Pakiet SLIM VAT – uproszczenia w rozliczaniu podatku od towarów i usług
Robocza nazwa ustawy nowelizującej, przyjęta przez Ministerstwo Finansów, SLIM VAT – to akronim utworzony ze słów simple, local i modern, a więc w założeniu rozliczenie VAT po zmianach powinno być proste, lepiej dostosowane do specyfiki polskiego rynku, a także nowoczesne. Rzeczywiście, większość wprowadzonych w ustawie o VAT zmian jest dla podatników korzystna, choć niektóre wywołują kontrowersje.
[1] Ustawa z 27.11.2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 2419).
Robocza nazwa ustawy nowelizującej[1], przyjęta przez Ministerstwo Finansów, SLIM VAT – to akronim utworzony ze słów simple, local i modern, a więc w założeniu rozliczenie VAT po zmianach powinno być proste, lepiej dostosowane do specyfiki polskiego rynku, a także nowoczesne. Rzeczywiście, większość wprowadzonych w ustawie o VAT zmian jest dla podatników korzystna, choć niektóre wywołują kontrowersje.
Korekty zmniejszające sprzedaż
Najważniejsza zmiana dotyczy nowych zasad ujmowania faktur korygujących in minus (obniżających podstawę opodatkowania) w przypadku:
- udzielenia opustów i obniżek cen,
- zwrotu towarów i opakowań,
- zwrotu nabywcy całości lub części zapłaty otrzymanej przed dokonaniem sprzedaży, jeżeli do niej nie doszło,
- stwierdzenia pomyłki w kwocie podatku na fakturze, polegającej na wykazaniu kwoty wyższej niż należna.
Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów z przepisów usunięto dotychczasowy wymóg gromadzenia potwierdzeń odbioru faktur korygujących, jednak w jego miejsce pojawiły się nowe obowiązki.
W myśl art. 29a ust. 13 ustawy o VAT w nowym brzmieniu, obniżenia podstawy opodatkowania, w stosunku do podstawy określonej w wystawionej fakturze z wykazanym podatkiem, dokonuje się za okres rozliczeniowy, w którym podatnik wystawił fakturę korygującą, pod warunkiem że:
- uzgodnił z nabywcą towaru/usługobiorcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów/świadczenia usług, określone w fakturze korygującej,
- warunki te zostały spełnione,
- podatnik ma dokumentację potwierdzającą uzgodnienie warunków korekty (przed końcem okresu rozliczeniowego, w którym wystawił korektę),
- faktura korygująca jest zgodna z posiadaną dokumentacją.
Jeżeli w okresie rozliczeniowym, w którym została wystawiona faktura korygująca, podatnik nie ma dokumentacji, o której mowa powyżej, obniża podstawę opodatkowania za okres rozliczeniowy, w którym dokumentację tę uzyskał.
Łatwo zauważyć, że w miejsce gromadzenia potwierdzeń odbioru faktur korygujących pojawił się obowiązek dokumentowania uzgodnienia korekty z nabywcą. Fakt ustalenia warunków korekty podstawy opodatkowania można jednak udokumentować za pomocą dowolnych dokumentów, a nie tylko jednego, który dotychczas należało posiadać.
Uzgodnienie korekty z nabywcą będą zatem potwierdzać przykładowo:
- dokumenty handlowe, w tym aneksy do umów (np. umowa zawierająca zapis, że po spełnieniu pewnych warunków nabywcy udzielany jest dodatkowy rabat roczny od obrotu, albo aneks do umowy, z którego wynika obniżenie ceny za usługę),
- protokół przyjęcia zwrotu towaru podpisany przez nabywcę,
- korespondencja handlowa (np. e-mail od kontrahenta, w którym zgłasza reklamację kupionego towaru),
- dowody zapłaty (np. wyciąg bankowy, z którego wynika zwrot zaliczki albo części ceny zapłaconej przez nabywcę),
- dowody kompensaty (np. potwierdzenie, że zaliczka, którą należało zwrócić, została skompensowana z należnością za inną dostawę towaru),
- podpisana przez nabywcę faktura korygująca.
W listopadzie 2020 r. dostawca zawarł z nabywcą umowę ramową regulującą podstawowe zasady dostaw towarów. Wynika z niej, że jeśli klient w każdym roku kalendarzowym jej obowiązywania poczyni zakupy na kwotę co najmniej 2 mln zł, będzie przysługiwał mu rabat roczny w wysokości 3,5% wartości netto wszystkich zamówień zrealizowanych w danym roku. Rabat naliczany jest po zakończeniu roku i dokumentowany zbiorczą fakturą korygującą.
W 2021 r. klient zakupił towary o wartości 2,4 mln zł, więc przysługuje mu rabat. W styczniu 2022 r. dostawca wystawił zbiorczą fakturę korygującą. Powinien ją ująć w momencie wystawienia, gdyż ma dokumentację potwierdzającą uzgodnienie warunków korekty, a warunki te zostały spełnione na koniec 2021 r.
