Co nowego w rachunkowości - 69

MSSF w prawie UE

Na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (KE) oczekują nowy standard oraz 4 dokumenty nowelizujące standardy. W porównaniu z poprzednim zestawieniem („Rachunkowość” nr 6/2020, s. 59) żadne dokumenty nie zostały przyjęte do porządku prawnego, natomiast pojawiły się 3 nowe.

W maju 2020 r. IASB przyjęła pakiet zmian MSSF, zawierający 3 mniejsze zmiany standardów oraz roczny pakiet zmian uściślających, tzw. ulepszeń. Pakiet obejmuje:

• zmiany MSSF 3 Połączenia jednostek gospodarczych, które mają na celu dostosowanie odniesień do Założeń koncepcyjnych MSSF zawartych w tym standardzie, jednak bez zmiany wymogów co do ewidencji i prezentacji połączeń gospodarczych,

• zmianę MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe, polegającą na zakazie pomniejszania wartości początkowej środka trwałego o kwoty uzyskane ze sprzedaży produktów wytworzonych w czasie, gdy jednostka przygotowuje obiekt do użytkowania (np. podczas testowania funkcjonowania środka trwałego przed przyjęciem do używania); kwoty te powinny być odnoszone na wynik finansowy,

• zmianę MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe, polegającą na określeniu kosztów, które mogą być zaliczone do kosztów wykonania umowy rodzącej obciążenia (onerous contract),

• pakiet niewielkich zmian standardów, których celem jest uściślenie brzmienia albo wprowadzenie drobnych poprawek będących konsekwencją zmian w innych standardach, a także usunięcie przeoczeń lub drobnych sprzeczności.

W tabeli pojawiła się również przyjęta przez IASB nowelizacja MSSF 16 Leasing, której celem jest wprowadzenie uproszczeń przy prezentacji w sprawozdaniach finansowych skutków oferowanych leasingobiorcom ułatwień w wykonaniu umów leasingu, w następstwie pandemii koronawirusa. Szerzej o tej zmianie pisaliśmy w poprzednich „Aktualnościach”.

Prace nad przyjęciem standardu MSSF 17 poświęconego umowom ubezpieczeniowym są nadal wstrzymane. W czerwcu 2020 r. IASB przyjęła zmianę, która przewiduje odroczenie daty zastosowania tego standardu do 1.01.2023 r. Jednocześnie w tabeli zawarto zmianę MSSF 4 Umowy ubezpieczeniowe, która zakłada wydłużenie możliwości korzystania przez niektóre jednostki prowadzące działalność ubezpieczeniową ze zwolnienia w stosowaniu MSSF 9 Instrumenty finansowe – również do 1.01.2023 r.

Konsultacje nt. zmian unijnych przepisów dotyczących raportowania niefinansowego

O planach KE dotyczących przepisów regulujących na poziomie unijnym obowiązki w zakresie tzw. raportowania niefinansowego pisaliśmy już w „Aktualnościach” („Rachunkowość” nr 3/2020). Do podjęcia stosownej inicjatywy legislacyjnej KE została zobowiązana w dokumentach o tzw. Europejskim Zielonym Ładzie (European Green Deal)[1]. 20.02.2020 r. opublikowała dokument konsultacyjny (ankietę), którego celem było zebranie opinii interesariuszy nt. kierunków zmian w dyrektywie o raportowaniu informacji niefinansowych[2].

Poniżej przedstawiamy podsumowanie[3] konsultacji, których termin KE zmuszona była wydłużyć, gdyż pierwotnie przypadł na najtrudniejszy okres epidemii

COVID-19. Publikacja projektu zmian jest przewidywana w I kwartale 2021 r.

