Odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej a składki ZUS

ZUS w interpretacji z 14.03.2025 r. (DI/100000/43/85/2025) uznał, że tak, ale zastrzegł, że tylko pod warunkiem, iż nie można go zakwalifikować jako przychodu z pracy.

Spółka, która zwróciła się o wydanie interpretacji, zatrudnia pracowników przy produkcji sprzętu AGD. Prowadzi przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.). Sprawa dotyczyła byłego pracownika, wobec którego inspektor sanitarny wydał decyzję stwierdzającą chorobę zawodową. Wskazał on, że miejscem narażenia zawodowego był zakład pracy, a czynnikiem narażenia, stanowiącym przyczynę choroby zawodowej – sposób wykonywania pracy. Okres narażenia pokrywał się zaś z okresem zatrudnienia w spółce.

Poszkodowany pracownik otrzymał jednorazowe odszkodowanie z ZUS. Spółkę wezwał natomiast do wypłaty uzupełniającego zadośćuczynienia/odszkodowania za szkodę spowodowaną chorobą zawodową i jej skutkami.

Spółka nie miała wątpliwości, że ponosi odpowiedzialność za powstanie choroby zawodowej na zasadzie ryzyka na podstawie art. 435 Kc – szkoda powstała bowiem niewątpliwie na skutek ruchu przedsiębiorstwa. Zamierza więc wypłacić byłemu pracownikowi rekompensatę z tego tytułu na podstawie ugody sądowej. Ugoda zostanie zawarta po przeprowadzeniu postępowania pojednawczego (tj. po złożeniu przez byłego pracownika wniosku o zawezwanie do próby ugodowej) lub w trakcie trwania postępowania prowadzonego na zasadach ogólnych (tj. po wniesieniu przez byłego pracownika pozwu do sądu).

Spółka chciała się upewnić, czy wypłacone na podstawie ugody odszkodowanie nie będzie oskładkowane. Argumentowała, że podstawą jej odpowiedzialności są wyłącznie przepisy Kc – szkoda została wyrządzona wyłącznie w następstwie ruchu przedsiębiorstwa, za co spółka na zasadzie ryzyka ponosi czysto cywilnoprawną odpowiedzialność. Szkoda nie powstała z uwagi na niedopełnienie przez nią obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy, więc podstawą odpowiedzialności nie są przepisy prawa pracy. Wypłacone odszkodowanie nie ma zatem związku ze stosunkiem pracy, a dopiero zaistnienie takiego związku uzasadniałoby oskładkowanie rekompensaty. Bez znaczenia pozostaje też – według spółki – „zawodowy” charakter choroby. Niezależnie bowiem od tego, czy schorzenie spełnia przesłanki definicji choroby zawodowej – jeżeli pozostaje w związku z ruchem przedsiębiorstwa, stanowi podstawę cywilnych roszczeń odszkodowawczych.

Spółka przywołała przy tym wyrok SN z 5.07.2005 r. (I PK 293/04). Sąd ten uznał za dopuszczalne dochodzenie przez pracownika od pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu wypadku przy pracy, opartych na przepisach prawa cywilnego – tj. roszczeń o wyłącznie cywilnoprawnym charakterze. Zdaniem spółki analogiczne argumenty należy zastosować do roszczeń uzupełniających z tytułu choroby zawodowej.

W ocenie spółki sytuację można by odmiennie kwalifikować, gdyby źródłem jej odpowiedzialności była wina wynikająca z zaniechań w sferze zasad bhp. W takim przypadku roszczenie miałoby związek ze stosunkiem pracy. Tu natomiast źródłem przysporzenia majątkowego dla poszkodowanego nie będzie łączący go ze spółką stosunek pracy. Nie otrzyma on zadośćuczynienia od pracodawcy, ale od spółki działającej w ramach relacji czysto cywilnoprawnej.

ZUS zgodził się z argumentacją spółki. Podkreślił jednak, że bazuje na jej ocenie co do faktu, że wskazane odszkodowanie nie jest przychodem ze stosunku pracy. ZUS nie ma bowiem kompetencji do kwalifikowania, co stanowi, a co nie, przychód ze stosunku pracy. Takie kwalifikacje mają organy podatkowe.

Z uwagi na taki sposób odpowiedzi, dla pewności, jakiego rodzaju jest to przychód, wskazane byłoby, aby spółka skierowała pytanie do organu podatkowego. Od określenia źródła przychodów zależy bowiem, czy dane świadczenie podlega oskładkowaniu jako przychód ze stosunku pracy.