SN: decyzja zagranicznego ubezpieczyciela jest wiążąca dla ZUS
Tak uznał SN w postanowieniu z 25.02.2025 r. (I USK 267/24). Stwierdził, że brak potwierdzenia lub sprzeciwu ze strony zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej w postępowaniu o wydanie zaświadczenia A1 jest dla ZUS wiążący.
Tak uznał SN w postanowieniu z 25.02.2025 r. (I USK 267/24). Stwierdził, że brak potwierdzenia lub sprzeciwu ze strony zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej w postępowaniu o wydanie zaświadczenia A1 jest dla ZUS wiążący.
Milcząca zgoda
Sprawa dotyczyła spółki, która zwróciła się do ZUS o wydanie dokumentu A1 potwierdzającego podleganie polskiemu ustawodawstwu przez zleceniobiorczynię wykonującą umowę na terenie Niemiec i Polski. ZUS uznał, że kobieta tymczasowo podlega ustawodawstwu niemieckiemu, i wystąpił do niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej o potwierdzenie tego faktu. Ta nie odpowiedziała jednak na prośbę ani nie złożyła sprzeciwu do tymczasowo ustalonego ustawodawstwa niemieckiego. Stało się więc ono ostateczne – ZUS wydał decyzję wyłączającą zainteresowaną z polskiego ustawodawstwa i odmówił wydania zaświadczenia A1.
Również sądy okręgowy i apelacyjny uznały, że ZUS może ustalić ustawodawstwo niemieckie, co następnie może zostać zaakceptowane przez niemiecką instytucję ubezpieczeniową poprzez „milczącą zgodę”.
Spółka zaskarżyła wyrok do SN. Nie zgadzała się m.in. z tym, że brak odpowiedzi strony niemieckiej ZUS miał prawo uznać za „milczącą akceptację” i ostatecznie ustalić właściwość ustawodawstwa niemieckiego, podczas gdy niemiecka instytucja nie poinformowała spółki o obowiązkach, nie udzieliła jej niezbędnej pomocy w dopełnianiu wymaganych formalności ani nie poświadczyła, że to ustawodawstwo ma zastosowanie. Według skarżącej organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego może określić wyłącznie ustawodawstwo swojego państwa. Nie jest uprawniony do ustalenia, że dana osoba podlega ustawodawstwu innego państwa.
Błędna wykładnia przepisów przez sądy obu instancji doprowadziła do tego, że spółka znajduje się w „próżni prawnej” – została wyłączona z polskiego ubezpieczenia społecznego, a niemiecka instytucja nie wydała decyzji o jej podleganiu ustawodawstwu niemieckiemu.
Orzecznictwo jest jednoznaczne
SN odmówił rozpoznania skargi kasacyjnej. Przywołał orzecznictwo, według którego niepotwierdzenie ubezpieczenia przez instytucję ubezpieczeń społecznych innego państwa, w którym świadczona jest sporna praca marginalna, wiąże polskie organy. ZUS i polskie sądy nie mogą weryfikować decyzji np. słowackiej instytucji, która odmówiła uznania pracy ewidentnie marginalnej, świadczonej na terenie Słowacji przez obywatela polskiego lub przedsiębiorcę, za uzasadniającą podleganie słowackiemu ubezpieczeniu społecznemu (wyroki SN z 4.04.2017 r., II UK 248/16, 10.05.2017 r., I UK 456/16, i 22.02.2023 r., I USK 45/22).
Wystarczy procedura konsultacyjna
SN wskazał także, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż „wspólne porozumienie” w rozumieniu art. 16 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.09.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DzUrz UE L 284 z 30.10.2009 r.) może polegać na (wyroki SN z 25.11.2016 r., I UK 370/15, i 15.03.2018 r., III UK 44/17):
- poinformowaniu przez instytucję miejsca świadczenia pracy o swoim stanowisku odnośnie do nieistnienia ważnego tytułu do ubezpieczenia społecznego na terytorium jej państwa,
- wydaniu przez instytucję właściwą miejsca zamieszkania decyzji (o charakterze tymczasowym, w trybie art. 16 ust. 2) o stosowaniu ustawodawstwa krajowego i zaakceptowaniu, nawet milczącym, tej decyzji przez instytucję właściwą dla miejsca świadczenia pracy.
Zdaniem SN w orzecznictwie i doktrynie nie budzi wątpliwości, że instytucja miejsca zamieszkania może wydać jedynie decyzję, że ustala ustawodawstwo właściwe jej państwa członkowskiego albo że ustawodawstwo jej państwa nie jest właściwe. Przed wydaniem ostatecznej decyzji organ rentowy ma obowiązek wszcząć procedurę określoną w art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Jeśli zostanie ona zrealizowana, to jest wiążąca przy określeniu ustawodawstwa właściwego, gdyż art. 13 ust. 2 i 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DzUrz UE L 166 z 30.04.2004 r.) ma na celu wyeliminowanie podwójnego (lub wielokrotnego) ubezpieczenia w różnych państwach UE (ew. uniknięcia sytuacji, w której dana osoba nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu). Istotne jest więc, aby zainteresowany został objęty ubezpieczeniem w jednym państwie, a nie – jak twierdzi spółka – wyłącznie w państwie organu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
Utrwalony jest także pogląd, że w postępowaniu zapoczątkowanym odwołaniem od decyzji ustalającej właściwe ustawodawstwo sąd bada wyłącznie to, czy była zachowana procedura gwarantująca osiągnięcie celu zakładanego przez koordynację systemów zabezpieczenia społecznego. Nie ma natomiast uprawnienia do badania zasadności stanowiska zajętego przez inne państwo UE, zaakceptowanego przez polski organ rentowy (wyrok SN z 28.04.2021 r., III USKP 49/21).
Gdy zainteresowane instytucje lub władze nie osiągną porozumienia co do określenia ustawodawstwa, mogą przedstawić sprawę Komisji Administracyjnej, która stara się pogodzić rozbieżne opinie w terminie 6 mies. (wyrok SN z 21.10.2021 r., I USKP 51/21). Ustalone w ten sposób właściwe ustawodawstwo powinno być brane pod uwagę przez organy państw UE. Natomiast weryfikacja i ew. ponowne ustalenie ustawodawstwa właściwego są niezbędne, jeżeli pojawią się nowe okoliczności lub zmieni się sytuacja osób ubiegających się o wydanie formularza A1 (wyrok SN z 11.06.2024 r., II USKP 149/23).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych