Kwalifikowanie i rozliczanie dodatkowej pracy

W tej sytuacji powstały tylko nadgodziny dobowe. W zależności od ustalonej u pracodawcy pory nocnej maksymalnie trzy z nich mogą przypadać na porę nocną. Warto zwrócić uwagę na planowany rozkład czasu pracy dla środy – ustalenie takich godzin pracy jest dopuszczalne tylko w razie zgodnego z prawem stosowania tzw. zmiennych (ruchomych) rozkładów czasu pracy, a więc wówczas, gdy pracodawca zawarł w tym zakresie porozumienie lub pracownik złożył wniosek o stosowanie do niego rozkładów, w których jest możliwe planowanie ponownego rozpoczęcia pracy w niezakończonej dobie. Został także naruszony obowiązek zapewnienia minimalnego odpoczynku dobowego.

Nałóżmy zrealizowaną pracę na pracę planowaną:

Zacznijmy od pracy rozkładowej. Na środę zaplanowano rozpoczęcie pracy przed upływem 24 godzin od godziny zaplanowanego startu pracy we wtorek. Taki rozkład jest zgodny z prawem oraz nie skutkuje powstaniem pracy nadliczbowej, ale tylko wówczas, gdy pracodawca zawrze porozumienie z organizacją związkową (w przypadku jej braku z przedstawicielami pracowników), pozwalające na planowanie w harmonogramach czasu pracy ponownego rozpoczynania pracy w niezakończonej dobie, albo gdy pracownik złoży o to wniosek. Narzucenie takiej możliwości przez pracodawcę bez stosownych uzgodnień jest nieważne z mocy prawa.

Do celów rozliczania czasu pracy pracownika przez „dobę” należy rozumieć 24 kolejne godziny, licząc od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Doba pracownicza rozpoczyna się o godzinie, która została wyznaczona pracownikowi w rozkładzie czasu pracy jako godzina rozpoczęcia pracy. Godzinę rozpoczęcia doby wyznacza rozkład czasu pracy, a nie faktyczna godzina rozpoczęcia pracy. Nie jest to stały przedział godzinowy liczony od pierwszego dnia rozkładowej pracy po odpoczynku tygodniowym, ale przedział liczony od godziny wyznaczonej jako godzina rozpoczęcia pracy danego dnia. Oznacza to, że jeżeli pracodawca nie stosuje zmiennych rozkładów (nie wprowadził ich zgodnie z przewidzianą w Kp procedurą), czasem pracy w niezakończonej wtorkowej dobie będą aż trzy pierwsze godziny pracy w środę. Ich rozliczenie w takim przypadku musi być połączone z wypłatą 50-proc. dodatku.

Pracownik nie wypracował w związku z tym faktem większej liczby godzin w okresie rozliczeniowym niż wynosi wymiar czasu pracy dla tego okresu (zaplanowany czas pracy we wtorek i środę to 8 godz. każdego dnia). Nieprawidłowość nie polegała bowiem na zleceniu zbyt dużej liczby godzin, ale na niewłaściwym ich rozłożeniu. Skoro zaś pracownik nie przekroczył wymiaru czasu pracy dla danego okresu rozliczeniowego, to nie ma powodu, by dodatkowo tę pracę wynagradzać. Wskazuje na to także Główny Inspektorat Pracy, stwierdzając w stanowisku z 29.07.2008 r. (GPP-302-4560-569/08/PE), że w takiej sytuacji pracownikowi przysługują tylko dodatki za nadgodziny.

Pracownik wypracował zatem dodatkowo (tzn. ponad rozkładową pracę) 12 godz. Wszystkie należy kwalifikować jako przekroczenie normy dobowej czasu pracy (tzn. nadgodziny dobowe). Warto zwrócić uwagę, że dodatkowa praca w piątek (5.00–10.00) stanowi przekroczenie dobowe w dobie pracowniczej rozpoczętej w czwartek o 10.00. Jest to istotne dla zapisów w ewidencji czasu pracy.

W pytaniu nie wskazano na godziny obowiązującej u pracodawcy pory nocnej – może ona trwać maksymalnie do 7.00 (często trwa od 22.00 do 6.00). Jeżeli pora nocna trwa po godzinie 5.00, to może na nią przypadać godzina lub dwie pracy nadliczbowej w piątek. Wiąże się to ze 100-proc. dodatkiem (jeśli rekompensata będzie w formie finansowej) oraz obowiązkiem wypłaty niezależnego od rozliczeń nadgodzin dodatku za pracę w porze nocnej.

W art. 151¹ i art. 151² Kp przewidziano dwie formy rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych. Poza wynagrodzeniem godziny te mogą być rozliczone:

• dodatkiem (50% bądź 100% – w przypadku nadgodzin w porze nocnej),
• udzieleniem czasu wolnego (na wniosek pracownika godzina wolna za nadliczbową, a bez wniosku pracownika – półtorej godziny wolnego za każdą nadgodzinę).

Podkreślenia wymaga, że w dobie rozpoczętej w czwartek o 10.00 pracownik nie miał minimalnego, 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Jeżeli dodatkowa praca nie była wynikiem uczestnictwa w akcji ratowniczej (a w pytaniu nie wskazano, że tak było), stanowi to naruszenie przepisów zagrożone grzywną od 1 tys. do 30 tys. zł.