Oto główne wnioski z podsumowania:

• problemy użytkowników informacji niefinansowych – większość respondentów negatywnie oceniła obecnie raportowane przez spółki informacje niefinansowe w odniesieniu do ich: porównywalności (71% respondentów), wiarygodności (60%) i przydatności (57%); w przypadku użytkowników było to odpowiednio 84, 74 i 70%,
• problemy sporządzających sprawozdania o informacjach niefinansowych – 64% respondentów należących do tej grupy oceniła, że dodatkowe żądania informacji finansowych wysuwane przez agencje ratingowe czy instytucje NGO stanowią istotny problem; 38% respondentów raportujących informacje niefinansowe zauważa istotne problemy spowodowane stopniem skomplikowania obecnej sytuacji oraz potrzebą podejmowania decyzji, które informacje powinny być raportowane,
• zdecydowane poparcie dla obowiązku stosowania wspólnego standardu – 82% respondentów uważa, że taki wymóg pozwoliłby na rozwiązanie zidentyfikowanych problemów, które obecnie rodzi raportowanie informacji niefinansowych,
• zdecydowane poparcie dla uproszczonego standardu dla MŚP – 74% respondentów popiera ideę opracowania uproszczonego standardu, 46% respondentów (27% będących MŚP) stwierdziło jednocześnie, że powinien on być obowiązkowy dla MŚP, natomiast 39% (64% wśród MŚP) wypowiedziało się za dobrowolnym stosowaniem uproszczonego standardu,
• zdecydowane poparcie dla zaostrzenia wymogów w zakresie audytu – 67% respondentów uważa, że UE powinna wprowadzić surowsze wymogi w zakresie poświadczania raportowanych informacji niefinansowych; respondenci byli natomiast podzieleni co do rodzaju usługi, jaka miałaby być w tym celu świadczona (usługa dająca racjonalną pewność vs. usługa dająca ograniczoną pewność – zgodnie z terminologią międzynarodowych standardów IFAC),
• zdecydowane poparcie dla digitalizacji raportowania niefinansowego – 64% respondentów uważa za przydatne sporządzanie sprawozdania zawierającego informacje niefinansowe w formie pozwalającej na ich automatyczne odczytanie przez komputer, natomiast 65% respondentów jest zdania, że dobrym rozwiązaniem byłoby stworzenie jednego punktu dostępu do tego typu raportów,
• zdecydowane poparcie dla wymogu ujawniania informacji o tym, w jaki sposób jednostka raportująca ocenia istotność – 72% respondentów poparło wprowadzenie takiego wymogu,
• umiarkowane poparcie dla wymogu, aby wszystkie informacje niefinansowe były prezentowane w sprawozdaniu z działalności – 55% respondentów wyraziło poparcie dla takiego rozwiązania; oznaczałoby to usunięcie dotychczasowej opcji prezentowania rozszerzonych informacji niefinansowych w formie odrębnego raportu,
• zdecydowane poparcie dla rozszerzenia zakresu podmiotowego jednostek sporządzających raporty – poparcie było różne dla różnych grup podmiotów, które ew. miałyby być objęte obowiązkiem raportowania: duże spółki spoza UE notowane na rynkach regulowanych w UE (72%), duże spółki z UE notowane na rynkach poza UE (71%), duże spółki nienotowane (70%), wszystkie duże jzp bez uwzględnienia obecnego progu 500 pracowników (62%), wszystkie unijne spółki, których papiery wartościowe są notowane, bez względu na wielkość (62%), wszystkie jzp bez względu na wielkość (45%), wszystkie spółki, w których odpowiedzialność wspólników jest ograniczona bez względu na wielkość (21%); jedynie 32% respondentów było za usunięciem opcji zwolnienia z obowiązku raportowania jednostek zależnych, których jednostki dominujące publikują rozszerzone informacje niefinansowe,
• potrzeba uporządkowania obecnych przepisów UE dotyczących raportowania informacji niefinansowych – zauważa ją 67% respondentów.

KE otrzymała 588 odpowiedzi na ankietę. Największą grupę respondentów stanowiły indywidualne spółki (32%), następnie organizacje zrzeszające przedsiębiorców (20%) oraz instytucje pozarządowe (14%). Najwięcej respondentów pochodziło z Niemiec (18%), Belgii – z uwzględnieniem instytucji działających na poziomie europejskim z siedzibą w tym kraju (14%) – oraz Francji (10%). Polska znalazła się na 7. miejscu pod względem liczby odpowiedzi.

