Miarkowanie sankcji za nieprawidłowości w rozliczaniu opłaty cukrowej

Jak było

W przypadku nieuregulowania w terminie opłaty od środków spożywczych (tzw. opłaty cukrowej lub podatku cukrowego) US ustalał, w decyzji, dodatkową opłatę w wysokości odpowiadającej 50% kwoty należnej opłaty. Z literalnego brzmienia art. 12i ust. 1 ustawy z 11.09.2015 r. o zdrowiu publicznym (tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 1670, dalej uzp) wynikało, że taka sankcja mogła być nałożona na podmiot, który przekroczył termin zapłaty opłaty cukrowej nawet o jeden dzień, bez względu na przyczynę tego przekroczenia i wysokość niezapłaconej kwoty. Ustawa nie przewidywała bowiem możliwości miarkowania dodatkowej opłaty. Sądy administracyjne kwestionowały jednak słuszność takiego rozwiązania. NSA w wyroku z 30.05.2023 r. (III FSK 25/23) stwierdził, że przepisy ustanawiające dodatkową opłatę naruszają konstytucyjną zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Opłata powinna podlegać miarkowaniu, w zależności od oceny stopnia przewinienia związanego z niedopełnieniem obowiązków nałożonych ustawą.

Jak jest

Zmieniony system nakładania dodatkowej opłaty ma być bardziej sprawiedliwy i proporcjonalny. O jej wysokości – w konkretnym przypadku – decyduje organ podatkowy, biorąc pod uwagę okoliczności wskazane przez ustawodawcę. Przy tym uzp określa górną granicę sankcji, która podlega obniżeniu o połowę, jeżeli po stwierdzeniu nieprawidłowości przez kontrolujących zobowiązany podejmie szybkie działania naprawcze.

Inaczej ustalono także podstawę ustalenia dodatkowej opłaty. Jest nią:

• wysokość niewpłaconej należnej opłaty cukrowej,
• wysokość zaniżenia należnej opłaty cukrowej – w razie wpłacenia jej w wysokości niższej od należnej.

Ustawa przewiduje też okoliczności wyłączające możliwość wymierzenia dodatkowej opłaty. Przede wszystkim nie ustala się jej wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Dwie stawki maksymalne

Z nowego brzmienia art. 12i ust. 1 uzp wynika, że decyzja ustalająca sankcję w wysokości do 50% podstawy jest wydawana w przypadku, gdy podmiot zobowiązany do zapłaty opłaty cukrowej:

1) w informacji o wysokości tej opłaty (CUK-1) nie wykazał opłaty w należnej wysokości ani nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości,

2) w informacji CUK-1 wykazał opłatę w należnej wysokości, lecz nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości,

3) nie złożył w terminie informacji CUK-1 ani nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości.

Organ określa też wtedy wysokość należnej opłaty cukrowej (dotychczas ustalał tylko wysokość dodatkowej opłaty).

Obniżona stawka opłaty dodatkowej – do 25% podstawy – ma zastosowanie, jeżeli podmiot zobowiązany, w ciągu 14 dni po zakończeniu kontroli podatkowej, w przypadkach, o których mowa w pkt 1–3 powyżej, odpowiednio:

• złożył korektę informacji CUK-1 z wykazaną opłatą w należnej wysokości i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę,
• wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę,
• złożył informację CUK-1 z wykazaną opłatą w należnej wysokości i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę.

Jeśli zobowiązany podejmie powyższe działania naprawcze przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej, to dodatkowa opłata nie zostanie mu wymierzona (art. 12i ust. 1d uzp).

Okoliczności łagodzące

Jak już o tym była mowa, podane stawki dodatkowej opłaty – 50% lub 25% podstawy – są stawkami maksymalnymi. Ustalając jej wysokość w indywidualnym przypadku, US bierze pod uwagę (art. 12i ust. 1c uzp):

• okoliczności powstania nieprawidłowości,
• rodzaj i stopień naruszenia obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości,
• rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzonych dotychczas nieprawidłowości dotyczących opłaty cukrowej,
• wysokość niewpłaconej należnej opłaty albo wysokość jej zaniżenia,
• działania podjęte przez zobowiązanego, po stwierdzeniu nieprawidłowości, w celu usunięcia jej skutków.

Nowe regulacje, które weszły w życie następnego dnia po ogłoszeniu nowelizacji uzp (a więc 19.03.2025 r.), stosuje się również do postępowań w sprawie ustalenia dodatkowej opłaty, wszczętych i niezakończonych przed tą datą, chyba że stare przepisy są względniejsze dla zobowiązanego – wtedy one mają zastosowanie, co wynika z art. 8 ustawy nowelizującej.

Warto na koniec przypomnieć, że w myśl art. 12j ust. 1 uzp do opłaty cukrowej i dodatkowej opłaty stosuje się odpowiednio przepisy Op, przy czym uprawnienia organów podatkowych przysługują odpowiednio naczelnikowi US, dyrektorowi izby administracji skarbowej, dyrektorowi KIS, Szefowi KAS i MF.

Zgodnie z art. 12c ust. 1 uzp opłata cukrowa i dodatkowa opłata stanowią w wysokości:

• 96,5% – przychód NFZ,
• 3,5% – dochód budżetu państwa.