Badania lekarskie po urlopie związanym z rodzicielstwem

Aktualne orzeczenie lekarskie

Po zakończeniu każdego urlopu związanego z rodzicielstwem (macierzyńskiego, uzupełniającego macierzyńskiego, na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego i wychowawczego) pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest to możliwe, powinien mu zapewnić stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na zasadach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu (art. 186⁴ Kp). W obu przypadkach dopuszczenie do pracy jest uzależnione od posiadania przez pracownika aktualnego orzeczenia lekarskiego, które stwierdza brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie (art. 229 § 4 Kp).

Aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 Kp jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (wyroki SN z 18.12.2002 r., I PK 44/02, i 13.04.2017 r., I PK 146/16). Nieaktualność orzeczenia lekarskiego obliguje pracodawcę do skierowania pracownika na badania lekarskie (art. 229 § 4a Kp). Nie musi wykonywać tego obowiązku, jeżeli pracownik bezpośrednio po urlopie związanym z rodzicielstwem idzie na urlop wypoczynkowy (wyrok SN z 9.03.2011 r., II PK 240/10).

Cel badań lekarskich

Pracownik podlega badaniom profilaktycznym: wstępnym, okresowym i kontrolnym. Celem ich wykonania jest uzyskanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego:

• brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku albo
• istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Takie orzeczenie kończy każde z wymienionych badań i odnosi się do warunków pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Przesądza o tym § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 607, dalej rozporządzenie).

Badania wstępne pracownik musi przejść przy przyjmowaniu do pracy, o ile nie jest z nich zwolniony (art. 229 § 1 pkt 1 oraz § 1¹ i 1² Kp). Badanie okresowe wykonuje według częstotliwości wynikającej ze wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiących zał. nr 1 do rozporządzenia. Natomiast badaniu kontrolnemu musi się poddać, jeśli był niezdolny do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni. Chodzi o ustalenie, czy jest zdolny do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku pracy.

Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy (GIP-24-74950, GIP-GBI.0701.43.2024.3)[1] z art. 229 § 2 zd. 2 Kp wynika, że pracownika należy skierować na badania kontrolne wtedy, gdy łączny okres niezdolności do pracy trwa dłużej niż 30 dni, czyli wynosi 31 dni. Jeżeli pracownik dostarcza kolejne zwolnienia lekarskie, to po powrocie do pracy należy skierować go na kontrolne badania lekarskie tylko wtedy, gdy łączne okresy zwolnienia obejmują co najmniej 31 dni i następują bezpośrednio po sobie. Należy pamiętać, że nie ma znaczenia, czy okresy niezdolności do pracy dotyczą tej samej, czy innej choroby. Jak wskazuje MRPiPS, okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą powinien trwać nieprzerwalnie co najmniej 31 dni, aby pracodawca mógł skierować pracownika na kontrolne badania lekarskie.

Skierowanie pracownika na kontrolne badania lekarskie nie przewiduje sumowania okresów chorobowej niezdolności do pracy przypadającej po przerwach, w których pracownik np. wykonywał pracę. Każda taka przerwa w chorobie powoduje, że okres 31 dni obligujący do wykonania kontrolnych badań lekarskich liczy się od początku. Ważne jest zatem, aby sumować wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, pomiędzy którymi nie było przerwy.

W postanowieniu z 13.07.2022 r. (II USK 599/21) SN przypomniał konsekwentny pogląd orzeczniczy, według którego: Badanie lekarskie ma tylko na celu zabezpieczenie pracownika przed wykonywaniem takiej pracy, która może okazać się dla niego szkodliwa. Możliwość nałożenia za niedopełnienie obowiązku poddania się tym badaniom kary porządkowej i zakaz dopuszczenia przez pracodawcę pracownika do pracy, który badaniom się nie poddał, dowodzi, że nieprzeprowadzenie badań lekarskich nie przekreśla istnienia stosunku pracy.

Liczba skierowań

Pracownik, który przed urlopami związanymi z rodzicielstwem był dłużej niż 30 dni na zwolnieniu lekarskim, a w trakcie tych urlopów jego orzeczenie lekarskie po badaniach okresowych straciło ważność, musi przejść badania okresowe i kontrolne przed podjęciem pracy po zakończeniu ostatniego z tych urlopów. Pracodawca może wystawić dwa skierowania albo jedno (art. 229 § 4a Kp i § 4 ust. 2 pkt 1 oraz zał. nr 3a do rozporządzenia określający wzór skierowania). Jeśli zdecyduje się na drugi wariant (rekomendowany), wystarczy, że w tytule skierowania wykreśli badania wstępne, pozostawiając badania okresowe i kontrolne.

Po przeprowadzonych badaniach lekarz wyda orzeczenie/orzeczenia adekwatnie do liczby otrzymanych skierowań.