Wezwanie do podjęcia działań w następstwie pandemii COVID-19

Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC, International Federation of Accountants) opublikowała 21.07.2020 r. apel[4] do liderów krajów grupy G20. Zwraca w nim uwagę, że pandemia COVID-19 była przyczyną bezprecedensowych w naszej erze wyzwań, oraz podkreśla, że rządy krajów G20 podjęły w odpowiedzi na te wyzwania krótkoterminowe działania, aby wspomóc ludzi i gospodarki. IFAC apeluje teraz o podjęcie kolejnych działań, które będą brały pod uwagę perspektywę długookresową i pomogą wzmocnić globalną gospodarkę, a także przewidzieć przyszłe kryzysy i zmniejszyć ich skutki. W szczególności IFAC wzywa kraje grupy G20 do:

• przyspieszenia działań na rzecz transformacji światowej gospodarki w gospodarkę zrównoważoną i sprzyjającą włączeniu społecznemu – poprzez skupienie się na długoterminowym budowaniu wartości i poparcie dla budowania gospodarki zgodnie z Celami Zrównoważonego Rozwoju[5] zaproponowanymi przez ONZ,
• koncentracji uwagi na przejrzystości i uczciwości w sektorze publicznym – poprzez przyjęcie planów programów przeciwdziałania korupcji oraz praniu brudnych pieniędzy, a także zastosowanie w sektorze publicznym rachunkowości memoriałowej opartej na Międzynarodowych Standardach Rachunkowości Sektora Publicznego,
• przeciwdziałania różnorodności przepisów regulujących te same zagadnienia, co jest przyczyną znaczących kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców, w szczególności małych i średnich – poprzez działania na rzecz współpracy przy tworzeniu i harmonizacji przepisów, w tym uzgodnienie globalnego zestawu standardów sprawozdawczości niefinansowej,
• ponownego zobowiązania się do współpracy za pośrednictwem instytucji międzynarodowych, aby przewidywać i zmniejszać skutki globalnych problemów XXI w.

Brytyjski raport o sprawozdaniach finansowych w czasie pandemii

Brytyjska Rada Sprawozdawczości Finansowej (FRC, Financial Reporting Council) opublikowała raport z przeglądu tematycznego sprawozdań finansowych dokonanego pod kątem uwzględnienia w nich kwestii wywołanych pandemią COVID-19[6]. Raport opiera się na przeglądzie 17 rocznych lub śródrocznych sprawozdań finansowych, których dzień bilansowy przypadał w marcu 2020 r. (czyli po wprowadzeniu w Wielkiej Brytanii ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa).

W podsumowaniu stwierdzono, że większość spółek, których sprawozdania podlegały przeglądowi, ujawniła wystarczające informacje dla zrozumienia przez użytkowników sprawozdań wpływu pandemii na sytuację finansową i wyniki działalności tych spółek. Tym niemniej dla wielu jednostek wciąż jest pole do poprawy, zwłaszcza w przedstawionych poniżej obszarach.

Ujawnienia dotyczące kontynuacji działalności, zarówno w rocznych, jak i śródrocznych sprawozdaniach, powinny jasno wyjaśniać kluczowe założenia i osądy przyjęte za podstawę stwierdzenia, że jednostka będzie mogła kontynuować działalność. W szczególności wszystkie znaczące osądy poczynione w związku z istotną niepewnością co do trafności założenia kontynuacji działalności powinny być jasno udokumentowane.

Założenia przyjęte za podstawę oceny, że działalność będzie kontynuowana, powinny być zgodne z założeniami przyjętymi w innych obszarach sprawozdań finansowych.

Oczekuje się, że jednostki dokonają analizy wrażliwości różnych scenariuszy na wydarzenia w obszarach, w których występuje szczególna niepewność związana z szacunkami. W związku z COVID-19 ilość ujawnień w tym zakresie powinna się zwiększać. FRC zniechęca do arbitralnego rozdzielania pozycji (np. skutków utraty wartości) na związane z COVID-19 i wynikające z innych czynników, gdyż podział taki byłby mocno subiektywny i mało wiarygodny. Mimo ograniczonych wymagań co do ujawnień, zawartych w MSR 34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa, przydatne byłoby, aby również śródroczne sprawozdania zostały rozbudowane o ujawnienia nt. skutków pandemii.

FRC ogólnie zachęca jednostki do ujawniania dodatkowych informacji pozwalających użytkownikom na zrozumienie wpływu pandemii na sytuację finansową, wyniki i przyszłą działalność jednostki, nawet jeśli takie ujawnienia nie są wymagane prawem czy standardami. Powinny to być ujawnienia dostosowane do indywidualnej sytuacji jednostki i jasno objaśniające wpływ na nią COVID-19.

Dokument dyskusyjny EFRAG poświęcony kryptoaktywom

Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG, European Financial Reporting Advisory Group) opublikowała dokument dyskusyjny, którego celem jest zebranie opinii nt. ujęcia kryptoaktywów (zobowiązań) w rachunkowości ich posiadacza oraz wystawcy[7].

Jak wskazano w informacji prasowej towarzyszącej publikacji dokumentu, do zajęcia się tym tematem skłoniła EFRAG ciągła ewolucja, potencjał wzrostu i różnorodność tzw. kryptoaktywów. Ich wyjątkowy charakter oraz poziom związanego z nimi ryzyka spowodował, że zagadnieniem tym zainteresowały się organizacje stanowiące standardy, podmioty działające na rynku, firmy audytorskie, regulatorzy, decydenci i naukowcy. W literaturze i MSSF nie istnieją szczególne wymogi wobec rachunkowości zajmującej się kryptoaktywami.

W dokumencie proponuje się 3 możliwe podejścia do uregulowania tych kwestii w ramach MSSF:

• niewprowadzanie żadnych zmian do obecnych wymogów MSSF; wystawcy i posiadacze kryptoaktywów (zobowiązań) stosują istniejące standardy, ustalając szczegółowe zasady ich ujmowania i prezentacji w przyjętej przez siebie polityce rachunkowości,
• nowelizacja i/lub uściślenia wymogów istniejących MSSF (m.in. MSR 1, MSR 8, MSSF 9 i MSSF 15),
• stworzenie nowego MSSF poświęconego kryptoaktywom (zobowiązaniom) lub szerzej – wirtualnym aktywom (zobowiązaniom).

W dokumencie przedstawiono obecnie notowane na rynkach kryptoaktywa, ich cechy ekonomiczne oraz dotyczące ich przepisy. Zaprezentowano istniejące wytyczne i zidentyfikowano zagadnienia wymagające uregulowania w odniesieniu do rachunkowości prowadzonej przez posiadaczy kryptoaktywów, jak i emitujących tego typu aktywa.

Raport zawiera również opis teorii, które mogłyby być stosowane do wyceny kryptoaktywów i odnosi się do problemu identyfikacji aktywnych rynków na tego typu aktywa. Rozważono także skutki dalszego rozwoju rynku kryptoaktywów.

Wytyczne IAASB nt. badania szacunków w okresie pandemii COVID-19

Rada Międzynarodowych Standardów Badania i Usług Poświadczających (IAASB) wydała wytyczne Badanie szacunków księgowych w obecnym, zmieniającym się otoczeniu w związku z COVID-19[8] . Ich celem jest przedstawienie kluczowych obszarów, na których – uwzględniając skutki pandemii COVID-19 – powinien się skoncentrować biegły rewident, przeprowadzający badania szacunków księgowych i powiązanych ujawnień zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Badania.

Pandemia wywiera znaczny wpływ na gospodarki, rynki oraz przedsiębiorstwa i jest przyczyną dużej zmienności i niepewności. Publikacja bazuje przede wszystkim na MSB 540 (zmienionym) Badanie szacunków księgowych i powiązanych ujawnień. Jest również dostępna w języku polskim.