Zobowiązanie kierowników do pozostawania pod telefonem w trakcie wolnych weekendów
Czy w przypadku braku kontaktu z kierownikiem można nałożyć na niego odpowiedzialność porządkową?
Każdorazowo należałoby dokonać indywidualnej oceny, ale zasadniczo trudno w takiej sytuacji mówić o odpowiedzialności porządkowej. Pracodawca w istotny sposób ingeruje w czas wolny pracownika, zlecając mu swoistą dyspozycyjność, którą można zakwalifikować jako dyżur. Czas dyżuru nie może zaś ograniczać prawa do odpoczynku minimalnego. Poza tym można się tu dopatrzyć ograniczania swobody wypoczynku przez pośredni wpływ np. na miejsce jego realizacji.
Każdorazowo należałoby dokonać indywidualnej oceny, ale zasadniczo trudno w takiej sytuacji mówić o odpowiedzialności porządkowej. Pracodawca w istotny sposób ingeruje w czas wolny pracownika, zlecając mu swoistą dyspozycyjność, którą można zakwalifikować jako dyżur. Czas dyżuru nie może zaś ograniczać prawa do odpoczynku minimalnego. Poza tym można się tu dopatrzyć ograniczania swobody wypoczynku przez pośredni wpływ np. na miejsce jego realizacji.
Wskazane byłoby zlecanie bycia pod telefonem przez wyznaczenie konkretnych godzin, tak aby nie wyłączało to prawa do tygodniowego odpoczynku.
Poruszony problem łączy ze sobą kilka kwestii:
- prawo do wypoczynku (w tym do minimalnego odpoczynku),
- prawo od „odłączenia się” (w UE toczą się prace dotyczące jego uregulowania – ustalono konieczność przyjęcia dyrektywy w tym zakresie),
- zwiększone wymogi dla osób zajmujących stanowiska kierownicze oraz granice tych wymogów.
Dyżur domowy
Zobowiązanie pracownika do pozostawania pod telefonem w określonym przedziale czasu poza godzinami pracy powinno zostać zakwalifikowane jako pełnienie dyżuru domowego (pozostawanie pracownika poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę). Jeżeli pracodawca wyznacza godziny, w jakich pracownik ma odebrać telefon, będzie to równoznaczne z dyżurem (wyrok SN z 9.12.2011 r., II PK 115/11).
W związku z tym należy pamiętać, że:
- wymagane jest wydanie pracownikowi wyraźnego polecenia, w którym zostanie zakreślony czas pełnienia dyżuru,
- czas dyżuru nie może ograniczać prawa do odpoczynków minimalnych (dobowego i tygodniowego) – nie jest istotny rodzaj dyżuru, to czy w jego trakcie była podejmowana praca; sam czas dyżuru nie jest traktowany jako odpoczynek.
Bycie pod telefonem ogranicza w pewien sposób pracownika – musi on pozostawać w gotowości psychofizycznej do podjęcia określonych działań (koordynacja telefoniczna usuwania awarii, udanie się na miejsce awarii, zajęcie się – nawet zdalnie – dostawą itp.), czyli nie może spędzać czasu wolnego w pełni – w sposób i w miejscu swobodnie wybranym.
Warto podkreślić, że czas dyżuru pod telefonem nie jest rekompensowany, chyba że pracownik podejmie podczas dyżuru pracę. Dyżurem będzie konkretne zobowiązanie do pozostawania w gotowości. W wielu przypadkach polecenie (wymóg) jest nieco bardziej „rozmywane” przez ogólne zobowiązanie do pozostania w kontakcie. W mojej ocenie także w takich przypadkach należy mówić o dyżurach, gdyż narzuca się – może i pośrednio – konieczność pozostania w gotowości do pracy. Pracownik ma mieć bowiem telefon nie tylko po to, by odebrać połączenie, lecz także – by udzielić informacji, przeprowadzić rozmowę, podjąć działania, czyli pracę.
Zwiększone wymogi wobec kadry kierowniczej
Jeśli chodzi o polecenie kadrze kierowniczej pozostawania w kontakcie w trakcie weekendu, przyjmuje się możliwość zobowiązania do tego pewnych grup osób, których praca wiąże się ze zwiększoną odpowiedzialnością za prawidłowe działanie firmy czy z dużą wiedzą nt. funkcjonowania jednostki.