Dostawca nie zawarł z nabywcami żadnych umów przewidujących rabaty, jednak stałym klientom udziela uznaniowo rabatów od zrealizowanego obrotu. W styczniu 2021 r. pracownik działu sprzedaży dostawcy wysłał do jednego z klientów e-mail informujący o przyznaniu mu rabatu w wysokości 2% netto od całego obrotu zrealizowanego w 2020 r. Jednocześnie poprosił o potwierdzenie chęci skorzystania z rabatu i poinformował, że po uzyskaniu potwierdzenia zostanie wystawiona faktura korygująca. Klient odpisał w styczniu 2021 r., że rabat przyjmuje. Dział księgowości dostawcy wystawił korektę 11.02.2021 r., a kwotę rabatu wypłacono nabywcy 1.03.2021 r.
Warunki korekty zostały uzgodnione z nabywcą, a dostawca dysponował w styczniu 2021 r. korespondencją e-mailową potwierdzającą to uzgodnienie. Wobec tego korekta może być ujęta w miesiącu jej wystawienia, tj. w lutym 2021 r.
Spółka wykonała usługę serwisową, którą udokumentowała fakturą wystawioną w lutym 2021 r. W tym samym miesiącu klient złożył reklamację – ze względu na niedostępność części zamiennych usługa została wykonana z opóźnieniem. Spółka jednostronnie udzieliła mu 10-proc. rabatu na wykonane prace i w lutym 2021 r. wystawiła fakturę korygującą. Nie ma żadnych dokumentów potwierdzających uzgodnienie korekty. Klient zapłacił za usługę w kwietniu 2021 r., pomniejszając zapłatę o udzielony rabat.
Spółka ma prawo ująć ww. korektę w rozliczeniu za kwiecień 2021 r., gdyż na podstawie dowodu zapłaty (wyciągu bankowego) z tego miesiąca może udowodnić, że warunki korekty zostały uzgodnione.
Katalog dowodów nie jest zamknięty, więc każdy podatnik może sam wybrać najbardziej właściwą dla własnej działalności gospodarczej metodę uzgadniania korekt. Z przepisów wynika jednak, że ma obowiązek posiadać jakąkolwiek dokumentację potwierdzającą uzgodnienie warunków korekty. Jeżeli nie będzie jej miał, to obniży podstawę opodatkowania za okres rozliczeniowy, w którym dokumentację tę uzyskał.
Podatnik, który wystawia samą fakturę korygującą in minus i nie ma żadnych innych dokumentów, może mieć kłopot z ujęciem korekty. W uzasadnieniu do ustawy nowelizującej Ministerstwo Finansów zauważyło jednak, że wobec braku innych dowodów również wystawiona faktura korygująca na gruncie wprowadzanych przepisów ustawy o VAT będzie dokumentem, z którego wynikają nowe warunki transakcji (w przypadku możliwości potwierdzenia, że faktura została dostarczona do nabywcy). Jeżeli więc sprzedawca uzyska potwierdzenie, że nabywca korektę otrzymał i akceptuje jej warunki, to nawet nie mając innych dowodów, będzie mógł ująć ją w swoim rozliczeniu VAT.
Sprzedawca wystawił w styczniu 2021 r. dwie faktury korygujące z tytułu udzielonego jednostronnie rabatu, ale nie ma żadnych dokumentów potwierdzających, że nabywcy zgodzili się na warunki przyznania rabatu.
Nabywca Y odesłał mu jednak podpisaną fakturę korygującą z datą podpisu – 5.02.2021 r. Z kolei 8.02.2021 r. nabywca X dokonał płatności z tytułu innego zamówienia, potrącając z płatności wartość udzielonego rabatu.
W obu przypadkach sprzedawca może ująć korektę w rozliczeniu za luty 2021 r.
Korekty zmniejszające zakupy
Zmiany w zakresie zasad ujmowania korekt zmniejszających dotyczą również nabywcy, który otrzymuje korektę in minus do krajowego zakupu towarów lub usług. Do końca 2020 r. przepisy przewidywały, że nabywca, otrzymując taką fakturę korygującą, ujmuje ją w dacie otrzymania. Jednak od 1.01.2021 r. zmieniony art. 86 ust. 19a ustawy o VAT stanowi, że nabywca towaru lub usługi jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów lub świadczenia usług zostały uzgodnione z dostawcą towarów lub usługodawcą, jeżeli przed upływem tego okresu rozliczeniowego ww. warunki spełniono.
Oznacza to odejście od ujmowania faktur korygujących po stronie kupującego w dacie ich otrzymania – otrzymanie faktury korygującej przestało mieć jakiekolwiek znaczenie. Korekta powinna być ujęta w okresie, w którym nabywca uzgodnił jej warunki ze sprzedawcą, o ile przed upływem tego okresu zostały one spełnione.
Takie zasady ujmowania korekt mogą prowadzić do powstania zaległości podatkowej po stronie nabywcy.
Korekta sprzedaży zagranicznej i sprzedaży mediów
Nie zmieniły się warunki ujmowania korekt w przypadku sprzedaży zagranicznej oraz krajowej sprzedaży tzw. mediów. Zgodnie z art. 29a ust. 15
- pkt 1–3 ustawy o VAT nie jest konieczne posiadanie dokumentacji potwierdzającej uzgodnienie korekty w odniesieniu do:
- eksportu towarów i WDT,
- dostawy towarów i świadczenia usług, dla których miejsce opodatkowania znajduje się poza terytorium kraju,
- sprzedaży: energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, gazu przewodowego, a także usług ich dystrybucji, usług telekomunikacyjnych oraz usług wymienionych w poz. 24–37, 50 i 51 zał. nr 3 do ustawy.
W styczniu 2021 r. pracownik działu zakupów otrzymał od jednego z krajowych dostawców e-mail z informacją o przyznaniu rabatu w wysokości 2% netto od całego obrotu zrealizowanego w 2020 r. (rabat nie wynika z żadnej umowy). Jednocześnie dostawca poprosił o potwierdzenie chęci skorzystania z rabatu i poinformował, że po uzyskaniu takiego potwierdzenia zostanie wystawiona faktura korygująca. Pracownik odpisał w styczniu 2021 r., że rabat przyjmuje. Jednak fakturę korygującą dostawca wystawił dopiero w marcu 2021 r. i w tym samym miesiącu wpłynęła ona do firmy.
Warunki korekty zostały uzgodnione z dostawcą i spełnione w styczniu 2021 r., a więc w świetle nowych regulacji nabywca miał obowiązek zmniejszyć podatek naliczony w rozliczeniu za styczeń 2021 r. – bez znaczenia jest, że faktura korygująca wpłynęła do niego dopiero w marcu.
[2] W przypadku gdy strony uzgodnią warunki korekty, które zostały spełnione jeszcze przed tym uzgodnieniem, korekta powinna nastąpić w miesiącu uzgodnienia jej warunków.
Należy jednak podkreślić, że obowiązek ujęcia korekty zmniejszającej zakupy krajowe w miesiącu/kwartale uzgodnienia warunków korekty powstaje jedynie w sytuacji, gdy te zostały do końca tego samego miesiąca/kwartału spełnione[2]. W razie późniejszego ich spełnienia nabywca towaru lub usługi jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym warunki te zostały spełnione.
Jeżeli podatnik nie obniżył kwoty VAT należnego o kwotę VAT naliczonego określonego w fakturze, której korekta dotyczy, a prawo do takiego obniżenia mu przysługuje, zmniejszenie kwoty VAT naliczonego uwzględnia się w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonuje tego obniżenia (w którym spełnione są uzgodnione warunki korekty).
W listopadzie 2020 r. sprzedawca zawarł z nabywcą umowę ramową regulującą podstawowe zasady dostaw towarów. Wynika z niej, że jeśli klient w każdym roku kalendarzowym jej obowiązywania dokona zakupów na kwotę co najmniej 2 mln zł, będzie mu przysługiwać rabat roczny w wysokości 3,5% wartości netto wszystkich zamówień zrealizowanych w danym roku. Rabat naliczany jest na ostatni dzień roku kalendarzowego i dokumentowany zbiorczą fakturą korygującą.
W 2021 r. klient zakupił towary o wartości 2,4 mln zł, więc przysługuje mu rabat. Sprzedawca wystawił zbiorczą korektę w styczniu 2022 r.
Warunki przyznania rabatu zostały uzgodnione w listopadzie 2020 r., jednak spełniły się dopiero 31.12.2021 r., bo zgodnie z umową na ten dzień naliczany jest rabat. Fakturę korygującą nabywca powinien ująć w rozliczeniu za grudzień 2021 r.
W styczniu 2021 r. nabywca zamówił u swojego dostawcy materiały do produkcji i wpłacił na poczet tego zamówienia 30% zaliczki. Jednak z uwagi na zmniejszoną liczbę zamówień, w lutym 2021 r. poprosił o anulowanie wcześniejszego zamówienia i zwrot wpłaconej zaliczki, na co dostawca się zgodził. Fakturę korygującą, dokumentującą zwrot zaliczki, wystawiono w lutym 2021 r., jednak faktycznie została ona zwrócona w marcu 2021 r.
Nabywca wprawdzie uzgodnił warunki korekty w lutym 2021 r., jednak spełniły się one (zwrot zaliczki) dopiero w marcu 2021 r., więc nabywca powinien ująć otrzymaną fakturę korygującą w rozliczeniu za marzec 2021 r.
W przypadku gdy korekta nie została uzgodniona, a jedynym dokumentem potwierdzającym skorygowanie wartości transakcji jest faktura korygująca otrzymana przez nabywcę, należy uznać, że sam fakt otrzymania takiej korekty prowadzi do obowiązku jej ujęcia. Jak wskazano powyżej, Ministerstwo Finansów uznaje, że nabywca w sytuacji otrzymania faktury korygującej nie może powoływać się na brak uzgodnienia warunków transakcji (jest zatem obowiązany do skorygowania podatku naliczonego). Faktura korygująca zmniejszająca powinna być wówczas ujęta przez nabywcę w dacie jej wpływu (tak uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej).
Jak wyraźnie widać, nowe zasady ujmowania korekt nie są korzystne dla nabywców. Działy księgowości będą musiały analizować wszystkie faktury korygujące in minus w zakupach krajowych, aby ustalić, czy korektę uzgodniono, a także kiedy zostały spełnione jej warunki. Trudno więc uznać, że w tym zakresie znowelizowane przepisy ułatwiają rozliczenie VAT.
Regulacje przejściowe
Opisane wyżej nowe zasady ujmowania korekt in minus mają zastosowanie do faktur korygujących wystawionych po 31.12.2020 r. (art. 12 ustawy nowelizującej). Korekty wystawione do końca 2020 r. należy ujmować zgodnie z zasadami obowiązującymi wcześniej.
Jednak w przepisach przejściowych nie uregulowano przypadku, gdy faktura korygująca jest wprawdzie wystawiona po 31.12.2020 r., ale warunki tej korekty zostały uzgodnione między dostawcą i nabywcą, i spełnione wcześniej. O ile nie będzie to problemem dla sprzedawcy wystawiającego taką korektę – on przecież ujmuje fakturę w dacie jej wystawienia – o tyle dla nabywcy owszem.
Nie wiadomo bowiem, jak postąpić np. w sytuacji, gdy nabywca zwrócił wadliwy towar w grudniu 2020 r., co uzgodniono z dostawcą, ale faktura korygująca została wystawiona i wpłynęła do nabywcy w lutym 2021 r. Zgodnie z przepisami przejściowymi należałoby wówczas zastosować nowe regulacje, a więc korekta taka powinna być ujęta w dacie jej uzgodnienia – czyli w grudniu 2020 r., co u nabywcy skutkować będzie powstaniem zaległości podatkowej.
Nowe przepisy rozumiane literalnie mogą zatem doprowadzić do obowiązku ujęcia korekty in minus przez nabywcę w okresie rozliczeniowym przypadającym przed 1.01.2021 r., a więc przed datą ich wejścia w życie. Moim zdaniem takie podejście jest niedopuszczalne w państwie prawa.
Pomimo więc braku stosownej regulacji przejściowej, jeżeli korektę in minus uzgodniono przed 1.01.2021 r. i przed tą datą zostały spełnione jej warunki, ale faktura korygująca będzie wystawiona przez dostawcę i otrzymana przez nabywcę już po tej dacie, nabywca powinien ująć ją na starych zasadach – w dacie jej otrzymania. Tylko takie podejście daje bowiem pewność, że u nabywcy nie powstanie żadna zaległość podatkowa w okresie przed 1.01.2021 r.
Korekta sprzedaży (in minus) na starych i nowych zasadach
Moment wystawienia faktury korygującej in minus | Moment ujęcia korekty (okres rozliczeniowy) | |
przez sprzedawcę | przez nabywcę | |
Do 31.12.2020 r. | • otrzymania faktury korygującej przez nabywcę – o ile przed upływem terminu na złożenie deklaracji VAT za ten okres sprzedawca uzyskał od nabywcy potwierdzenie jej odbioru, lub • uzyskania tego potwierdzenia – w przeciwnym razie |
otrzymania faktury korygującej |
Od 1.01.2021 r. | • wystawienia faktury korygującej, o ile podatnik do końca tego okresu uzyska dokumentację potwierdzającą uzgodnienie warunków korekty i spełni te warunki, lub • uzyskania takiej dokumentacji – w przeciwnym razie • doręczenia faktury korygującej (gdy poza nią nie ma innej dokumentacji* – konieczny jest wówczas dowód doręczenia) |
• uzgodnienia warunków korekty, o ile zostały do końca tego samego okresu spełnione, lub • spełnienia uzgodnionych warunków korekty – w przeciwnym razie • otrzymania faktury korygującej (gdy poza nią nie ma innej dokumentacji uzgodnieniowej)[*] |
[*] Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowelizacji.
Przedłużenie stosowania starych zasad ujmowania korekt zmniejszających sprzedaż
Podatnikom pozostawiono możliwość wyboru zasad ujmowania korekt wystawionych w związku z obniżeniem podstawy opodatkowania lub stwierdzeniem pomyłki na fakturze, które obowiązywały do 31.12.2020 r.
Dotyczy to faktur korygujących wystawionych w okresie od 1.01.2021 do 31.12.2021 r. Warunkiem jest, by wybór stosowania dotychczasowych przepisów został uzgodniony na piśmie między dostawcą towarów/świadczącym usługi a ich nabywcą przed wystawieniem pierwszej faktury korygującej w 2021 r. (art. 13 ustawy nowelizującej). Decyzji takiej nie można zatem podjąć jednostronnie. Niezbędne jest zawarcie pisemnego porozumienia (może być ono zapisane w formie elektronicznej) między konkretnym dostawcą i nabywcą, które zobowiąże oba podmioty do stosowania starych zasad ujmowania korekt.
Przy tym zawarcie takiego porozumienia po wystawieniu pierwszej faktury korygującej w 2021 r. będzie bezskuteczne. Wydaje się, że nie chodzi tu o pierwszą fakturę korygującą w ogóle, wystawioną przez sprzedawcę w 2021 r., a o taką, która zostanie w 2021 r. wystawiona konkretnemu nabywcy, z którym zawierane jest porozumienie. Niemniej literalne brzmienie przepisu może budzić wątpliwości.
Z wyboru starych zasad ujmowania korekt można zrezygnować, jednak nie wcześniej niż po upływie 3 mies. od końca miesiąca, w którym dokonano tego wyboru, pod warunkiem że rezygnacja zostanie uzgodniona na piśmie między sprzedawcą a nabywcą. Do faktur korygujących, wystawionych po dniu rezygnacji, stosuje się nowe przepisy.
Korekty zwiększające podstawę opodatkowania
W ustawie o VAT wprowadzono również wyraźne przepisy regulujące zasady ujmowania przez sprzedawców korekt zwiększających podstawę opodatkowania. Zgodnie z nowym art. 29a ust. 17 korekty takiej dokonuje się w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania. Zmiana ta potwierdza dotychczasową praktykę (do tej pory na taki sposób postępowania wskazywały interpretacje organów podatkowych).
Podatnicy wystawiający faktury korygujące zwiększające podstawę opodatkowania będą je więc nadal ujmować w zależności od przyczyny korekty. Gdy jest ona wystawiana z powodu pierwotnego błędu w treści faktury sprzedażowej (np. pomyłka skutkująca zaniżeniem ilości towaru albo ceny), podstawę opodatkowania należy zwiększyć w okresie rozliczeniowym, w którym wykazano obowiązek podatkowy na podstawie faktury sprzedażowej.
W styczniu 2021 r. podatnik wystawił fakturę dokumentującą sprzedaż towaru, ale w wyniku pomyłki zaniżył jednostkową cenę netto. Dopiero w maju 2021 r. zorientował się, że popełnił błąd, i wystawił fakturę korygującą, która zwiększa jednostkową cenę netto towaru, a więc skutkuje zwiększeniem podstawy opodatkowania. Fakturę tę należy ująć poprzez korektę rozliczenia VAT za styczeń 2021 r. (może to skutkować powstaniem zaległości podatkowej i koniecznością dopłaty VAT z odsetkami).
Natomiast gdy zwiększenie podstawy opodatkowania wynika z przyczyn bieżących (np. uzgodnione z nabywcą zwiększenie ceny), korektę należy ująć w dacie, w której powstała przyczyna tego zwiększenia.
Podatnik w lutym 2021 r. wykonał usługę budowlaną, którą udokumentował fakturą. Ponieważ zakres wykonanych prac i cena zużytych materiałów były większe, niż zakładano w początkowej wycenie, podatnik rozpoczął negocjacje z usługobiorcą w przedmiocie zwiększenia ceny usługi. Zakończyły się one w kwietniu 2021 r. podpisaniem aneksu do umowy, na podstawie którego cena usługi uległa podwyższeniu. W kwietniu 2021 r. sprzedawca wystawił fakturę korygującą zwiększającą cenę. Powinien ją ująć w rozliczeniu za kwiecień 2021 r.
Nowe regulacje odnoszące się do korekt in plus dotyczą jedynie sposobu zwiększenia podstawy opodatkowania, a więc obowiązków wystawcy takiej faktury. Ustawodawca nie zdecydował się natomiast na wyraźne uregulowanie zasad ujęcia tej korekty przez nabywcę. Wobec tego nabywca otrzymujący korektę zwiększającą od krajowego dostawcy/usługodawcy powinien ją ujmować – jak dotychczas – w dacie otrzymania.
Korekta zwiększająca w przypadku eksportu i WDT
Nowy art. 29a ust. 18 ustawy o VAT doprecyzowuje, że zwiększenie podstawy opodatkowania z tytułu eksportu towarów i WDT powinno nastąpić nie wcześniej niż w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wykazano te transakcje. Wynika to z tego, że obowiązek podatkowy w przypadku eksportu towarów i WDT może zostać przesunięty.
Kursy przeliczeniowe
Od 1.01.2021 r. obowiązuje nowa, alternatywna metoda przeliczania faktur w walucie obcej na złote, na potrzeby rozliczenia VAT. Nadal w mocy pozostają i są stosowane jako domyślne dotychczasowe metody (art. 31a ust. 1–2 oraz ust. 3 ustawy o VAT), które przewidują, że:
- kwoty stosowane do obliczenia podstawy opodatkowania, określone w walucie obcej, przelicza się na złote według kursu średniego danej waluty ogłoszonego przez NBP albo Europejski Bank Centralny na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego,
- jeżeli podatnik wystawia fakturę w walucie obcej przed powstaniem obowiązku podatkowego, stosuje się kurs średni danej waluty ogłoszony przez NBP albo Europejski Bank Centralny na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury,
- w przypadku importu towarów przeliczenia na złote dokonuje się zgodnie z przepisami celnymi.
Podatnicy uzyskali jednak możliwość ujednolicenia kursów przeliczeniowych w podatku dochodowym i VAT. Zgodnie z nowym art. 31a ust. 2a ustawy o VAT kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania, określone w walucie obcej, mogą być przeliczane na złote zgodnie z zasadami przeliczania przychodu określonego w walucie obcej, wynikającymi z przepisów o podatku dochodowym, obowiązującymi podatnika na potrzeby rozliczania danej transakcji. Podatnik może zatem wybrać przeliczanie transakcji na gruncie VAT z zastosowaniem tych samych kursów, które stosuje do wyliczenia wysokości przychodu w podatku dochodowym.
Ujednolicenie kursów dotyczy jedynie transakcji sprzedażowych, gdyż przepisy wyraźnie wskazują na możliwość zastosowania tylko kursu waluty przyjętego do wyliczenia przychodu. Zakupy w walucie obcej nie mogą być przeliczone po tym samym kursie, który jest stosowany do wyliczenia kosztu uzyskania przychodu w podatku dochodowym. Ujednolicenie kursów nie dotyczy więc WNT, importu usług, a także – u nabywcy – dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca (np. dostawa z montażem).
W transakcjach zakupowych nadal stosowane będą ww. zasady ogólne. Wynika to pośrednio również z brzmienia art. 31a ust. 2d ustawy o VAT, który przewiduje, że w przypadku gdy w okresie stosowania zasad przeliczania, o których mowa w ust. 2a, podatnik dokona transakcji niepodlegającej przeliczeniu zgodnie z tymi zasadami, jest obowiązany do zastosowania dla tej transakcji zasad przeliczania, o których mowa w ust. 1 lub 2.
Podatnik, który zdecyduje się na ujednolicenie kursów przeliczeniowych w swoich transakcjach sprzedażowych, ma obowiązek stosować je przez co najmniej 12 kolejnych miesięcy, licząc od miesiąca, w którym je wybrał (art. 31a ust. 2b). Jeżeli więc ujednolici kursy począwszy od stycznia 2021 r., to nowe zasady przeliczenia będzie stosował co najmniej do końca grudnia 2021 r. Jeśli zrezygnuje z nowych zasad przeliczania i postanowi wrócić do zasad ogólnych, straci prawo ponownego wyboru ujednoliconych kursów na kolejnych 12 mies., licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zrezygnuje ze stosowania nowych zasad przeliczania (art. 31a ust. 2c).
Wydłużenie terminu do odliczenia VAT
Wydłużono termin do odliczenia podatku naliczonego bez konieczności dokonywania korekty deklaracji VAT. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 86 ust. 11 ustawy o VAT podatnik, który nie odliczył podatku naliczonego w pierwszym miesiącu, w którym przysługiwało mu prawo do odliczenia (zazwyczaj jest to miesiąc otrzymania faktury albo dokumentu celnego), może skorzystać z odliczenia w jednym z 3 kolejnych miesięcy. Dotąd można było dokonać odliczenia w jednym z 2 kolejnych miesięcy – podatnicy zyskali więc dodatkowy miesiąc na odliczenie.
W styczniu 2021 r. podatnik otrzymał fakturę zakupową dla zrealizowanej już dostawy towarów. Może odliczyć podatek naliczony z tej faktury w styczniu, lutym, marcu lub kwietniu 2021 r.
Ustawodawca nie wprowadził żadnych przepisów przejściowych, które regulowałyby np. zasady stosowania nowej regulacji do faktur otrzymanych przed 1.01.2021 r., z których na dzień wejścia w życie nowych przepisów nie odliczono jeszcze VAT. Wydaje się więc, że nowe przepisy należy stosować do faktur otrzymanych począwszy od 1.01.2021 r.
Powyższa zmiana nie dotyczy małych podatników rozliczających się z VAT kwartalnie. Prawo do odliczenia podatku naliczonego mogą oni przesunąć wyłącznie na jeden z dwóch kolejnych kwartałów rozliczeniowych.
Odliczenie VAT od refakturowanych usług noclegowych
Przy okazji nowelizacji ustawy o VAT ustawodawca zadbał również o wdrożenie wyroku TSUE z 2.05.2019 r. (C-225/18), w którym Trybunał uznał polskie przepisy ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu usług noclegowych i gastronomicznych za niezgodne – w pewnym zakresie – z dyrektywą 112.
W myśl art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy o VAT prawo do odliczenia podatku naliczonego nie przysługuje w stosunku do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem usług noclegowych nabywanych w celu ich odprzedaży, opodatkowanych u tego podatnika na podstawie art. 8 ust. 2a.
Nowy wyjątek daje zatem prawo do odliczenia VAT wyłącznie przy nabyciu usług noclegowych, ale jedynie pod warunkiem, że podatnik nabywa je we własnym imieniu, lecz na rzecz innego podmiotu. Tylko wówczas mamy bowiem do czynienia z refakturowaniem w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o VAT. Oznacza to, że podatnik, nabywając usługi noclegowe i obciążając ich kosztem inny podmiot, nie zawsze uzyska prawo do odliczenia VAT. Warunkiem jest odsprzedaż usługi noclegowej podmiotowi, który rzeczywiście z niej korzysta.
Pracownicy dwóch spółek powiązanych (A i B) wyjechali w podróż służbową do innego miasta i skorzystali z noclegu w hotelu. Faktura za ich noclegi została w całości wystawiona na jedną ze spółek (A), która następnie refakturowała odpowiednią część kosztów na drugą spółkę (B).
VAT naliczony z faktury wystawionej przez hotel A będzie mogła odliczyć w takiej części, w jakiej refakturowała usługi noclegowe na B.
Sytuację tę należy odróżnić od przypadku, gdy podatnik kupuje usługę noclegową i sam z niej korzysta, a jedynie obciąża inny podmiot kosztem tej usługi.
Podatnik świadczący usługi serwisowania turbin wiatrowych wysłał jednego ze swoich serwisantów do odległej miejscowości w celu wykonania usługi na rzecz klienta. Pracownik skorzystał z usługi noclegowej, w związku z czym hotel wystawił na podatnika fakturę. Ten, obciążając swojego klienta za usługi serwisowe, zgodnie z umową doliczył do wartości usługi koszty noclegu pracownika (wykazując je w osobnej pozycji na fakturze).
Podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT z faktury wystawionej przez hotel – to on sam (jego pracownik) skorzystał z noclegu, a obciążenie tym kosztem klienta nie jest refakturowaniem, lecz powinno być uznane za koszt dodatkowy usługi serwisowej (art. 29a ust. 6 pkt 2 ustawy o VAT).
Prezenty o małej wartości
Ustawa o VAT zakłada, że nieodpłatne przekazania przez podatników towarów, w stosunku do których przysługiwało im prawo do odliczenia podatku naliczonego, powinny skutkować naliczeniem VAT należnego od wartości przekazywanego towaru – tak jak przy odpłatnej dostawie. Jednym z wyjątków od tej zasady są przekazania prezentów o małej wartości, które nie podlegają opodatkowaniu. W ramach nowelizacji art. 7 ust. 4 ustawy o VAT:
- doprecyzowano, że w przypadku podatnika prowadzącego ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości osób, na rzecz których dokonywane są przekazania, prezentami o małej wartości są towary o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym 100 zł, przy czym jest to kwota netto, a więc niezawierająca podatku (limit 100 zł pozostał bez zmian),
- podwyższono jednostkową wartość prezentów o małej wartości – z 10 do 20 zł netto.
Mechanizm podzielonej płatności
W przepisach regulujących mechanizm podzielonej płatności (MPP) wprowadzono kilka doprecyzowujących zmian, które polegają m.in. na:
- wskazaniu, że wszelkiego rodzaju potrącenia wierzytelności zwalniają z obowiązku stosowania MPP (art. 108a ust. 1d ustawy o VAT), a nie jak do końca 2020 r. jedynie kompensaty dwustronne dokonywane na podstawie art. 498 Kc (a więc od 2021 r. np. kompensaty wielostronne dokonywane w ramach nettingu powinny skutecznie zwalniać z obowiązku zapłaty w ramach MPP); ponadto potrącane wierzytelności nie muszą być wymagalne w chwili potrącenia,
- wyraźnym potwierdzeniu, że środki zgromadzone na rachunku VAT mogą zostać użyte w celu zwrotu przedstawicielowi bezpośredniemu lub pośredniemu, w rozumieniu przepisów celnych, zapłaconego przez niego podatku VAT oraz należności celnych z tytułu importu towarów (art. 108a ust. 3d ustawy o VAT); w takim przypadku w zleceniu przelewu MPP zamiast numeru faktury wskazuje się numer dokumentu związanego z płatnością, wystawionego przez przedstawiciela bezpośredniego lub pośredniego (np. nota obciążeniowa),
- nadaniu nowego brzmienia zał. nr 15 do ustawy o VAT, uwzględniającego PKWiU 2015 (a nie jak dotychczas PKWiU 2008),
- wyraźnym wskazaniu, że obowiązek stosowania MPP, przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w zał. nr 15 do ustawy o VAT, dotyczy płatności udokumentowanych fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 tys. zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej.
Wiążące informacje stawkowe
Zmiany dotyczą też procedury wydawania wiążących informacji stawkowych (WIS). Polegają one na:
- wprowadzeniu możliwości odmowy wydania WIS, gdy zakres przedmiotowy wniosku o wydanie WIS, w dniu jego złożenia, jest przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub w postanowieniu organu podatkowego (art. 42b ust. 8a ustawy o VAT),
- uchyleniu związania organów podatkowych wydaną WIS, w przypadku gdy jej przedmiot stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 ust. 5 (art. 42ca ustawy o VAT),
- wprowadzeniu terminu ważności WIS oraz decyzji Szefa KAS i dyrektora KIS o zmianie WIS, wynoszącego 5 lat od dnia ich wydania (art. 42ha ustawy o VAT), przy czym WIS i decyzje Szefa KAS oraz dyrektora KIS o zmianie WIS, wydane przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, są ważne przez 5 lat od 1.01.2021 r. (art. 9 ustawy nowelizującej).
Pozostałe zmiany
[3] Pakiet SLIM VAT zawiera również zmiany w zakresie procedury zwrotu podatku podróżnym (Tax Free), które wejdą w życie za rok (1.01.2022 r.); w artykule zostały one pominięte.
Pakiet SLIM VAT wprowadził również wiele innych drobnych zmian w ustawie o VAT, które polegają m.in. na[3]:
- wydłużeniu z 2 do 6 mies. terminu wywozu towaru, stanowiącego warunek stosowania stawki 0% w odniesieniu do zaliczki otrzymanej na poczet eksportu towarów (art. 41 ust. 9a ustawy o VAT),
- usunięciu z definicji rolnika ryczałtowego (art. 2 pkt 19 ustawy o VAT) oraz z przepisów wprowadzających zwolnienie z VAT dla rolników ryczałtowych (art. 43 ust. 1 pkt 3) zastrzeżenia, że rolnik ryczałtowy może dokonywać wyłącznie dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej (to efekt wcześniejszych zmian w definicji produktu rolnego, która zawiera stosowne zastrzeżenia w tym zakresie),
- doprecyzowaniu definicji czasopism regionalnych i lokalnych (art. 2 pkt 27g ustawy o VAT) przez uzupełnienie jej o stosowną klasyfikację według Nomenklatury scalonej (ex CN 4902 i ex CN 4911),
- wyznaczeniu naczelników US jako podmiotów właściwych do usuwania lub do prostowania danych zawartych w wykazie podatników (tzw. biała lista); do naczelnika swojego US należy również – od 1.01.2021 r. – kierować wniosek o sprostowanie lub o usunięcie błędnych danych zawartych w wykazie (art. 96b ust. 10–12 ustawy o VAT),
- przyznaniu prawa do korzystania ze zwolnienia, ze względu na wartość sprzedaży nieprzekraczającą 200 tys. zł rocznie (art. 113 ustawy o VAT), podatnikom dokonującym dostaw nieelektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego, a także odebraniu możliwości korzystania z tego zwolnienia podatnikom dokonującym dostawy akcesoriów do pojazdów samochodowych (PKWiU 45.3) i motocykli (PKWiU ex 45.4),
- uchyleniu obowiązującego dotychczas art. 7 ust. 8 ustawy o VAT, który wprowadzał definicję dostawy łańcuchowej (jak wynika z uzasadnienia do ustawy nowelizującej, ta zmiana ma jedynie charakter porządkujący, gdyż definicję dostawy łańcuchowej można wywieść z art. 7 ust. 1 i art. 22 ustawy o VAT),
- wykluczeniu możliwości składania deklaracji kwartalnych (art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT) jedynie w przypadku dostaw towarów, o których mowa w zał. nr 15 (chyba że ich łączna wartość nie przekroczyła w żadnym miesiącu z tych okresów 50 tys. zł); wskazany przepis nie odnosi się już do usług z zał. nr 15.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych