Rodzic wcześniaka może odroczyć zasiłek macierzyński za urlop rodzicielski
Od 19.03.2025 r. obowiązują przepisy ustawy z 6.12.2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1871, dalej nowelizacja), które wprowadziły uzupełniający urlop macierzyński i prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu. Nowe uprawnienie przysługuje rodzicom, jeśli dziecko urodziło się przedwcześnie lub wymagało po urodzeniu dłuższej hospitalizacji. Wymiar uzupełniającego urlopu/zasiłku za czas tego urlopu zależy od tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, jego masy urodzeniowej oraz okresu pobytu dziecka w szpitalu.
Z tych uprawnień mogą też korzystać osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) albo przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia. W tym jednak przypadku uzupełniający urlop macierzyński przysługuje, gdy pobyt dziecka w szpitalu przypada po jego przyjęciu na wychowanie.
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kp jako okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru.
Termin dla pracownika…
Pracownikom przysługuje zarówno uzupełniający urlop macierzyński na podstawie Kp, jak i zasiłek za czas tego urlopu. Jak wynika z dodanego od 19.03.2025 r. art. 1802 Kp, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia urlopu uzupełniającego, jeśli pracownica albo pracownik (ojciec wychowujący dziecko) złoży w tej sprawie wniosek – w postaci papierowej lub elektronicznej – w terminie nie krótszym niż 21 dni przed końcem urlopu macierzyńskiego. Uzupełniającego urlopu macierzyńskiego udziela się przy tym jednorazowo i musi on przypadać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
Powyższy termin nie obowiązuje pracowników, którzy przebywali na urlopie macierzyńskim w dniu wejścia w życie tych przepisów (19.03.2025 r.). Zgodnie z art. 26 ust. 2 nowelizacji muszą oni złożyć wniosek o uzupełniający urlop macierzyński najpóźniej w ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego. Jeżeli się spóźnią i np. wrócą do pracy czy przejdą na urlop rodzicielski, prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego im przepadnie.
Wniosek o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego pracownicy składają w dowolnej formie. Nawet jeśli to ZUS jest płatnikiem zasiłku, do jego wypłaty wystarczy mu zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu.
…nie wiąże innych ubezpieczonych
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku innych ubezpieczonych niż pracownicy, takich jak przedsiębiorcy/zleceniobiorcy. Osoby te nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego – ani podstawowego, ani uzupełniającego, bo nie podlegają przepisom Kp. Mogą natomiast nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów. W tym celu muszą jednak złożyć odpowiedni wniosek. Służy do tego formularz ZUS ZAM.
Przedsiębiorca/zleceniobiorca nabędzie prawo do zasiłku za czas uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, nawet jeśli wniosek w tej sprawie złoży w ostatnim dniu pobierania zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zasiłek za czas urlopu uzupełniającego będzie przysługiwał jednorazowo, bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego (na warunkach macierzyńskiego).
Do wniosku ubezpieczony musi dołączyć wydane przez szpital zaświadczenie o okresie pobytu dziecka w szpitalu oraz o urodzeniu dziecka:
- przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g,
- po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży oraz z masą urodzeniową większą niż 1000 g,
- po ukończeniu 37. tygodnia ciąży.
Konieczna aktualizacja
Przedsiębiorca/zleceniobiorca może – nie później niż 21 dni po porodzie – złożyć wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. W ten sposób zamiast pobierać zasiłek w wysokości 100% podstawy jego wymiaru za czas urlopu macierzyńskiego i 70% za okres urlopu rodzicielskiego, przez cały okres będzie otrzymywać świadczenie w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Fakt złożenia takiego wniosku w ZUS nie pozbawia jednak ubezpieczonego prawa do zasiłku za czas uzupełniającego macierzyńskiego. Może on złożyć wniosek o ten zasiłek, wskutek czego przesunięciu ulegnie data rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego (rozpocznie się po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego). W tym celu ubezpieczony powinien złożyć wniosek o zasiłek macierzyński ZUS ZAM z aktualnymi datami korzystania z należnych uprawnień.
Kobieta prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, objęta z tego tytułu dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, urodziła dziecko 22.03.2025 r. Dziecko urodziło się w 35. tygodniu ciąży, ważyło 2600 g i przebywało w szpitalu 3 tygodnie. 24.03.2025 r. ubezpieczona złożyła w ZUS wniosek o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, tj. od 22.03.2025 do 8.08.2025 r., oraz odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego – od 9.08.2025 do 20.03.2026 r. Kobieta uznała, że chce skorzystać z prawa do zasiłku za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. W tym celu musi przed zakończeniem pobierania zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu macierzyńskiego (najpóźniej 8.08.2025 r.) złożyć wniosek o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi:
- uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (od 9.08.2025 do 29.08.2025 r.) oraz
- urlopu rodzicielskiego (od 30.08.2025 r.).
Zasiłek za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje również wtedy, gdy dziecko urodziło się przed 19.03.2025 r., jeśli w tej dacie przedsiębiorca/zleceniobiorca miał prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego. Wniosek o ten zasiłek trzeba jednak złożyć najpóźniej w ostatnim dniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