Do tego grona na pewno można zaliczyć pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Pojęcie to obejmuje pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych (art. 128 § 1 pkt 2 Kp). Chodzi o osoby zajmujące wysokie stanowiska kierownicze – w literaturze prawa pracy oraz w orzecznictwie sadowym zwykle przyjmuje się zwiększony obowiązek dbałości przez nie o dobro zakładu pracy. Jednak co najmniej dyskusyjne jest nakładanie takiego obowiązku na całą kadrę kierowniczą. W przypadku firmy opisanej w pytaniu mamy do czynienia z typowym zabezpieczeniem kadrowym na wypadek zaistnienia sytuacji awaryjnej, nagłej, która (jak można założyć z treści pytania) realnie pojawia się w działalności firmy.
Jak być w zgodzie z przepisami
Zdecydowanie zatem zobowiązanie kierowników do pozostawania pod telefonem powinno być traktowane jako odmiana dyżuru domowego. Może to nieco ograniczać pracodawcę, bo konieczne będzie takie rozpisanie weekendu na kilku pracowników, by każdy z nich miał zapewnione minimalne odpoczynki. Jednocześnie jednak łatwiej będzie egzekwować powinność pozostawania w kontakcie. Polecenie pełnienia dyżuru w wymiarze nieograniczającym prawa do wypoczynku jest zgodne z przepisami i musi być zrealizowane. Wymaga to od pracownika takiego ułożenia swojego czasu czy miejsca przebywania, by faktycznie być pod telefonem. Polecenie zaś „całoweekendowej” dostępności telefonicznej (nietraktowanej jako dyżur) nie jest możliwe do wyegzekwowania i odradzam próby nakładania kar porządkowych w przypadku braku kontaktu. Pracownik może przebywać w swobodnie wybranym miejscu, w którym zasięg może być znacznie ograniczony, lub nie mieć możliwości użycia telefonu z uwagi na podejmowaną aktywność (teatr, basen).
Warto w tym kontekście przytoczyć dwie wypowiedzi. Pierwsza dotyczy urlopu, ale można ją odnieść również do omawianej kwestii. Druga wprost odnosi się do pozostawania „w kontakcie” poza czasem pracy:
1. Przyjmuje się, że pracownik poza szczególnymi wyjątkami wynikającymi z pełnionej przez niego funkcji w zakładzie pracy nie ma obowiązku zabierania telefonu służbowego na urlopie. Tym samym pracodawca nie może żądać od pracowników odbierania na urlopie wypoczynkowym telefonów służbowych, jak również połączeń kierowanych w celach służbowych na telefon prywatny. Pracodawca może jedynie ustalić w przepisach wewnątrzzakładowych obowiązek odbierania połączeń przychodzących na telefon służbowy w czasie urlopu, obowiązek ten może dotyczyć wyłącznie pracowników kluczowych dla firmy lub niezbędnych w razie awarii (kierownicy, kadra menadżerska). Co ważne, pracodawca nie może (…) ukarać za to, że podczas urlopu nie odbieraliśmy od niego telefonu. Jeśli nałoży (…) karę za nieodebranie telefonu w trakcie urlopu, pracownik może się odwołać do sądu pracy (stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy, pip.gov.pl).
2. Dojść należy do wniosku, że obecnie obowiązujące przepisy Kp nie uprawniają pracodawcy do nawiązywania przez niego (lub przełożonych pracownika, współpracowników czy kontrahentów pracodawcy) kontaktu z pracownikiem w sprawach zawodowych poza czasem pracy tego pracownika, w formie kontaktu telefonicznego lub za pośrednictwem poczty elektronicznej, chyba że pracownik wyraziłby na to dobrowolną zgodę. W konsekwencji uważam, że nieodebranie przez pracownika połączenia telefonicznego lub zignorowanie wiadomości elektronicznej otrzymanej w okresie odpoczynku nie może być traktowane jako naruszenie podstawowego obowiązku skutkujące odpowiedzialnością pracowniczą (J. Tlatlik, Kwestia regulacji „prawa do odłączenia” w polskim porządku prawnym z perspektywy aktualnych przepisów Kp, „Monitor Prawa Pracy” 2022, nr 1).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych