właśnie promocji prozdrowotnych wyborów konsumentów.
[1] DzU poz. 1492.
[2] Ustawa z 11.09.2015 r. (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 2365).
[3] Art. 12 uzp.
[4] Rozporządzenie z 16.12.2008 r. (DzUrz UE L 354 z 31.12.2008 r.).
Zostały wprowadzone ustawą z 14.02.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów[1], której deklarowanym celem jest wykorzystanie polityki fiskalnej jako narzędzia służącego właśnie promocji prozdrowotnych wyborów konsumentów.
Opłata od środków spożywczych
Zmianie uległy m.in. przepisy ustawy o zdrowiu publicznym[2] (dalej uzp), do której dodano rozdz. 3a „Opłata od środków spożywczych”. Opłacie tej podlega[3] wprowadzanie na rynek krajowy napojów z dodatkiem:
- cukrów będących mono- lub disacharydami oraz środków spożywczych zawierających te substancje, a także substancji słodzących,
- kofeiny lub tauryny.
Substancje słodzące, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności[4], to substancje stosowane do nadania środkom spożywczym słodkiego smaku lub stosowane w słodzikach stołowych.
Kofeina i tauryna są składnikami dodawanymi przede wszystkim do napojów energetyzujących.
Wprowadzenie na rynek krajowy to:
- sprzedaż napojów do pierwszego punktu, w którym jest prowadzona sprzedaż detaliczna, oraz
- sprzedaż detaliczna napojów.
Za napój uważa się wyrób w postaci napoju oraz syrop będący środkiem spożywczym, ujęty w PKWiU w klasach 10.32 i 10.89 oraz w dziale 11, w którego składzie znajduje się co najmniej jedna z ww. substancji, z wyłączeniem substancji występujących w nich naturalnie, czyli niedodawanych. Są to: „soki z owoców i warzyw”, „pozostałe artykuły spożywcze, gdzie indziej niesklasyfikowane” oraz „napoje”.
[5] Art. 12b ust. 2 uzp.
[6] Ustawa z 20.05.2010 r. (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 186).
[7] Ustawa z 25.08.2006 r. (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 2021).
[8] Art. 12f uzp.
Przepisy zawierają wiele wyłączeń. Opłacie nie podlegają[5]:
- wyroby medyczne w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 38 ustawy o wyrobach medycznych[6],
- suplementy diety w rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 39 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia[7] (środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych bądź innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny),
- żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt,
- wyroby akcyzowe w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy akcyzowej (chodzi o wyroby alkoholowe wymienione w zał. nr 1 do tej ustawy),
- napoje, w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi nie mniej niż 20% składu surowcowego oraz zawartość cukrów jest mniejsza lub równa 5 g w przeliczeniu na 100 ml napoju (tj. napoje, które spełniają oba te warunki jednocześnie),
- napoje będące roztworami węglowodanowo-elektrolitowymi (czyli napoje izotoniczne), w których zawartość cukrów jest mniejsza lub równa 5 g w przeliczeniu na 100 ml napoju,
- wyroby, w których na pierwszym miejscu w wykazie składników znajduje się mleko albo jego przetwory, niezależnie od ich sklasyfikowania w PKWiU.
Wysokość opłaty zróżnicowano, ustalając progi zawartości cukrów w 100 ml produktu[8]. Składają się na nią:
- 0,50 zł – za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej niż 5 g w 100 ml napoju lub za zawartość w jakiejkolwiek ilości co najmniej jednej substancji słodzącej,
- 0,05 zł – za każdy gram cukrów powyżej 5 g w 100 ml napoju w przeliczeniu na litr napoju.
Napoje zawierające dodatek kofeiny lub tauryny są objęte opłatą w wysokości 0,10 zł w przeliczeniu na litr napoju.
Do obliczenia opłaty zawartość cukrów w 100 ml napoju jest zaokrąglana „w górę” do pełnego grama. Maksymalna wysokość opłaty wynosi 1,2 zł w przeliczeniu na litr napoju. Może mieć zastosowanie, gdy napój zawiera kilka substancji, np. cukier, substancję słodzącą oraz taurynę.
Napoje, w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi nie mniej niż 20% składu surowcowego, lub napoje izotoniczne zawierające powyżej 5 g cukrów w 100 ml napoju są objęte opłatą wyłącznie za każdy gram cukru powyżej 5 g w 100 ml napoju.
[9] Art. 12e ust. 1 uzp.
