Zakończenie jednej z kilku umów zlecenia w trakcie miesiąca – skutki w zakresie ubezpieczeń społecznych

Zbieg tytułów

Kwestię zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych reguluje art. 9 usus. Jeżeli zleceniobiorca zawarł kilka umów zlecenia z różnymi zleceniodawcami, obowiązkowemu oskładkowaniu podlegają wszystkie te umowy do momentu, w którym całkowity przychód zleceniobiorcy w danym miesiącu, ze wszystkich posiadanych przez niego tytułów do ubezpieczeń społecznych, nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Po przekroczeniu tej kwoty z każdej kolejnej umowy obowiązkowa będzie wyłącznie składka zdrowotna (art. 9 ust. 2a i 2c usus).

Ustalając obowiązek objęcia umowy ubezpieczeniami społecznymi, bierze się pod uwagę kolejność umów. Zleceniobiorca może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych (wszystkich lub wybranych) umów lub zmienić tytuł do ubezpieczeń (warunkiem nieoskładkowania wybranych umów jest zawsze oskładkowanie przychodu w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia).

Liczy się wysokość przychodu, nie czas trwania umowy

Podstawę wymiaru składek społecznych ustala się dla każdego miesiąca odrębnie i nie wlicza się do niej wynagrodzeń otrzymywanych za miesiąc poprzedni. Wlicza się jednak do podstawy wymiaru danego miesiąca wynagrodzenie otrzymane w tym miesiącu, nawet jeśli umowa zakończyła się w jego trakcie, a wynagrodzenie zostało wypłacone po rozwiązaniu umowy. Dla oskładkowania pozostałych umów w tym miesiącu, nie ma znaczenia, że rozwiązana umowa nie trwała cały miesiąc kalendarzowy.

Usus nie uzależnia bowiem wyłączenia pozostałych umów zlecenia z obowiązku składkowego od tego, czy dana umowa trwała cały miesiąc, ale wyłącznie od osiągnięcia w danym miesiącu kalendarzowym łącznego przychodu w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Znaczenie ma więc jedynie uzyskany w danym miesiącu przychód, nawet jeśli umowa zakończyła się w trakcie miesiąca. Ubezpieczony nie musi być objęty składkami przez cały miesiąc, ważne jest tylko, czy za ten miesiąc otrzymuje oskładkowany przychód w określonej wysokości. Obowiązku objęcia danego przychodu składkami społecznymi nie można uzależniać od innych warunków niż te wskazane bezpośrednio w przepisach, a z usus nic więcej, poza określoną wysokością przychodu ze wskazanych tytułów, nie wynika.

Taką interpretację wynikającą wprost z usus potwierdził ZUS, odpowiadając na pytanie autora zadane Centrum Kontaktu Klientów.

Wypłata wynagrodzenia po rozwiązaniu umowy

W przypadku wypłaty wynagrodzenia w miesiącu kolejnym, po ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecznych, ustalając, czy istnieje obowiązek odprowadzenia od niego składek, trzeba wziąć pod uwagę podstawę wymiaru osiągniętą przez zleceniobiorcę w miesiącu, za który wypłacane jest wynagrodzenie, a nie w miesiącu jego wypłaty.

Dla określenia obowiązku objęcia składkami społecznymi tej i innych umów nadal jednak nie ma znaczenia, czy umowa trwała cały miesiąc, za który wypłacane jest wynagrodzenie. Znaczenie ma tylko wysokość przychodu za dany miesiąc.

Więcej informacji na ten temat i kilka przykładów można znaleźć w poradniku ZUS „Praca na podstawie umów cywilnoprawnych. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstaw wymiaru składek”.

Wadliwa praktyka

Wątpliwości dotyczące omawianego zagadnienia mogą, niestety, wynikać z częstej praktyki ZUS. Zdarza się, że inspektorzy ZUS twierdzą w trakcie kontroli, iż zleceniobiorca musi być przez cały miesiąc kalendarzowy objęty ubezpieczeniami społecznymi z tytułów, z których osiąga co najmniej minimalne wynagrodzenie, aby nie trzeba było oskładkowywać pozostałych umów w tym miesiącu. Wcześniejsze zakończenie umowy miałoby powodować konieczność objęcia pozostałych umów ubezpieczeniami społecznymi za pozostałą część miesiąca. Taka niekorzystna dla płatnika, a korzystna dla ZUS interpretacja jest jednak niezgodna z obowiązującymi przepisami i płatnik nie powinien się z nią zgadzać, tylko w trakcie kontroli poinformować o tym inspektora, co zwykle wystarczy do rozwiązania problemu. Gdyby taki niezgodny z prawem obowiązek oskładkowania umów został zapisany w protokole kontroli, należy się odwołać od protokołu, wskazując na literalne brzmienie art. 9 ust. 2c usus. Jeśli ZUS nadal będzie się upierał przy błędnej interpretacji przepisów, płatnik może się zdecydować na postępowanie sądowe, które powinno przynieść korzystne dla niego rozstrzygnięcie.