Co nowego w orzecznictwie podatkowym - styczeń 2025

PODATEK DOCHODOWY

Ulga B+R jest pomocą publiczną, a działalność B+R wiąże się z niepewnością co do jej przyszłego rezultatu; jej wynik nie może być z góry przesądzony – wyrok NSA z 20.08.2024 r. (II FSK 595/24).

Z uzasadnienia: Ulga na prace B+R stanowi pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 i 108 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W rozporządzeniu Komisji Europejskiej z 17.06.2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu zawarto warunki odnoszące się tego rodzaju pomocy, służącej wzmocnieniu innowacyjności gospodarki (por. nota 45–51). (…) Definicje działalności B+R, zawarte w art. 4a pkt 26–28 updop w zw. z art. 4 ust. 2 i 3 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce (Pswn), odpowiadają swoim zakresem przepisom rozporządzenia KE. Dokonując ich wykładni, należy mieć na względzie, że objęcie ulgą B+R innych niż wymienione w rozporządzeniu prac będzie skutkowało udzieleniem niedozwolonej pomocy publicznej lub wymagać będzie notyfikacji takiej pomocy.

W niniejszej sprawie pozostaje poza sporem, że skarżąca nie wykonywała badań naukowych (…). Odpowiedzieć należy natomiast na pytanie, czy wykonywała ona prace rozwojowe w rozumieniu powołanych przepisów. Prace rozwojowe, zgodnie z art. 4 ust. 3 Pswn, są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. Cechą tych prac jest zatem ich twórczy charakter, czyli uzyskanie wyniku prowadzącego do uzyskania produktu, procesu, usługi znacząco odbiegających od dotychczasowych procesów produkcyjnych, wykonywanych produktów, świadczonych usług. (…)

Działalność B+R wiąże się z niepewnością co do jej przyszłego rezultatu. Na początku projektu B+R nie można dokładnie określić rodzaju rezultatu ani kosztu (w tym poświęconego czasu) w kontekście jego celów. Ta ostatnia cecha wskazana została w przywołanym rozporządzeniu KE poprzez zastrzeżenie, że wynik i kształt pracy nie jest ostatecznie przesądzony. (…) O ile każde prace rozwojowe stanowią innowację, o tyle nie każde działanie podjęte w celu wprowadzenia innowacji stanowi tego rodzaju prace. Działalność innowacyjna jest pojęciem szerszym od prac B+R. (…) Rozróżnienie pomiędzy tymi dwoma pojęciami powinno być dokonane z uwzględnieniem dorobku OECD. (…)

NSA podziela stanowisko sądu I instancji, że opisane w projektach prace nie miały charakteru prac rozwojowych w rozumieniu art. 4 ust. 3 Pswn i art. 4a pkt 26 i 28 updop. Mogły one być uznane za zmiany innowacyjne, ale nie były wynikiem prac rozwojowych. Prace polegające na wykonaniu nowego narzędzia nie były zainicjowane przez spółkę, a wynikały z zamówienia klienta. (…) Już na wstępie prac znany był wynik, jaki chciano osiągnąć, i spółka już na etapie przyjmowania zamówienia zakładała, że będzie w stanie zaprojektować i wykonać narzędzie, wykorzystując dotychczasową wiedzę i park maszynowy. (…) Z wyników badań nie wynika jednak, że były to narzędzia znacząco odmienne lub znacząco ulepszone w stosunku do innych narzędzi produkowanych przez skarżącą, jeśli chodzi o ich konstrukcję czy zastosowanie. (…)

W istocie zatem trudno uznać, że wynik prac polegających na wytworzeniu narzędzia był nieprzewidywalny (co do czasu ich trwania, zasobów niezbędnych do jego realizacji) w momencie rozpoczęcia prac. (…) Z opisów projektów nie wynika, jaki zasób wiedzy został wykorzystany, przekształcany czy połączony w twórczy sposób przez skarżącą (jej pracowników) i w jaki sposób wynik tych prac może być odtworzony (wykorzystany) także poza spółką. Z tych powodów należy uznać, że o ile spółka prowadziła działalność innowacyjną, o tyle powstające w jej wyniku narzędzia nie były wytworzone w ramach prac badawczych. 