[10] Art. 12d uzp.
[11] Art. 12g uzp.
[12] Art. 12i ust. 1 uzp. Nt. księgowego ujęcia opłaty była mowa w: Ewidencja opłat od napojów zawierających dodatek substancji słodzących, kofeiny lub tauryny, „Rachunkowość” nr 12/2020.
[13] Ustawa z 17.06.1966 r. (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1427).
Obowiązek zapłaty opłaty powstaje z dniem wprowadzenia napoju na rynek krajowy[9] i ciąży na przedsiębiorcach[10]:
- sprzedających napoje do punktów sprzedaży detalicznej,
- prowadzących sprzedaż detaliczną napojów w przypadku: producenta, podmiotu nabywającego napoje w ramach WDT lub importera napoju,
- zamawiających – gdy skład napoju objętego opłatą stanowi element umowy zawartej przez producenta, a dotyczącej produkcji tego napoju dla zamawiającego.
Płatnicy opłaty są zobowiązani do[11]:
- składania informacji (CUK-1 w postaci elektronicznej, opatrzonej podpisem kwalifikowanym, za pośrednictwem systemu informatycznego MF),
- obliczania opłaty i wpłacania jej na rachunek US w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy informacja.
W przypadku niewniesienia opłaty w terminie organ właściwy w sprawie opłaty (US właściwy ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę przedsiębiorcy) ustala, w drodze decyzji, opłatę dodatkową w wysokości odpowiadającej 50% kwoty należnej opłaty[12]. Zapis jest jednoznaczny, organ nie ma możliwości manewru.
Dodatkowa opłata nie jest kosztem uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 19e updop i art. 23 ust. 1 pkt 16f updof), co jest spowodowane jej sankcyjnym charakterem.
Dane zawarte w informacji CUK-1
1) okres, za który jest składana,
2) miejsce składania: nazwa właściwego US,
3) cel składania (złożenie informacji, korekta informacji),
4) dane podmiotu obowiązanego do zapłaty opłaty: nazwa (firma) albo imię i nazwisko, NIP, imię i nazwisko, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej osoby wskazanej do kontaktu,
5) kwota opłaty,
6) kwota opłaty do zapłaty,
7) informacje o opłacie: łączna kwota opłaty, kwota opłaty za poszczególne napoje, liczba litrów napojów sprzedanych w danym okresie – w podziale na poszczególne napoje wraz z informacją o dodatku w składzie kofeiny lub tauryny bądź substancji słodzących oraz o zawartości cukrów w 100 ml napoju, numery faktur, daty ich wystawienia, odpowiednio NIP dostawcy albo nabywcy oraz numery partii towaru, jeżeli nie są zawarte na fakturze,
8) data i podpis podmiotu obowiązanego do zapłaty opłaty lub osoby przez niego upoważnionej,
9) pouczenie, że informacja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji[13].
Opłata oraz dodatkowa opłata sankcyjna w wysokości:
[14] Art. 12j uzp.
[15] Ustawa z 26.10.1982 r. (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 2277).
[16] Art. 92 ust. 11 uwt.
- 96,5% – stanowią przychód NFZ,
- 3,5% – stanowią dochód budżetu państwa.
Do opłat stosuje się odpowiednio przepisy Op[14].
Opłata od „małpek”
W wyniku zmiany w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi[15] (dalej uwt) do kategorii opłat za zezwolenie na obrót hurtowy została dodana opłata dotycząca zaopatrywania w napoje alkoholowe o ilości nominalnej napoju nieprzekraczającej 300 ml przedsiębiorców posiadających zezwolenie na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży.
Opłata za ww. zezwolenie wynosi dodatkowo 25 zł za każdy pełny litr 100% alkoholu w tych opakowaniach[16]. Kwotę należnej opłaty pomniejsza się o kwotę opłaty w części naliczonej od zwróconych przez przedsiębiorcę małpek.
Gdy przedsiębiorca posiadający ww. zezwolenie zaopatruje przedsiębiorcę posiadającego jednocześnie zezwolenie na obrót hurtowy i zezwolenie na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, odprowadza opłatę od wszystkich objętych nią napojów, w które zaopatrzył tego przedsiębiorcę. Na przedsiębiorcy dokonującym zaopatrzenia w napoje alkoholowe, od których zapłacono opłatę, nie ciąży obowiązek jej zapłaty.
[17] Art. 92 ust. 17 i 18 uwt.
[18] W momencie oddawania tego artykułu do druku nie był jeszcze znany jej wzór.
[19] Art. 92 ust. 20 uwt.
Analogicznie jak w przypadku podatku cukrowego[17] przedsiębiorca posiadający zezwolenie jest obowiązany, odrębnie w odniesieniu do każdego zezwolenia, do:
- złożenia elektronicznej informacji[18] (opatrzonej podpisem kwalifikowanym, za pośrednictwem systemu informatycznego MF) naczelnikowi US właściwemu ze względu na swoje miejsce zamieszkania albo siedzibę,
- obliczenia i wniesienia opłaty we właściwej wysokości na rachunek US
do końca miesiąca następującego po zakończeniu półrocza.
W przypadku niedopełnienia ww. obowiązków naczelnik US ustala, w drodze decyzji, dodatkową opłatę w wysokości[19]:
- 2000 zł – dla przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie na handel hurtowy napojów alkoholowych o zawartości poniżej 18% alkoholu,
- 11 250 zł – dla przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie na handel hurtowy napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18% alkoholu.
Dodatkowa opłata nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 19g updop i art. 23 ust. 1 pkt 16g updof).
Opłata (do której zastosowanie mają przepisy Op) w wysokości:
- 50% – stanowi dochód gmin, na terenie których jest prowadzona sprzedaż napojów alkoholowych,
- 50% – stanowi przychód NFZ.
Dane zawarte w informacji o opłacie od „małpek”
1) okres, za który jest składana,
2) rodzaj posiadanego zezwolenia, którego informacja dotyczy,
3) miejsce składania: nazwa właściwego US,
4) cel składania (złożenie informacji, korekta informacji),
5) dane przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie: nazwa (firma) albo imię i nazwisko, NIP, imię i nazwisko, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej osoby wskazanej do kontaktu,
6) numery faktur lub innych dokumentów potwierdzających zaopatrzenie w napoje alkoholowe o ilości nominalnej napoju nieprzekraczającej 300 ml, daty ich wystawienia oraz odpowiednio NIP dostawcy albo nabywcy,
7) łączna liczba litrów 100-proc. alkoholu zawartego w ww. napojach,
8) łączna liczba opakowań ww. napojów, w podziale na ilość nominalną napoju w opakowaniach i zawartość alkoholu,
9) kwota opłaty,
10) kwota pomniejszenia opłaty,
11) kwota opłaty do zapłaty,
12) pouczenie, że informacja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Polityka fiskalna jako czynnik powodujący poprawę stanu zdrowia społeczeństw budzi wątpliwości. Dostępne dane z krajów, które wprowadziły podobne opodatkowanie (nota bene zdecydowanie bogatszych od Polski), pokazują, że w żadnym z nich podatek od napojów nie przyczynił się do zmniejszenia otyłości i zapadalności na związane z tym choroby. Podkreślić należy wysokie ryzyko – poparte już przykładami z innych krajów, które zdecydowały się na taki podatek – że ten sposób walki z negatywnymi nawykami żywieniowymi może przynieść odwrotny skutek – konsumenci, „poszukując kalorii”, będą zmuszeni do wybierania tańszych produktów, wytworzonych z niższej jakości składników.
A może w niedalekiej przyszłości czeka nas „podatek od świnek”? Wszak wieprzowina jest tłusta i niezdrowa. „Podatek od krówek” (tych fabryk metanu) byłby zaś bardzo proekologiczny.
Może zamiast podnosić obciążenia fiskalne, należałoby stawiać na edukację i promocję zdrowej diety oraz aktywnego trybu życia?
Profiskalny charakter regulacji jest widoczny zwłaszcza w przypadku opodatkowania małpek. Według projektodawcy przepisów badania wskazują, że rodzaj zastosowanego przez producenta opakowania i jego wielkość mają realny wpływ na postrzeganie produktu przez konsumentów i sposób jego konsumpcji. Oby nie był to wpływ na decyzję o zakupie większej ilości alkoholu. Czyżby według ustawodawcy wódka pita z większych opakowań (i, być może, „z musu ekonomicznego”, w większych ilościach) była zdrowsza? Można ponadto powątpiewać w realność osiągnięcia zakładanych wpływów budżetowych. Po 1.01.2021 r. należy się spodziewać drastycznego spadku sprzedaży małpek i wzrostu sprzedaży alkoholi w nieco większych opakowaniach, np. 350 ml.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych