Nowe możliwości przyspieszania amortyzacji

Warunki i zasady

Grupa 1 KŚT obejmuje budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego. Grupa 2 KŚT obejmuje obiekty inżynierii lądowej i wodnej. Właściwe dla nich „zwykłe” stawki amortyzacyjne zgodnie z Wykazem stawek amortyzacyjnych, stanowiącym załącznik do ustaw o podatkach dochodowych, wynoszą przeważnie 2,5% lub 4,5%, choć dla niektórych obiektów są wyższe (np. dla kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3 stawka wynosi 10%).

Wytworzone we własnym zakresie budynki (lokale) niemieszkalne lub budowle, należące do grupy 1 lub 2 KŚT, dla których przedsiębiorca ustala stawkę indywidualną zgodnie z nowymi przepisami, muszą się znajdować na obszarze gminy:

• zlokalizowanej w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi co najmniej 120% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju, oraz
• w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest mniejszy niż 100% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin.

Jeżeli budynek (lokal) niemieszkalny lub budowla znajdują się w powiecie, w którym stopa bezrobocia wynosi:

• od 120% do 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju – okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat,
• powyżej 170% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju – okres amortyzacji nie może być krótszy niż 5 lat.

Warunki te ustala się na miesiąc, w którym wystąpiło jedno z następujących zdarzeń:

• uprawomocniła się decyzja o pozwoleniu na budowę,
• upłynął termin na wniesienie sprzeciwu wobec dokonanego zgłoszenia budowy albo wydano zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia takiego sprzeciwu,
• budynek (lokal) niemieszkalny lub budowla zostały po raz pierwszy wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (dalej ewidencja) – jeśli budowa nie wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę/zgłoszenia budowy lub z innych przyczyn nie doszło do wydania takiej decyzji bądź dokonania takiego zgłoszenia.

Aby można było zastosować nowe przepisy o przyspieszonej amortyzacji, zdarzenia te powinny wystąpić po 31.12.2023 r., co wynika z przepisu przejściowego (art. 3 ustawy nowelizującej).

Przeciętną stopę bezrobocia w powiecie i przeciętną stopę bezrobocia w kraju ogłasza Prezes GUS w „Monitorze Polskim”. Obwieszczenie takie jest wydawane – według stanu na 30 czerwca danego roku – w terminie do 30 września każdego roku. Na potrzeby przyspieszonej amortyzacji bierze się pod uwagę dane z roku bezpośrednio poprzedzającego rok, w którym wystąpiło zdarzenie do niej uprawniające.

Natomiast obowiązujący na kolejny rok wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie i wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich gmin ogłasza co roku MF w „Monitorze Polskim” – w terminie do 31 grudnia każdego roku.

Wskaźniki ważne dla 2024 r.

Istotne dla ustalenia prawa do szybszej amortyzacji w 2024 r. obwieszczenie Prezesa GUS z 28.09.2023 r. w sprawie przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (MP poz. 1058) wskazuje, że przeciętna stopa bezrobocia w kraju, według stanu na 30.06.2023 r., wyniosła 5,1%. Wskaźniki liczone od tej kwoty na 2024 r. wynoszą więc:

• 120% × 5,1% = 6,12%,
• 170% × 5,1% = 8,67%.

W obwieszczeniu z 5.12.2023 r. (MP poz. 1359) MF podał z kolei wysokość wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie i wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin na 2024 r. Ten ostatni wynosi 2246,66 zł.

W efekcie budynki (lokale) niemieszkalne lub budowle, w stosunku do których w 2024 r. uprawomocniło się pozwolenie na budowę, upłynął termin na wniesienie sprzeciwu od zgłoszenia budowy/wydano zaświadczenie o braku podstaw do sprzeciwu, bądź które w 2024 r. zostały po raz pierwszy wprowadzone do ewidencji (w przypadku obiektów niewymagających pozwolenia ani zgłoszenia), mogą podlegać jednorazowej amortyzacji, jeżeli w 2024 r.:

• gmina, w której położone są te obiekty, była zlokalizowana w powiecie, w którym przeciętna stopa bezrobocia wynosi co najmniej 6,12%, oraz
• wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w tej gminie jest mniejszy niż 2246,66 zł.