Od Redakcji: Kwestia tego, czy ulga B+R jest pomocą publiczną, nie była w tej sprawie przedmiotem sporu. Tym bardziej więc teza NSA była zaskoczeniem dla środowiska doradców podatkowych i spotkała się z dużą krytyką. Przywoływane są liczne oficjalne stanowiska rozmaitych instytucji (KE, TSUE, UOKiK), z których wynika, że ulga B+R nie jest pomocą publiczną, ponieważ jest kierowana do wszystkich przedsiębiorców spełniających ustawowe warunki (nie jest selektywna). Uważa się, że ulga B+R jest pomocą publiczną tylko wtedy, gdy przedsiębiorca korzysta ze zwrotu gotówkowego na podstawie art. 18da updop (gdzie wprost taki zwrot uznaje się za pomoc de minimis) lub gdy ma status centrum badawczo-rozwojowego. Tak też uznała KIS w interpretacji z 28.07.2023 r. (0111-KDIB1-3.4010.285.2023.2.ZK): „Z przedstawionego we wniosku opisu sprawy wynika, że wnioskodawca nie jest podatnikiem posiadającym status centrum badawczo-rozwojowego, o którym mowa w art. 17 ustawy z 30.05.2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (…), oraz nie zamierza korzystać z rozwiązania, o którym mowa w art. 18da updop.

Mając na uwadze powyższe przepisy i przedstawiony opis sprawy, wskazać należy, że korzystanie przez wnioskodawcę z ulgi B+R, o której mowa w art. 18d updop, w sytuacji gdy niekorzysta on z możliwości przewidzianej w art. 18da updop, nie stanowi pomocy publicznej ani pomocy de minimis”.

Dla celów ulgi B+R nie ma znaczenia ujemny wynik finansowy spółki tworzącej podatkową grupę kapitałową (PGK), ponieważ poniesione koszty na badania i rozwój odlicza się od podstawy opodatkowania PGK, a nie przy ustalaniu dochodu/straty poszczególnych spółek wchodzących w skład grupy – wyrok NSA z 7.11.2024 r. (II FSK 179/22).

Z uzasadnienia: Istota sporu sprowadza się zasadniczo do kwestii, czy i jakie znaczenie (…) dla celów zastosowania przez P. (PGK) ulgi B+R ma ew. zanotowanie w danym roku przez spółkę z grupy ujemnego wyniku finansowego lub wyniku, który nie pozwala na rozliczenie ulgi w całości (gdyby ulgę miała stosować spółka). (…) Wskazać należy, że chociaż P. posiada podmiotowość prawnopodatkową w zakresie CIT, to nie posiada ona jej w zakresie innych podatków państwowych lub podatków samorządowych. P. nie posiada również podmiotowości w zakresie prawa cywilnego oraz prawa administracyjnego. (…) Ustawodawca dostrzegł konsekwencje faktu, że P. nie może być podmiotem innych stosunków prawnych niż stosunki w zakresie CIT i nie może ona samodzielnie osiągać przychodów podatkowych oraz ponosić wydatków stanowiących koszty uzyskania przychodów. Dlatego unormował on odmiennie sposób określenia podstawy opodatkowania P. (…).

Zgodnie z art. 7a ust. 1 updop w PGK dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy dochodów wszystkich spółek tworzących grupę uzyskanych z danego źródła przychodów nad sumą ich strat poniesionych z tego źródła przychodów. Aby ustalić dochód/stratę P., należy więc uprzednio określić dochody/straty poszczególnych spółek wchodzących w skład P. Wiąże się to z ustaleniem wobec każdej z tych spółek odrębnie przychodów podatkowych oraz kosztów uzyskania przychodów. (…).

Skoro istota ulgi B+R polega na odliczeniu kosztów kwalifikowanych od podstawy opodatkowania, to w przypadku P. odliczenia takiego może dokonać wyłącznie grupa, a nie spółki tworzące grupę. Spółki tworzące P. nie ustalają bowiem odrębnie dla siebie podstaw opodatkowania. Określają one jedynie swoje przychody podatkowe lub koszty uzyskania przychodów, a w konsekwencji swoje dochody/straty podatkowe. Podstawę opodatkowania ustala za to wyłącznie P. (…) Ze względu na to, że jedynie spółki tworzące P. mogą być podmiotami stosunków prawnych, których wykonywanie może prowadzić do osiągania przychodów podatkowych lub kosztów uzyskania przychodów, wydatki będące kosztami uzyskania przychodów związanymi z działalnością B+R mogą być ponoszone jedynie przez te spółki. Tego rodzaju wydatki w pierwszej kolejności mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów spółki wchodzącej w skład P.

