Alfabet umiejętności księgowego - D jak dystans

Dystans psychiczny

Dystans psychiczny (psychological distance) to poznawcze oddzielenie, które może mieć kilka wymiarów. Może dotyczyć oddzielenia siebie od innych osób (dystans społeczny), od określonych sytuacji przeszłych i przyszłości, od obiektu podlegającego osądowi, a nawet od własnych przekonań czy automatycznych myśli[1]. Można go zastosować do życia zawodowego, życia osobistego lub do wydarzeń społeczno-gospodarczo-politycznych.

Celowe stwarzanie mentalnej i emocjonalnej odległości między sobą a swoją pracą, w tym między sobą a relacjami zawodowymi, jest pomocne w[2]:

• ograniczeniu przenikania się sfer zawodowej i osobistej,
• ocenie faktów i wydarzeń,
• rozwiązywaniu problemów,
• budowaniu work-life balance,
• zmniejszeniu stymulacji i stresu,
• zaspokojeniu potrzeby prywatności,
• zyskaniu większego poczucia kontroli osobistej,
• poczuciu większej psychologicznej wolności i autorefleksji.

W takim znaczeniu dystans jest brakiem przesady w zaangażowaniu w pracę, jest umiarem bądź pewnego rodzaju powściągliwością czy umiarkowaniem, które pozwala nie zatracić granicy między swoją tożsamością jako człowieka a pełnioną funkcją zawodową.

Dystans w szczególności pomaga rozgraniczyć pracę i czas wolny. Duża dostępność wszelkich treści on-line, będąca skutkiem rozwoju technologii i środków komunikacji, powoduje, że wszystkie dziedziny życia są jednocześnie obecne w naszym umyśle[3]. Budowanie dystansu jest w takich warunkach przejawem dbania o higienę mentalno-emocjonalną.

Zdrowy dystans do pracy jest przeciwieństwem pochłonięcia. Zbyt duże zaangażowanie w pracę często powoduje, że poświęca się na nią maksimum dostępnego czasu, co oczywiście dzieje się kosztem innych istotnych sfer życia oraz wyznawanych wartości. Prowadzi do zatracenia granic szczególnie wówczas, gdy księgowy myśli o sobie przez pryzmat pełnionej funkcji, nawet po godzinach pracy. Dostosowanie całego trybu życia do wymogów pracy i stawianie sobie coraz większych wymagań i wyzwań zawodowych to typowe objawy pracoholizmu i perfekcjonizmu, które są w całkowitej opozycji do zdrowego dystansu. Obsesyjna potrzeba pracy oraz wyznaczanie sobie nierealistycznie wysokich standardów pracy to – powiedzmy wprost – patologia.

Błędnie pojęty zdrowy dystans może jednak budzić sprzeciw. No bo jak to? Przecież profesjonalne postępowanie w rachunkowości wymaga zaangażowania, a dystans powoduje jego osłabienie. Jednak w zdrowym dystansie chodzi przede wszystkim o umiejętność odpuszczenia kwestii zawodowych po godzinach pracy oraz o osłabienie emocji, które mogą prowadzić do błędów w zawodowym postępowaniu.

Dystans można porównać do kierowania się zasadą ostrożności. Fakt, że księgowy z rezerwą i z pewnej perspektywy podchodzi do ujawniania przychodów, zysków oraz wyceny aktywów, nie obniża jakości jego pracy. Wręcz przeciwnie, przyczynia się do zwiększenia wiarygodności sprawozdań finansowych. I analogicznie, umiejętność zdystansowania się do pracy pozwala ze świeższym umysłem i z szerszej perspektywy spojrzeć na zagadnienia zawodowe, a więc ułatwia profesjonalny osąd. Księgowy, który się dystansuje, ocenia sytuację bardziej trzeźwo i potrafi łatwiej wyrobić sobie własne, przemyślane stanowisko w określonej sprawie. Dzięki psychicznemu dystansowi jest ono mniej subiektywne czy mniej emocjonalne. Jeśli chodzi o relacje zawodowe, zdrowy dystans nie polega na izolowaniu się od ludzi, lecz umożliwia kształtowanie relacji i świadome decydowanie, z kim nam po drodze, a z kim nie.

Jednak przede wszystkim zdrowy dystans oznacza przyznanie sobie prawa, by oprócz zaangażowania w pracę było coś jeszcze w życiu. To rozumienie, że praca, nawet najwyższej jakości, jest środkiem, a nie ostatecznym celem człowieka.

Druga strona medalu

Dystans może mieć też jednak wymiar negatywny. O dystansie patologicznym można mówić wtedy, gdy staje się całkowitym zobojętnieniem na obowiązki zawodowe czy potrzeby klientów. Związany jest z pewnego rodzaju apatycznością czy bezdusznością i chłodem w relacjach zawodowych. Chłód ten wynika ze zmniejszonej wrażliwości na relacje i zdarzenia zawodowe. Towarzyszy mu znieczulica, a nawet poczucie rezygnacji. Tego typu dystans jest jednym z objawów wypalenia zawodowego.

Wypalenie zawodowe to psychologiczny zespół trzech rodzajów symptomów: wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych. Wyczerpanie emocjonalne odnosi się do poczucia danej osoby, że jest nadmiernie obciążona (wymęczona) pracą. Depersonalizacja dotyczy negatywnego, bezdusznego lub zbyt obojętnego reagowania na innych ludzi, którzy zwykle są odbiorcami usług danej osoby. Jest to właśnie nadmiernie zwiększony dystans psychiczny do pracy, a nawet związane z nią uczucie negatywizmu lub cynizmu. Pojawia się jako potrzeba ochrony swoich – już i tak uszczuplonych – zasobów emocjonalno-mentalnych. Natomiast obniżone poczucie dokonań osobistych odnosi się do spadku poczucia własnej kompetencji i sukcesów w pracy oraz do obniżonej efektywności w pracy[4].

Paradoksalnie budowanie zdrowego dystansu do pracy może chronić przed jego patologiczną formą, związaną z wypaleniem zawodowym.

Środek, nie cel

Praca zawodowa, choć tak bardzo ważna dla funkcjonowania we współczesnym świecie, postawiona na piedestale i odizolowana od pozostałych obszarów życia może się stać zarzewiem autodestrukcji.

Dystans to z kolei tworzenie przestrzeni na siebie, swoje wartości, realizację marzeń, radość i docenianie, autentyczne relacje. Pracując umysłowo, w kołowrotku terminów 15 – 20 – 25, być może nie jest łatwo tworzyć sobie tego typu przestrzeń. Jednak, jak pisze J. Zamoyska, ci, którzy są zbyt zaangażowani w pracę umysłową, nie mają czasu „zaczerpnąć światła i natchnienia u prawdziwego źródła wiedzy ani nie mają dość czasu, aby w zetknięciu z życiem potocznym doświadczyć prawdziwości swoich zapatrywań”[5]. Traktowanie pracy jako narzędzia osiągania prawdziwych życiowych celów już samo przez się jest sposobem na budowanie zdrowego dystansu i robienie miejsca na głębszą refleksję życiową.