Kolejne zmiany podatkowe niewynikające z tarczy antykryzysowej

Wprowadza je ustawa z 5.06.2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1065, dalej ustawa nowelizująca). Oprócz ustaw podatkowych zmienia m.in. regulacje usus odnoszące się do oskładkowania doktorantów.

Płatności na rachunki spoza białej listy

Ustawa wprowadza kolejne odstępstwa od skutków zapłaty za towary lub za usługi z pominięciem rachunku płatniczego bądź przelewem na rachunek niewidniejący na dzień zlecenia przelewu w wykazie Szefa KAS, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o VAT (potocznie nazywanym białą listą).

Co do zasady taka zapłata, jeśli dotyczy transakcji o wartości powyżej 15 tys. zł, skutkuje dla nabywcy brakiem kosztu uzyskania przychodów oraz solidarną odpowiedzialnością w VAT. Wyjątek przewidziano w art. 22p ust. 4 updof, art. 15d ust. 4 updop oraz art. 117ba § 3 Op. Nabywca może zaliczyć wydatek do kosztów podatkowych (mimo zapłaty na rachunek spoza białej listy), jeżeli w ciągu 3 dni od dnia zlecenia przelewu zawiadomi o tym US.

Wyjątkowo w czasie stanu epidemii i zagrożenia epidemicznego, ogłoszonych z powodu COVID-19, termin na to zawiadomienie wydłużono do 14 dni od dnia zlecenia przelewu, co wynika z art. 15zzn ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych[1].

Jest to jednak przepis przejściowy, natomiast ustawa nowelizująca wydłuża – z 3 do 7 dni – podstawowy termin przewidziany w updof i updop. Wprowadza też inne ułatwienie – zawiadomienie trzeba będzie składać do naczelnika US właściwego dla podatnika, który zapłacił należność, a nie – jak dotychczas – właściwego dla wystawcy faktury. Wskutek tych zmian (wydłużenie terminu do 7 dni i zmiana właściwości naczelnika US) zmieni się odpowiednio również wzór zawiadomienia ZAW-NR. Zawiadomienia złożone na podstawie art. 22p ust. 4 updof i art. 15d ust. 4 updop w dotychczasowym brzmieniu uznaje się za skuteczne (art. 8 ust. 1 ustawy nowelizującej).

Dodano ponadto inne wyjątki pozwalające na zaliczenie wydatku do kosztów uzyskania przychodów mimo zapłaty na rachunek spoza białej listy. Najważniejszy z nich dotyczy zapłaty w podzielonej płatności (split payment, MPP). Podatnik, który zapłaci dostawcy lub usługodawcy z zastosowaniem MPP, uniknie negatywnych konsekwencji w zakresie podatkowych kosztów związanych z zapłatą na rachunek spoza białej listy.

Co więcej, rozwiązanie to będzie miało zastosowanie już do podatników, którzy w okresie od 1.01.2020 do 30.06.2020 r. zapłacili należność w podzielonej płatności (art. 8 ust. 3 ustawy nowelizującej).

Dotychczas zapłata w podzielonej płatności chroniła tylko przed solidarną odpowiedzialnością w VAT. Wynikało to z art. 117bb Op. Przepis ten został teraz uchylony, ale zapisany w nim wyjątek przeniesiono do art. 117ba § 3 Op.

O skutki zapłaty na rachunek spoza białej listy nie trzeba się także martwić, płacąc za faktury dokumentujące czynności z tytułu: WNT, importu towarów, importu usług lub dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę.

Kolejny wyjątek uczyniono dla zapłaty na rachunek niezamieszczony na białej liście, lecz będący rachunkiem cesyjnym bądź wykorzystywanym do celów działalności faktoringowej lub rachunkiem gospodarki własnej. W tym wypadku również nie będą stosowane konsekwencje w postaci wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów oraz solidarnej odpowiedzialności w VAT, jeżeli – odpowiednio – bank, skok lub wystawca faktury przekażą podatnikowi informację, że rachunek wskazany do zapłaty jest jednym z tego rodzaju rachunków.

Analogiczne zmiany wprowadzono dla podmiotów prowadzących działalność faktoringową (art. 14 ust. 2h i 2i updof oraz art. 12 ust. 4i i 4j updop). Dodano zarazem, że nie ustala się u nich przychodu (o którym mowa w art. 14 ust. 2h updof i art. 12 ust. 4i updop), jeżeli w okresie od 1.01.2020 do 30.06.2020 r. zapłacili należność z zastosowaniem MPP (art. 8 ust. 2 ustawy nowelizującej).

Wszystkie zmiany dotyczące konsekwencji zapłaty na rachunek spoza białej listy (w zakresie updof, updop i Op) obowiązują od 1.07.2020 r. i mają zastosowanie do zapłaty należności w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31.12.2019 r. Nie stosuje się ich do kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów przed 1.01.2020 r. (art. 10 ustawy nowelizującej).

Ulga IP Box

Doprecyzowano przepisy o preferencyjnym opodatkowaniu (według stawki 5%) dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (tzw. IP Box). Zmiany zostały wprowadzone w art. 30ca ust. 8 updof oraz art. 24d ust. 7 i 8 updop. Polegają na uściśleniu, że:

• obowiązek stosowania zasady ceny rynkowej (o której mowa w art. 23o updof i art. 11c updop) ma zastosowanie w przypadku ustalania nie tylko dochodu, lecz także straty (zdaniem MF na obowiązek ten wskazywało już dotychczasowe odesłanie w przepisach, a teraz chodzi jedynie o doprecyzowanie),
• dochód (stratę) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej ustala się zgodnie z art. 7 ust. 2 updop (doprecyzowanie to ma – według uzasadnienia MF – ułatwić podatnikom korzystanie z preferencyjnych zasad opodatkowania dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej). Zmiany w tym zakresie wejdą w życie 1.01.2021 r.

Ulga na złe długi

Z dniem 1.01.2021 r. zmieniony zostanie art. 44 ust. 17 updof, który określa zasady ustalania zaliczek w przypadku ulgi na złe długi. Ze zmiany wynika wprost, że przepisy dotyczące zmniejszenia albo zwiększenia podstawy opodatkowania w razie nieregulowania należności wynikających z transakcji handlowych, mają zastosowanie do zaliczek zarówno miesięcznych, jak i kwartalnych.

Jednocześnie zrezygnowano z odesłania do art. 44 ust. 3a, 3c i 3d, czyli do przepisów o zasadach obliczania, przez podatników uzyskujących przychody bez pośrednictwa płatników, zaliczek ze stosunku pracy z zagranicy, z emerytur i rent z zagranicy, z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2, 4, 6–9 updof.

We wszystkich tych przypadkach przychód powstaje dopiero w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika, tak więc nieuregulowanie wierzytelności nie rodzi skutków podatkowych u wierzyciela.

Klauzula przeciwodsetkowa

Nowelizacja wprowadziła kolejną klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. Znajdzie się ona w art. 15cb ust. 10 updop. Odnosi się do wprowadzonej od 1.01.2019 r. preferencji, która pozwala zaliczać do kosztów uzyskania przychodów hipotetyczne odsetki, które spółka musiałaby zapłacić, gdyby pozyskała finansowanie zewnętrzne (np. kredyt bankowy).

Od 1.01.2021 r. preferencja ta nie będzie miała zastosowania, gdy podatnik lub podmiot z nim powiązany dokona czynności prawnej albo powiązanych czynności prawnych bez uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, głównie w celu uznania kwoty odsetek za koszt uzyskania przychodów.

Mikrorachunek podatkowy

Rozszerzono możliwość używania indywidualnych rachunków podatkowych, czyli mikrorachunków podatkowych, o których mowa w art. 61b Op. Obecnie – zgodnie z Op – na mikrorachunek podatkowy można wpłacać PIT, CIT, VAT oraz niepodatkowe należności budżetowe (w praktyce od 1.01.2020 r. przyjmowane są jedynie wpłaty na poczet tych trzech podatków). W dłuższym czasie zakłada się objęcie obowiązkiem wpłat na mikrorachunek podatkowy także innych podatków, np. akcyzowego, co umożliwiła nin. nowelizacja.

Zmiana nie oznacza, że stanie się to już 1.07.2020 r., choć przepis obowiązuje od tej daty. Wszystko zależy od uwarunkowań technicznych i organizacyjnych. Dlatego rodzaj podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, które mogą być wpłacane przy użyciu mikrorachunku, będzie określał MF w rozporządzeniu.

Dostosowanie do PKWiU 2015

Od 1.01.2021 r. przepisy o podatku dochodowym będą dostosowane do klasyfikacji PKWiU z 2015 r., a nie jak dotychczas – do PKWiU z 2008 r.

Nowa klasyfikacja obowiązuje już od 2016 r., wskutek wejścia w życie rozporządzenia RM w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU)[2]. W rozporządzeniu tym zastrzeżono jednak, że dotychczasowa PKWiU z 2008 r. ma nadal zastosowanie dla celów CIT, PIT oraz ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, a także karty podatkowej.

Początkowo zakładano, że stan ten będzie się utrzymywał do końca 2017 r. Jednak przejściowy okres przedłużono do 31.12.2020 r.

Uchwalona teraz zmiana ma na celu dostosowanie nomenklatury i grupowań, użytych w ustawach o podatku dochodowym, do PKWiU z 2015 r.

Składki od doktorantów

Nowelizacja wprowadza też zmianę w przepisach składkowych dla doktorantów otrzymujących stypendium doktoranckie. Z dniem 1.07.2020 r., lecz z mocą już od 1.10.2019 r. nie będzie obowiązku opłacania składek na FP, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych i FS z tytułu stypendium doktoranckiego otrzymywanego przez doktorantów. Podmiot prowadzący szkołę doktorską, który za okres od 1.10.2019 do 30.06.2020 r. opłacił ww. składki z tytułu wypłaconych stypendiów doktoranckich, będzie musiał w ciągu 6 mies. od wejścia w życie ustawy (czyli do końca 2020 r.) skorygować rozliczenia składek wykazanych od tych stypendiów w deklaracjach rozliczeniowych za ten okres. Nienależnie opłacone składki będą z urzędu zaliczane przez ZUS na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o ich zwrot (art. 24 ust. 6a, 6c–6e usus).