Z uwagi na to, że spółki tworzące P. nie mogą korzystać z ulgi B+R, wydatki te, już jako koszty kwalifikowane, mogą zostać odliczone od podstawy opodatkowania P. Zatem przed dokonaniem przez P. odliczenia od podstawy opodatkowania kosztów kwalifikowanych w ramach zastosowania ulgi B+R konieczne jest ustalenie, które wydatki ponoszone przez poszczególne spółki wchodzące w skład grupy stanowią koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność B+R, czyli koszty kwalifikowane. Aby tego dokonać, należy zbadać, czy poniesione przez spółki wydatki odpowiadają ustawowo określonym wydatkom będącym kosztami kwalifikowanymi, które zostały wyliczone w zamkniętym katalogu zawartym w art. 18d ust. 2 updop. Ustawodawca w przepisie tym nie uzależnia uznania wydatku na ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez jeden ze wskazanych wyżej podmiotów za koszt kwalifikowany od tego, czy wydatek ten został poniesiony na rzecz podmiotu powiązanego czy też podmiotu niepowiązanego. (…)

Należy zauważyć, że w art. 18d ust. 2 pkt 4 (…) do kosztów kwalifikowanych zalicza się wydatki na odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności B+R, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 updop. Wnioskując a contrario, kosztem kwalifikowanym nie będzie wydatek na odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności B+R, jeżeli to korzystanie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4. Jak widać, uznanie takiego wydatku za koszt kwalifikowany jest uzależnione od tego, czy będzie on ponoszony na rzecz podmiotu powiązanego, czy też nie. Tymczasem, w odniesieniu do wydatku określonego w art. 18d ust. 2 pkt 3, a więc wydatku na ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez jeden ze wskazanych podmiotów szkolnictwa wyższego i nauki, ustawodawca nie uzależnia jego uznania za koszt kwalifikowany od tego, czy został on poniesiony na rzecz podmiotu powiązanego, czy też podmiotu niepowiązanego. (…)

W konsekwencji, w ocenie NSA, uznać należało, że status podatnika w rozpoznawanej sprawie posiada P., a nie wchodzące w jej skład spółki. W związku z tym sumę kosztów kwalifikowanych poszczególnych spółek należy uwzględnić przy obliczeniu podatku dopiero po ustaleniu podstawy opodatkowania P. (…) Z powyższego wynika zatem, że niezasadna jest argumentacja skargi kasacyjnej, iż dla celów zastosowania przez P. ulgi B+R znaczenie ma okoliczność osiągnięcia w danym roku przez spółkę z grupy ujemnego wyniku finansowego lub wyniku, który nie pozwala na rozliczenie ulgi w całości. Poniesione koszty na badania i rozwój odlicza się bowiem od podstawy opodatkowania, a zatem już przy rozliczaniu podatnika, którym jest P., a nie przy ustalaniu dochodu/straty poszczególnych spółek wchodzących w skład P.

• 14.03.2023 r. (II FSK 2117/20),
• 7.03.2023 r. (II FSK 2111/20),
• 29.09.2021 r. (II FSK 436/21).

Ulga B+R nie obejmuje kosztów nabycia wyników badań naukowych przez podatnika, który sam nie prowadzi działalności B+R – wyrok NSA z 17.10.2024 r. (II FSK 125/22).

Z uzasadnienia: Stosownie do art. 18d ust. 2 pkt 3 updop za koszty kwalifikowane uznaje się ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez podmiot, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2, 4–8 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce (Pswn), a także nabycie od takiego podmiotu wyników prowadzonych przez niego badań naukowych, na potrzeby działalności B+R. (…) Jak wynika z art. 4 ust. 2 pkt 2 Pswn badania naukowe są działalnością obejmującą badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług bądź wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń. (…)

Z ustaleń organu (…) wynika, że pomimo wyodrębnienia w strukturze spółki dwóch komórek organizacyjnych, do których przypisane są działania w zakresie badań i rozwoju oraz innowacji i ochrony własności intelektualnej (przy czym wydatki pracownicze nie są rozpoznawane przez spółkę w ramach ulgi B+R) (…), aktywność skarżącej sprowadza się jedynie do koordynowania, administrowania i nadzorowania tych projektów realizowanych de facto przez inne podmioty. Ponadto skarżąca wyraźnie sama wskazała, że nie może wykluczyć prowadzenia działalności B+R własnymi siłami w przyszłości, jednak zaznaczyła, że nie było to przedmiotem zadanego pytania.

W tym stanie rzeczy sąd I instancji prawidłowo uznał, że skoro w odniesieniu do przedstawionych projektów spółka nie powiązała prowadzenia i zakupu badań z własną działalnością B+R, to nie mogła nabyć wyników badań na jej potrzeby, które stanowią koszt kwalifikowany w rozumieniu art. 18d ust. 2 pkt 3 updop. (…) Bardzo ograniczona rola i aktywność samej skarżącej w realizacji wskazanych projektów (koordynowanie, nadzorowanie itp.) nie wpisuje się w definicję takich badań, będących jedną z form prowadzenia badań naukowych.

Sporządzony przez podatnika protokół, pozwalający zaliczyć nieściągalną wierzytelność do kosztów uzyskania przychodów, powinien uwzględniać koszty procesowe i egzekucyjne odnoszące się do całej kwoty wierzytelności, a nie tylko do jej części. Art. 16 ust. 2 pkt 3 updop nie dotyczy więc wierzytelności, którą podatnik zgłosił do egzekucji lub do masy upadłości i która została uznana poprzez wpis na listę wierzytelności – wyrok NSA z 5.11.2024 r. (II FSK 156/22).

