Co nowego w rachunkowości - 78

Projekt nowego KSR

Komitet Standardów Rachunkowości przekazał do konsultacji publicznej projekt standardu Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności[1]. Celem standardu jest pomoc w stosowaniu przepisów uor dotyczących przesłanek przyjęcia lub nieprzyjęcia założenia kontynuacji działalności, w tym sporządzania sprawozdań finansowych (sf), gdy założenie to nie jest zasadne. Standard (projekt) wyjaśnia zagadnienia związane z oceną zasadności przyjęcia założenia kontynuacji działalności, a także zasady rachunkowości stosowane w razie jej niekontynuowania. Dokument zawiera m.in. (por. pkt II projektu standardu):

• wskazówki, jak rozpoznać sytuacje, w których przyjęcie założenia kontynuacji działalności nie jest zasadne,
• wytyczne do sporządzania sf przez jednostki niekontynuujące działalności, a w szczególności wyceny przez nie aktywów i pasywów,
• wytyczne dotyczące zasad zamykania oraz otwierania ksiąg rachunkowych, inwentaryzacji, a także badania, zatwierdzania i ogłaszania sf w razie niekontynuowania działalności,
• wymogi dotyczące ujawniania w sf informacji o przyjęciu założenia kontynuacji działalności bądź braku takiej możliwości lub woli.

Po rozpatrzeniu uwag zgłoszonych w dyskusji publicznej i przyjęciu standardu przez Komitet zostanie on opublikowany w DzUrz MF.

MSSF w prawie UE

Na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (KE) oczekują nowy standard oraz 6 dokumentów nowelizujących standardy. W porównaniu z poprzednim zestawieniem („Rachunkowość” nr 3/2021) pojawiły się 4 nowe dokumenty.

Zmiana MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych ma na celu dostarczenie wytycznych pomocnych przy stosowaniu zasady istotności w przypadku ujawnień dotyczących zasad (polityki) rachunkowości. Wraz z nowelizacją MSR 1, IASB opublikowała zmianę do wytycznych poświęconych dokonywaniu osądów w zakresie ujawnień dotyczących polityki rachunkowości[2]. Dokument ten nie podlega włączeniu do prawa UE.

Zmiana MSR 8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów polega na zastąpieniu definicji „zmiany w szacunkach” definicją „szacunków” i uzupełnieniu postanowień standardu, co pomoże jednostkom odróżnić zasady (politykę) rachunkowości od szacunków.

Nowelizacja MSSF 16 Leasing wydłuża okres korzystania z wprowadzonych w ubiegłym roku do standardu, w następstwie pandemii koronawirusa, uproszczeń przy prezentacji w sf skutków przyznawanych leasingobiorcom ułatwień w wykonywaniu umów leasingu.

Zmiany MSR 12 Podatek dochodowy dotyczą również wąskiego zakresu przedmiotowego i mają na celu określenie sposobu, w jaki jednostki powinny ujmować w kalkulacji podatku odroczonego transakcje związane z leasingiem czy obowiązkami likwidacji/demontażu. Chodzi o usunięcie występujących obecnie rozbieżności.

Zmiana podejścia do ustalania w MSSF wymogów dotyczących ujawnień

IASB opublikowała dokument konsultacyjny[3], zawierający projekt zasad ustalania przez nią postanowień standardów określających wymogi w zakresie ujawnień, a także zaproponowała – jako rozwiązanie pilotażowe – stosowne zmiany, przygotowane zgodnie z tymi zasadami, w MSSF 13 Wycena wartości godziwej oraz MSR 19 Świadczenia pracownicze. Projekt ma być odpowiedzią na problemy dotyczące ujawnień.

Bardzo często informacja dodatkowa nie zawiera wszystkich użytecznych informacji, a zarazem obejmuje wiele informacji nieprzydatnych; sposób prezentacji informacji jest nieefektywny. Wynika to z traktowania wymogów standardów dotyczących ujawnień jako swoistej check-listy, bez zastosowania odpowiedniego osądu zawodowego. Nowe podejście do projektowania ujawnień ma ułatwić stosowanie osądu i pomóc jednostkom w takiej prezentacji not objaśniających, aby informacje w nich zawarte były istotne, użyteczne i przejrzyste.

IASB czeka na uwagi do projektu do 21.10.2021 r. Zaprasza również jednostki raportujące zgodnie z MSSF do udziału w testach wdrożeniowych projektowanych rozwiązań.

Zrównoważone finansowanie – propozycja przepisów UE

Komisja Europejska przedstawiła 21.04.2021 r. pakiet zmian mających na celu przekierowanie przepływu środków UE w stronę działalności wspierającej zrównoważony rozwój[4]. Ma się to przyczynić do osiągnięcia do 2050 r. zakładanego celu – neutralności klimatycznej[5]. Oprócz rewizji przepisów dotyczących raportowania niefinansowego (o czym będzie mowa dalej) pakiet zawiera projekt aktu delegowanego KE poświęconego unijnej taksonomii ujawnień dotyczących klimatu[6].

Unijna taksonomia zakłada jednakowe rozumienie działalności gospodarczej sprzyjającej osiągnięciu celów UE w zakresie środowiska. Informacje zgodne z zaproponowaną taksonomią będą ujawniane zarówno przez podmioty rynku finansowego, jak i spółki objęte raportowaniem niefinansowym. Będą one zobowiązane do ujawnienia danych dotyczących tego, w jakim stopniu ich działalność jest zrównoważona środowiskowo.

Unijna taksonomia będzie rozwijana stopniowo, tak aby docelowo objęła różne obszary działalności i sektory mające znaczenie dla osiągnięcia celów środowiskowych[7].

Zaproponowany przez KE pakiet zawiera również 6 projektów zmian obowiązujących rozporządzeń KE, które mają na celu stworzenie zachęt wspierających przedsiębiorstwa działające w sposób zrównoważony, a także motywowanie kolejnych przedsiębiorstw do podejmowania takich działań (regulacje dotyczące uwzględniania kwestii zrównoważonego rozwoju przy ustalaniu warunków sprzedaży określonych produktów finansowych oferowanych przez instytucje finansowe)[8].

Raportowanie zrównoważonego rozwoju – projekt dyrektywy UE

Częścią wskazanego wyżej pakietu zmian jest również propozycja nowelizacji przepisów dyrektywy 2013/34/UE dotyczących raportowania przez przedsiębiorstwa zrównoważonego rozwoju. Celem dyrektywy jest polepszenie jakości raportów, rozszerzenie zakresu jednostek raportujących, a także uczynienie raportów bardziej porównywalnymi w ramach UE. Zdaniem KE obecna sprawozdawczość nie odpowiada potrzebom interesariuszy, zakres raportujących podmiotów jest zbyt wąski, zakres przedmiotowy zawartych w raportach informacji zbyt ubogi, a możliwości porównań poszczególnych jednostek są ograniczone.

Projekt dyrektywy[9] zakłada nowelizację przyjętych w 2014 r. zmian do dyrektywy 2013/34/UE, które wprowadzały dla określonych jednostek[10] obowiązek raportowania tzw. rozszerzonych informacji niefinansowych. Zobowiązane podmioty po raz pierwszy przygotowały takie raporty za rok obrotowy 2017 (w Polsce informacje te są zawarte w sprawozdaniu z działalności lub w odrębnym raporcie).

Zakres podmiotowy

Komisja Europejska proponuje objąć obowiązkiem raportowania informacji nt. zrównoważonego rozwoju:

• spółki notowane na rynkach regulowanych UE (z wyłączeniem jednostek mikro zgodnie z ich definicją zawartą w dyrektywie 2013/34/UE),
• duże, nienotowane spółki (tj. spełniające co najmniej dwa z trzech kryteriów: suma bilansowa – 20 mln euro, przychody netto – 40 mln euro, średnia liczba pracowników w roku obrotowym – 250), a także
• instytucje kredytowe i ubezpieczeniowe, w tym banki spółdzielcze i instytucje ubezpieczeń wzajemnych, które nie mają formy prawnej spółek objętych dyrektywą 2013/34/UE, ale spełniają określone wyżej kryteria.

W odniesieniu do małych i średnich jednostek obowiązki sprawozdawcze powstaną po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie przepisów, tj. od 1.01.2026 r.; będą one mogły raportować zgodnie ze standardami przeznaczonymi dla MŚP.

Zakres przedmiotowy

Projekt dyrektywy określa obowiązki w zakresie „raportowania zrównoważonego rozwoju” (sustainability reporting), który to termin zastąpił dotychczas stosowane określenie „raportowanie informacji niefinansowych”. Uszczegóławia zakres informacji, które będą podlegać ujawnieniu. Rozszerza również zakres ujawnień m.in. o informacje dotyczące: powiązania zrównoważonego rozwoju ze strategią przedsiębiorstwa, ustalonych przez przedsiębiorstwo celów zrównoważonego rozwoju, roli organów przedsiębiorstwa w sprawach zrównoważonego rozwoju, negatywnego wpływu kwestii zrównoważonego rozwoju na przedsiębiorstwo oraz łańcuchy wartości, których jest częścią.

Przedsiębiorstwa zobowiązane mają także ujawniać informacje o zasobach niematerialnych, takich jak kapitał ludzki, intelektualny, społeczny oraz relacyjny. Informacje powinny mieć charakter zarówno ilościowy, jak i opisowy, retrospektywny i prognostyczny, a ponadto uwzględniać horyzont krótko-, średnio- i długoterminowy. Konieczne będzie również opisanie procesu, w ramach którego raportowane informacje zostały zidentyfikowane.

Uściślono także zasadę tzw. podwójnej istotności, która – jak wskazuje KE – budziła dotychczas wątpliwości interpretacyjne. Wyjaśniono wprost, że przedsiębiorstwo jest zobowiązane ujawnić wszystkie istotne informacje, które pozwolą czytelnikom zrozumieć, jak zrównoważony rozwój wpływa na jednostkę, oraz wszystkie inne informacje niezbędne do zrozumienia, jak oddziałuje na przedsiębiorstwo (ludzi, środowisko).

Porównywalność raportowanych informacji

Dla zapewnienia porównywalności raportowanych informacji nt. zrównoważonego rozwoju planowane jest wydanie przez KE, w drodze rozporządzeń o charakterze tzw. aktów delegowanych, jednolitych, obowiązkowych standardów raportowania. KE proponuje również wydanie standardów w wersji uproszczonej, z których będą mogły korzystać MŚP. Przygotowanie merytoryczne standardów zostanie zlecone Europejskiej Grupie Doradczej ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG).

Jeżeli regulacje zostaną przyjęte w projektowanej formie, nie będzie już możliwe stosowanie opcji, z której korzysta Polska, że wymagane informacje mogą być zawarte w odrębnym raporcie zamiast w sprawozdaniu z działalności. Ponadto przedsiębiorstwa zobowiązane do raportowania zrównoważonego rozwoju będą musiały sporządzać swoje sf oraz sprawozdania z działalności w określonym przez UE jednolitym formacie elektronicznym.

Weryfikacja raportów

Projekt przewiduje obowiązkową weryfikację raportów nt. zrównoważonego rozwoju przez biegłego rewidenta jako usługę atestacyjną o umiarkowanej pewności. Kraj członkowski będzie mógł również przewidzieć możliwość wykonania takiej usługi przez inny niezależny podmiot świadczący usługi atestacyjne, akredytowany zgodnie z dyrektywą i na warunkach odpowiadających usługom świadczonym przez biegłych rewidentów.

Harmonogram

Harmonogram prac nad projektem i terminy wejścia w życie są bardzo ambitne. Jeśli Rada UE i Parlament Europejski zdołają osiągnąć porozumienie co do ostatecznej treści dyrektywy w połowie 2022 r., KE deklaruje przyjęcie pierwszego zestawu standardów do końca 2022 r. Zakłada się, że w 2024 r. jednostki publikowałyby pierwsze raporty obejmujące dane za 2023 r., zgodne z nowymi regulacjami[11].

Kraje członkowskie miałyby wdrożyć przepisy dyrektywy do 1.12.2022 r., co w przypadku uchwalenia dyrektywy w połowie 2022 r., dawałoby im niecałe pół roku na ustanowienie przepisów. Termin ten jest nierealny; można się spodziewać dyskusji nt. harmonogramu wdrożenia[12].

Standardy raportowania zrównoważonego rozwoju – inicjatywy globalne

Przedstawiając propozycję dyrektywy, KE zaznaczyła, że jest świadoma inicjatyw podejmowanych na poziomie międzynarodowym, mających na celu wypracowanie jednolitego w skali globalnej podejścia do standardów raportowania zrównoważonego rozwoju, w tym inicjatywy Fundacji MSSF dotyczącej powołania, obok IASB, drugiej rady, która miałaby za zadanie przyjmowanie tych standardów[13]. KE deklaruje, że zaproponowane przez nią rozwiązania mają uwzględniać istniejące rozwiązania międzynarodowe i przyczyniać się do ich rozwoju. Wyraża wolę współpracy oraz zapewnia o chęci utrzymania zgodności standardów europejskich z powstającymi standardami międzynarodowymi, z zastrzeżeniem konieczności uwzględnienia specyfiki UE.

Z kolei instytucje zaangażowane w omawiane inicjatywy wskazują na ich pilność i podejmują zdecydowane działania.

Rada Powierników Fundacji MSSF opublikowała już wyniki konsultacji[14], z których wynika szerokie poparcie dla utworzenia nowego organu wydającego standardy w ramach Fundacji. Zamiarem Fundacji jest jednak opracowanie standardów, które byłyby podstawą dostarczenia ważnych dla inwestorów informacji nt. sposobu, w jaki zrównoważony rozwój wpływa na tworzenie wartości przedsiębiorstwa (zarówno pozytywnie, jak i negatywnie). Takie podejście, jak zauważają Powiernicy, jest zgodne z misją Fundacji, która polega na wspieraniu rozwoju rynków finansowych na świecie.

Skupienie się na potrzebach informacyjnych inwestorów umożliwiałoby osiągnięcie większych efektów synergii ze standardami sprawozdawczości finansowej, które również przyjmują taką perspektywę. Proponowane podejście nie jest jednak zgodne z propozycją KE, która podkreśla wagę tzw. podwójnej istotności (por. wyżej) zapewniającej zarówno informację o oddziaływaniu zrównoważonego rozwoju na jednostkę raportującą, jak i o wpływie jednostki na ludzi i środowisko.

Stanowisko w tej sprawie zajęła również Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC), która proponuje, aby globalne standardy sporządzania raportów nt. zrównoważonego rozwoju przewidywały, że obejmują one dwie części składowe (bloki):

1) część zaspokajającą potrzeby inwestorów – informacje istotne z uwagi na wartość przedsiębiorstwa, podstawa raportowania – standardy wydawane przez nową radę powołaną w ramach Fundacji MSSF, możliwość atestacji informacji,

2) część zorientowaną na szeroki krąg interesariuszy – informacje nt. sposobu, w jaki jednostka wpływa na gospodarkę, ludzi i środowisko, nieuwzględnione w bloku 1; podstawa raportowania – standardy międzynarodowe, takie jak np. GRI, wymogi określone przez poszczególne państwa.