Jeśli taki budynek (lokal) niemieszkalny lub budowla znajdują się w powiecie, w którym stopa bezrobocia w 2024 r. wynosi:

• od 6,12% do 8,67% – okres ich amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat (indywidualna stawka amortyzacyjna nie może być wyższa niż 10%),
• powyżej 8,67% – okres ich amortyzacji nie może być krótszy niż 5 lat (indywidualna stawka amortyzacyjna nie może być wyższa niż 20%).

Oczywiście w przypadku budynków, lokali i budowli znajdujących się w 2024 r. w budowie indywidualna stawka może być stosowana po oddaniu ich do używania i wprowadzeniu do ewidencji, co może nastąpić w kolejnych latach, jednak wówczas nie będzie potrzeby badania ww. wskaźników (nie będzie miało znaczenia, czy gmina, w której jest położony obiekt, nadal znajduje się w powiecie o wysokiej stopie bezrobocia i niskich dochodach podatkowych na mieszkańca).

Inne możliwości zastosowania indywidualnych stawek

W 2024 r. podatnicy mogą też dalej korzystać (na niezmienionych zasadach) z przyspieszonej amortyzacji używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika (art. 16j ust. 1–3 updop i art. 22j ust. 1–3 updof). W tym wypadku okres amortyzacji nie może być krótszy niż określony w ww. przepisach.

Dla środków trwałych zaliczonych do grup 3–6 i 8 KŚT nie może on być krótszy niż:

• 24 mies. – gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 tys. zł,
• 36 mies. – gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 tys. zł i nie przekracza 50 tys. zł,
• 60 mies. – w pozostałych przypadkach,

a dla środków transportu, w tym samochodów osobowych – 30 mies.

Wskazane wyżej środki trwałe są uznawane za:

• używane, jeżeli podatnik udowodni, że przed ich nabyciem były wykorzystywane przez podmiot inny niż podatnik co najmniej przez 6 mies., lub
• ulepszone, jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej.

Dla budynków (lokali) niemieszkalnych, w przypadku których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5% – okres amortyzacji nie może być krótszy niż 40 lat pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat.

Dla pozostałych budynków (lokali) i budowli – minimalny okres amortyzacji to 10 lat, z wyjątkiem:

• trwale związanych z gruntem budynków handlowo-usługowych wymienionych w rodzaju 103 KŚT i pozostałych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 KŚT trwale związanych z gruntem,
• kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m³, domków kempingowych i budynków zastępczych,

w przypadku których okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata.

Te pozostałe budynki (lokale) i budowle są uznawane za:

• używane – jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane przez podmiot inny niż podatnik co najmniej przez 60 mies., lub
• ulepszone – jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

W wyroku z 23.11.2023 r. (II FSK 247/22) NSA orzekł, że przy indywidualnym ustalaniu stawek amortyzacyjnych dla używanych lub ulepszonych środków trwałych okres amortyzacji nie może być krótszy niż:

• dla budynków hotelowych sklasyfikowanych w rodzaju 109 KŚT „Pozostałe budynki niemieszkalne” – 10 lat (art. 22j ust. 1 pkt 3 updof),
• dla apartamentów hotelowych sklasyfikowanych w rodzaju 121 KŚT „Lokale niemieszkalne” – 40 lat pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat (art. 22j ust. 1 pkt 4 updof).

Podatnicy mogą także indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych, z tym że dla inwestycji:

• w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach – okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat,
• w pozostałych obcych środkach trwałych – okres amortyzacji ustala się jak dla używanych lub ulepszonych środków trwałych zaliczonych do grup 3–6 i 8 KŚT oraz środków transportu, w tym samochodów osobowych.

Wynika to z art. 16j ust. 4 updop i art. 22j ust. 4 updof.

Indywidualnie można też ustalić stawki amortyzacyjne dla wprowadzonych po raz pierwszy do ewidencji odwiertów rozpoznawczych lub wydobywczych oraz platform wiertniczych lub produkcyjnych. Okres ich amortyzacji nie może być jednak krótszy niż 60 mies. (art. 16j ust. 6 updop i art. 22j ust. 6 updof).

Wymienione preferencje nie stanowią pomocy de minimis.