Z uzasadnienia: Spór w rozpatrywanej sprawie koncentruje się na rozstrzygnięciu (…), czy możliwe jest zaliczenie w ciężar kosztów uzyskania przychodów nieściągalnej wierzytelności na podstawie protokołu stwierdzającego, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty, na podstawie protokołu sporządzonego w oparciu o pismo syndyka masy upadłości wskazującego prawdopodobieństwo odzyskania wierzytelności na poziomie +/–1%. W warstwie prawnej dotyczy on prawidłowej wykładni (…) art. 16 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a updop. (…) Z przepisów tych wynika, że ustawodawca jako zasadę wprowadził zakaz uznawania nieściągalnych wierzytelności za koszty uzyskania przychodów. Jednocześnie, w drodze wyjątku od tej zasady uznał, że niektóre z nieściągalnych wierzytelności mogą stanowić koszt uzyskania przychodu, lecz po spełnieniu dwóch warunków. Po pierwsze, musiały one zostać uprzednio zarachowane do przychodów należnych. (…) Po drugie, nieściągalność musi zostać udokumentowana w sposób taksatywnie określony w art. 16 ust. 2 updop. (…).

Dokonując wykładni art. 16 ust. 2 pkt 3, nie można pomijać systematyki całej jednostki redakcyjnej, w której punkt ten został umieszczony. Stanowi on bowiem jedynie fragment ust. 2, co wymaga odniesienia się do całości tekstu tego przepisu, a nie jedynie jednego z punktów. Przewidziano w nim trzy różne sytuacje związane z dokumentowaniem nieściągalności wierzytelności. Odnoszą się one, po pierwsze, do sytuacji, w której wdrożono postępowanie egzekucyjne dotyczące konkretnej wierzytelności, lecz okazało się ono bezskuteczne (art. 16 ust. 2 pkt 1). Po drugie, gdy wobec dłużnika określonej wierzytelności wdrożono postępowanie upadłościowe, które albo nie zostało w ogóle wszczęte z uwagi na brak majątku po stronie dłużnika, albo zakończyło się bez zaspokojenia wierzytelności, a ponadto zostało zakończone jednym z enumeratywnie wymienionych w art. 16 ust. 2 pkt 2 postanowień sądu upadłościowego, po trzecie – protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty (art. 16 ust. 2 pkt 3).

Należy zauważyć, że wszystkie te trzy różne sytuacje rozdzielone zostały funktorem (…) „albo”. (…) Tym samym wymieniony w art. 16 ust. 2 pkt 3 protokół dotyczący określonej wierzytelności może zostać sporządzony przez podatnika wyłącznie wówczas, gdy nie wdrożono w stosunku do niej już wcześniej postępowania egzekucyjnego lub upadłościowego w celu jej zaspokojenia. Nie można tym samym w toku trwającego postępowania upadłościowego zastępować jednego z trzech wymienionych w art. 16 ust. 2 pkt 2 postanowień sądu upadłościowego protokołem sporządzonym przez samego podatnika, bez względu na rokowania co do zaspokojenia zgłoszonej do masy upadłości wierzytelności czy stopnia prawdopodobieństwa jej zaspokojenia. Innymi słowy protokół, który może sporządzić sam podatnik w trybie art. 16 ust. 2 pkt 3, nie może dotyczyć wierzytelności, co do której podatnik zdecydował się na jej egzekucję lub którą zgłosił do masy upadłości i która została w jej toku uznana poprzez wpis na listę wierzytelności. (…)

Wynika z tego, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne odnosić należy do pełnej kwoty wierzytelności, którą podatnik zamierza ująć w ciężar kosztów uzyskania przychodów jako nieściągalną. Tymczasem z prezentacji zdarzenia przyszłego wynika, że przewidywane koszty „dochodzenia wierzytelności” w postępowaniu upadłościowym odniesiono do kwoty 1% nieściągalnej wierzytelności, którą to wskazał – jako możliwą do ew. uzyskania – syndyk masy upadłości. (…) Zgodnie zaś z literalnym brzmieniem analizowanych przepisów przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności należy odnieść do jej pełnej wysokości, a nie jedynie kwoty, która będzie możliwa do uzyskania w ramach postępowania upadłościowego. Rozszerzanie zakresu zastosowania analizowanej normy wynikającej z art. 16 ust. 2 pkt 3 updop na wierzytelności, które zostały zgłoszone i uznane jako istniejące w postępowaniu upadłościowym, a ponadto przyjęcie, że koszty ich dochodzenia dotyczą jedynie ich 1%, nie odpowiadałoby w istocie treści przytoczonych przepisów, z których unormowanie to wynika. (…)

Reasumując, należy stwierdzić, że norma prawna wynikająca z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i art. 16 ust. 2 pkt 3 updop nie ma zastosowania do wierzytelności, które zostały zgłoszone przez podatnika do masy upadłości i zostały ujęte w tym postępowaniu na liście wierzytelności.

Jeżeli koszty pośrednie dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie można określić, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, to rozlicza się je proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą – wyrok NSA z 3.09.2024 r. (II FSK 1486/21).

Z uzasadnienia: Na podstawie art. 15 ust. 4d updop koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą. (…)

Nie jest sporne, że wskazane przez skarżącą wydatki na tzw. fit-outy wtórne stanowią inne niż bezpośrednio związane z przychodami koszty. (…) Zasadnicze znaczenie ma rozstrzygnięcie, czy koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy i nie jest przy tym możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego (wówczas koszty uzyskania przychodów rozlicza się proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą), czy też koszty te dotyczą okresu nieprzekraczającego roku podatkowego lub jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego (wówczas koszty potrącane są jednorazowo w dacie ich poniesienia). (…) Jak wskazała sama spółka (…), fit-outy wtórne dotyczą określonych prac wykończeniowych, aranżacyjnych wykonywanych na potrzeby kolejnego najemcy danej powierzchni użytkowej w związku z już podpisaną umową najmu (nakłady nie stanowią odrębnego środka trwałego lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego). Okres ekonomicznej użyteczności efektów tych prac nie przekracza podstawowego okresu zawieranych umów najmu, te zaś obejmują okres kilkuletni (5–10 lat). W tej sytuacji wykonanie prac (fit-out wtórny) nie jest warunkiem zawarcia umowy najmu, jak to (…) przyjął organ, lecz stanowi element realizacji już zawartej długoterminowej umowy najmu.

Jak podała spółka (…) i czego nie podważał organ interpretacyjny, koszt fit-outów wtórnych dotyczy okresu przekraczającego rok podatkowy (całego okresu obowiązywania umowy najmu) i nie ma możliwości określenia, jaka część kosztów (wydatków) dotyczy danego roku podatkowego (…) (organ nie kwestionował także, że są to wydatki inne niż bezpośrednio związane z przychodami). Stanowią więc (one) koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą, o czym stanowi art. 15 ust. 4d updop. Końcowo dodać należy, (…) że o tym, czy określone wydatki inne niż bezpośrednio związane z przychodami są potrącalne jednorazowo w dacie ich poniesienia, czy też (…) stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą, decydują przepisy prawa podatkowego, a nie bilansowego. Przepisy o rachunkowości mają znaczenie dla powstania czy wysokości zobowiązania podatkowego tylko w takim zakresie, jaki wynika jednoznacznie z przepisów ustaw podatkowych (zob. wyrok NSA z 30.05.2018 r., II FSK 1385/16).

Od Redakcji: Przez długi czas organy podatkowe prezentowały pogląd, że rozliczenie bilansowe (bilansowe rozliczenia międzyokresowe kosztów) determinuje rozliczenie podatkowe. Zakwestionowały to sądy administracyjne w licznych wyrokach, wskazując na autonomię prawa podatkowego. W związku z tym od 2017 r. organy podatkowe zaczęły akceptować tylko rozliczenia kosztów pośrednich w dacie poniesienia. Nie dla wszystkich branż jest to korzystne, czego przykład stanowi branża nieruchomościowa. Wyrok NSA jest więc dla tej branży korzystny.

Pomoc de minimis udzielona w formie zwolnienia z podatku od nieruchomości na tę samą inwestycję, która jest realizowana na podstawie zezwolenia w SSE, nie zmniejsza wysokości zwolnienia z podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 34 updop – wyrok NSA z 14.08.2024 r. (II FSK 1447/21).

Z uzasadnienia: Skarżąca wskazała, iż prowadzi działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej (SSE) na podstawie zezwoleń. W oparciu o te zezwolenia korzysta ze zwolnienia od opodatkowania dochodów na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 34 updop. Pomoc w ramach zwolnienia z podatku dochodowego jest otrzymywana na podstawie poniesionych kosztów kwalifikowanych realizowanej inwestycji. W latach 2013 i 2014 (spółka) korzystała także ze zwolnienia z podatku od nieruchomości w związku z utworzeniem określonej liczby nowych miejsc pracy, które stanowiło pomoc de minimis. Otrzymana pomoc w postaci zwolnienia z podatku dochodowego oraz zwolnienia z podatku od nieruchomości została przyznana w oparciu o spełnienie odrębnych warunków (poniesienia kosztów kwalifikowanych w określonej wysokości, zatrudnienia wymaganej liczby osób). (…)

Zdaniem skarżącej, gdy pomoc de minimis została udzielona w odniesieniu do innych kosztów kwalifikowanych lub nie da się jej do takich kosztów przypisać, to może być ona łączona z pomocą z updop bez ograniczeń, a pomoc w postaci zwolnienia od podatku od nieruchomości nie będzie zmniejszać wysokości zwolnienia określonego w updop. (…) Zdaniem organu interpretacyjnego, w przypadku uzyskania pomocy de minimis w formie zwolnienia od podatku od nieruchomości na tę samą inwestycję, która realizowana jest na podstawie zezwolenia w SSE, dopuszczalna pomoc w formie zwolnienia podatkowego ulega zmniejszeniu. (…) Obliczając wielkość dopuszczalnego zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 34 updop, spółka powinna uwzględnić kwoty otrzymanej pomocy de minimis w formie zwolnienia od podatku od nieruchomości (pomniejszyć obliczony limit pomocy publicznej o kwotę otrzymanej pomocy). (…)

Trafnie stwierdził sąd I instancji, że zwolnienie z podatku od nieruchomości to pomoc, której nie można powiązać z konkretnymi kosztami kwalifikowanymi. (…) Strona bowiem podnosiła, że na żadnym etapie skorzystania ze zwolnienia w podatku od nieruchomości nie wyrażono warunku poniesienia określonej wysokości kosztów kwalifikowanych. Oznacza to, że możliwość korzystania przez spółkę w latach 2013 i 2014 ze zwolnienia w podatku od nieruchomości nie była uzależniona od wydatków związanych z kosztami kwalifikowanymi.

Należy też zwrócić uwagę, iż w piśmie z 5.06.2023 r. (0111-KDIB1-3.4010.273.2023.1.ZK) dyrektor KIS stwierdził wprost, że przedsiębiorca ponosi „koszty o charakterze ogólnym, w szczególności takie koszty, jak: koszty obsługi administracyjnej przedsiębiorstwa, (…) podatek od nieruchomości”. Ponadto wskazał, że podatek od nieruchomości to tzw. koszty o charakterze wspólnym. Ten rodzaj argumentacji koresponduje z treścią art. 8 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17.06.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, gdzie wyraźnie wskazano, że pomoc publiczna uzyskiwana z różnych źródeł podlega nieograniczonej kumulacji. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 3–5 cytowanego rozporządzenia pomoc, w przypadku której nie można wyodrębnić kosztów kwalifikowanych, może być kumulowana z „każdą inną pomocą państwa, w przypadku której można wyodrębnić koszty kwalifikowane”. Podobne stanowisko KE zawarte zostało w rozporządzeniu z 28.12.2013 r. nr 1407/2013. Zatem stanowisko sądu I instancji, że pomocy regionalnej (w tym zwolnienia z podatku od nieruchomości) nie można przypisać do konkretnego kosztu kwalifikowanego, w związku z tym nie obowiązują limity – jest prawidłowe.

VAT

Świadczone na rzecz generalnego wykonawcy usługi sporządzenia dokumentacji projektowej/wykonawczej oraz dokumentacji powykonawczej są niepodzielnie związane ze świadczeniem głównym, jakim jest usługa budowlana – wyrok NSA z 25.10.2024 r. (I FSK 336/21).

Z uzasadnienia: Sąd I instancji podzielił stanowisko skarżącej, że wszystkie czynności wykonywane przez nią na rzecz generalnego wykonawcy powinny być traktowane jako jedna usługa budowlana (świadczenie kompleksowe). Świadczeniem głównym jest w tym przypadku wykonanie usługi budowlanej. Wszystkie świadczenia, jakie wchodzą w skład tego świadczenia (także te o niebudowlanym charakterze), mają bowiem wyłącznie charakter pomocniczy i są niezbędnym elementem dla procesu realizacji opisanych w stanie faktycznym prac. (…)

W orzecznictwie TSUE utrwalone jest stanowisko, że każde świadczenie powinno być zwykle uznawane za odrębne i niezależne (zob. np. orzeczenia Trybunału w sprawach: C-41/04 z 27.10.2005 r., C-572/07 z 11.06.2009 r., C-224/11 z 17.01.2013 r.). W wyrokach tych wskazano też, że w pewnych okolicznościach formalnie odrębne świadczenia, które mogą być wykonywane oddzielnie, a zatem odpowiednio prowadzić do opodatkowania lub zwolnienia, należy uważać za jedną czynność, jeżeli nie są one od siebie niezależne. (…) Jedno świadczenie występuje w przypadku, gdy co najmniej dwa elementy albo co najmniej dwie czynności dokonane przez podatnika są ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie tylko jedno nierozerwalne świadczenie gospodarcze, którego rozdzielenie miałoby sztuczny charakter. Zdaniem Trybunału jest tak również, jeżeli jedno lub kilka świadczeń należy uznać za świadczenie główne, natomiast pozostałe świadczenie lub świadczenia dodatkowe (są) traktowane z punktu widzenia podatkowego tak jak świadczenie główne. W szczególności świadczenie należy uznać za dodatkowe w stosunku do świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi ono dla klienta celu samo w sobie, lecz służy skorzystaniu w jak najlepszy sposób ze świadczenia głównego. (…)

Z orzeczeń tych wynika, że o kompleksowości świadczeń można mówić, gdy: 1) co najmniej dwa elementy albo co najmniej dwie czynności dokonane przez podatnika są ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie tylko jedno nierozerwalne świadczenie gospodarcze, którego rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, albo gdy 2) co najmniej jeden element stanowi świadczenie główne, podczas gdy przeciwnie, jedno lub więcej świadczeń jest postrzegane jako jedno lub więcej świadczeń pomocniczych dzielących los prawny świadczenia głównego. (…)

Sąd I instancji (…) trafnie uznał, że wskazane we wniosku o interpretację usługi mają charakter świadczenia kompleksowego. (…) Oceniając charakter tych usług z perspektywy konsumenta – generalnego wykonawcy, zasadniczym celem wykonywanych usług była realizacja wysoko specjalistycznych prac geotechnicznych. Stąd też usługi obejmujące sporządzenie dokumentacji projektowej/wykonawczej oraz dokumentacji powykonawczej należy traktować jako usługi pomocnicze w stosunku do świadczenia głównego. Rozdzielenie tych czynności byłoby sztuczne i nieznajdujące uzasadnienia w czynnikach ekonomicznych.

Zwolnione z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT są tylko takie usługi dotyczące długów, których istotą nie jest ich ściąganie – wyrok NSA z 25.10.2024 r. (I FSK 337/21).

Z uzasadnienia: Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług. Zwolnienie, o którym mowa m.in. w ust. 1 pkt 40, nie ma jednak zastosowania do czynności ściągania długów, w tym faktoringu (art. 43 ust. 15 pkt 1). Na gruncie tych regulacji w orzecznictwie ukształtował się pogląd, który NSA w składzie orzekającym w rozpoznawanej sprawie w pełni podziela, że nie wszystkie usługi w zakresie długów korzystają ze zwolnienia, ale też, że istnieją takie usługi dotyczące długów, które ze zwolnienia będą korzystać. Ze zwolnienia korzystać będą zatem tylko takie usługi dotyczące długów, których istotą nie jest ich ściąganie. Podkreślić przy tym należy, że istotą cesji wierzytelności nie jest ściąganie cudzego długu. (…) Aby móc uznać daną cesję wierzytelności za czynność ściągania długów, w tym faktoringu, obok cesji wierzytelności muszą wystąpić dodatkowe przesłanki wskazujące, że dana cesja wierzytelności w danych okolicznościach faktycznych stanowi element czynności ściągania długów, w tym faktoringu (takie jak np. świadczenie przez cesjonariusza określonych dodatkowych usług na rzecz cedenta) (…).

W analizowanym zdarzeniu przyszłym zakup wierzytelności przez skarżącą nie powinien być uznany za usługę ściągania długów, w tym faktoringu, o której mowa w art. 43 ust. 15 pkt 1. (…) Spółka wskazała, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonuje m.in. obrotu wierzytelnościami pieniężnymi wynikającymi z kredytów dwustronnych (udzielonych kredytobiorcy przez jeden podmiot). Z przedstawionego opisu wynika, że wierzytelności te w momencie ich nabycia/zbycia nie są wymagalne, że nie są to tzw. wierzytelności trudne, że spółka nabywa wierzytelności z zamiarem uzyskiwania z nich pożytków dla siebie (w postaci odsetek), a nie w celu ich dochodzenia na rzecz zbywcy, oraz że transakcje nabycia/zbycia wierzytelności przez skarżącą nie są wykonywane w ramach umowy faktoringu, w ramach sekurytyzacji ani w ramach transakcji, w których nabywcą jest bank hipoteczny. Z opisu stanu faktycznego (…) wprost wynika zatem, że nabywanie wierzytelności przez skarżącą nie następuje w celu ich dochodzenia na rzecz zbywcy.

• 2.07.2024 r. (I FSK 1114/23 i 1296/23),
• 26.10.2023 r. (I FSK 986/20),
• 13.01.2023 r. (I FSK 469/19).

Wywłaszczenie rolnika z gruntów w zamian za odszkodowanie jest opodatkowane VAT, jeżeli rolnik jest podatnikiem VAT i działa w takim charakterze, a grunty, z których jest wywłaszczany, są przez niego wykorzystywane do wykonywania rolniczej działalności opodatkowanej VAT. Nie ma znaczenia, że on sam nie prowadzi działalności w zakresie obrotu nieruchomościami i nie podjął żadnych działań w celu przeniesienia własności gruntów na wywłaszczającego (Skarb Państwa) – wyrok NSA z 1.10.2024 r. (I FSK 923/19).

• 11.07.2024 r. (C-182/23).

Przepis § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MF z 20.12.2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień należy interpretować w sposób ścisły, uwzględniający treść definicji legalnej pojęcia „działalności rolniczej” zawartej w art. 2 pkt 15 ustawy o VAT, jako wyjątek od zasady powszechności opodatkowania, a nie w sposób umożliwiający objęcie zwolnieniem jak największej grupy dzierżawionych terenów. O uznaniu przedmiotu dzierżawy za grunt przeznaczony na cele rolnicze decyduje to, czy w trakcie trwania umowy grunt jest rzeczywiście wykorzystywany do prowadzenia działalności rolniczej, której formy zostały wymienione w art. 2 pkt 15 ustawy o VAT – wyrok NSA z 17.09.2024 r. (I FSK 117/21).

PODATEK BANKOWY

Podatek od niektórych instytucji finansowych jako podatek majątkowy mieści się w zakresie wskazanym w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania – wyrok NSA z 11.10.2024 r. (III FSK 268/23).

Z uzasadnienia: W art. 2 umowy (z 23.06.1994 r. sporządzonej między Rządem RP a Rządem Rumunii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku) określono podatki, których dotyczy umowa. Zgodnie z art. 2 ust. 1 niniejsza umowa dotyczy, bez względu na sposób poboru, podatków od dochodu i od majątku, które pobiera się na rzecz każdego Umawiającego się Państwa, jego jednostek administracyjno-terytorialnych lub władz lokalnych. Na podstawie art. 2 ust. 2 umowy za podatki od dochodu i od majątku uważa się wszystkie podatki, które pobiera się od całego dochodu, od całego majątku albo od części dochodu lub majątku, włączając podatki od zysku z przeniesienia tytułu własności majątku ruchomego lub nieruchomego, jak również podatki od przyrostu majątku. (…) Art. 2 ust. 4 stanowi, że niniejsza umowa ma także zastosowanie do wszystkich podatków takiego samego lub podobnego rodzaju, które po podpisaniu niniejszej umowy będą wprowadzone obok istniejących podatków lub w ich miejsce. (…)

W katalogu podatków, których dotyczy umowa (art. 2 ust. 3), nie zawarto podatku od niektórych instytucji finansowych ani rumuńskiego podatku bankowego (obowiązującego w Rumunii w 2019 r.). Podkreślić jednak należy, że ten katalog był ustalany na datę zawarcia umowy, a więc w 1994 r., gdy ani polski podatek od niektórych instytucji finansowych, ani rumuński podatek bankowy nie obowiązywały. Dodać przy tym należy, że użyte w tym przepisie sformułowanie „w szczególności” uzasadnia pogląd, że (…) do przyszłych podatków, jakim jest też podatek od niektórych instytucji finansowych, adresowany jest wspomniany art. 2 ust. 4 umowy, który rozciąga jej postanowienia na wszystkie podatki takiego samego lub podobnego rodzaju, które po podpisaniu umowy będą wprowadzone obok istniejących podatków lub w ich miejsce. (…) Warunkiem zastosowania umowy jest oczywiście dochodowy (majątkowy) charakter podatku. (…)

NSA podziela prezentowany w doktrynie pogląd, że podatek od niektórych instytucji finansowych jest podatkiem typu majątkowego, gdyż obciąża posiadanie majątku w postaci zgromadzonych aktywów przez podmioty będące podatnikami tego podatku. (…) Wniosek taki wynika również z uzasadnienia projektu ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych, w którym stwierdzono, że: „przedmiotem opodatkowania jest suma wartości aktywów podatnika wynikająca z zestawienia obrotów i sald – a zatem jest to podatek majątkowy. Przy czym podstawę opodatkowania obniża się o wartość funduszy własnych utrzymywanych przez podatników prowadzących działalność kredytowo-pożyczkową ze względu konieczność ochrony ich interesów jako depozytariuszy. (…) Podatek od sum bilansowych instytucji finansowych jest de facto podatkiem majątkowym, stąd przerzucenie podatku na klientów nie powinno mieć miejsca. (...) Przyjmuje się, że przerzucane są podatki pośrednie (obrotowe i VAT), natomiast w przypadku podatków bezpośrednich (a do takich należą podatki dochodowe i majątkowe) przerzucanie podatków jest utrudnione, z uwagi na fakt, iż kwota podatku nie jest ujęta w cenie towaru lub usługi”.