Zwrot kosztów utrzymania zleceniobiorcy pracującego za granicą trzeba oskładkować

To sedno interpretacji ZUS z 10.10.2024 r. (DI/100000/43/815/2024). O jej wydanie wnioskował przedsiębiorca, który ma w planach zatrudnienie zleceniobiorcy z polskim obywatelstwem, mieszkającego i przebywającego w Polsce, do świadczenia w innym kraju UE usług opieki domowej nad osobą niepełnosprawną, przewlekle chorą lub w podeszłym wieku. Zgodnie z umową – zawieraną na okres nie dłuższy niż 3 mies. – spółka, poza wynagrodzeniem, zobowiąże się pokryć zwiększone koszty utrzymania zleceniobiorcy, wynikające ze świadczenia usług poza jej siedzibą i poza krajem, w wysokości przysługującej z tytułu zagranicznej podróży służbowej pracownikom sfery budżetowej (określa je rozporządzenie MPiPS z 29.01.2013 r., tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 2190).

Zdaniem spółki taki zwrot kosztów będzie wyłączony z podstawy wymiaru składek społecznych zleceniobiorcy na mocy § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego, który ma odpowiednie zastosowanie do zleceniobiorców na podstawie § 5 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia. Zgodnie z jego § 2 ust. 1 pkt 15 podstawy wymiaru składek nie stanowią diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach dotyczących należności przysługujących pracownikowi sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Przedsiębiorca argumentował, że do stosowania tej ulgi w przypadku zleceniobiorcy nie są wymagane ani polecenie podróży, ani jej incydentalność, które charakteryzują podróż służbową w przypadku pracowników (art. 77⁵ § 1 Kp). Istotne jest jedynie to, że wykonanie zlecenia wiąże się z koniecznością wyjazdu i – co za tym idzie – dodatkowymi kosztami dla zleceniobiorcy, które na podstawie art. 742 Kc powinien pokryć zleceniodawca.

ZUS uznał jednak, że ulga składkowa nie ma zastosowania. Nie negował faktu, że zleceniobiorca również może korzystać z wyłączenia z podstawy wymiaru składek należności za czas wyjazdów służbowych, mimo że wyjazdy te w przypadku zleceniobiorców mają inny charakter niż w przypadku pracowników. Kluczowe okazało się to, że zleceniobiorca będzie świadczył usługi stale i systematycznie poza miejscem zamieszkania.

ZUS przywołał postanowienie SN z 9.11.2023 r. (II USK 288/22), zgodnie z którym stałe codzienne przemieszczanie się przez podmiot wykonujący usługę, w obrębie określonego miejsca, w celu wykonywania czynności stanowiących podstawowy przedmiot umowy, na podstawie której usługa jest wykonywana, nie stanowi podróży, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b updof (tj. podróży osoby niebędącej pracownikiem, do której stosuje się zwolnienie z podatku diet i innych należności za czas takiej podróży). SN odniósł się do sytuacji osoby świadczącej usługi opiekuńcze na terenie Niemiec. Nie miały one charakteru okazjonalnego, a stanowiły realizację jej podstawowych obowiązków. Pobyt w Niemczech nie był elementem podróży, ale docelowym miejscem wykonywania pracy. Długie, regularne pobyty w Niemczech wykluczają możliwość uznania, że były to podróże służbowe.

Analogiczne stanowisko SN zajął w postanowieniu z 29.08.2023 r. (II USK 10/23). Wskazał, że charakteru „podróży” w rozumieniu updof nie mają m.in. wykonywane stacjonarnie w czasie pobytu za granicą czynności opiekuńcze nad osobami w podeszłym wieku oraz czynności związane z pomocą osobom starszym i prowadzeniem gospodarstwa domowego.

W takiej sytuacji – jak wskazał ZUS – nie znajdzie zastosowania § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego. Biorąc pod uwagę charakter, tryb i miejsce pracy zleceniobiorców oraz w świetle postanowień SN – które jednoznacznie przesądziły o braku możliwości zastosowania instytucji podróży służbowej w przypadku długotrwałego, regularnego świadczenia pracy przez zleceniobiorcę za granicą – ZUS uznał stanowisko przedsiębiorcy za nieprawidłowe.