Zasady ustalania liczby przerw należnych pracownikowi i ich udzielania
Od 26.04.2023 r. zamiast jednej przerwy trwającej minimum 15 min i wliczanej do czasu pracy pracownik może mieć nawet 3 przerwy (art. 134 Kp). Ich liczba zależy od dobowego wymiaru czasu pracy (dalej wymiar dobowy).
Od 26.04.2023 r. zamiast jednej przerwy trwającej minimum 15 min i wliczanej do czasu pracy pracownik może mieć nawet 3 przerwy (art. 134 Kp). Ich liczba zależy od dobowego wymiaru czasu pracy (dalej wymiar dobowy).
Pracownikowi przysługują więc:
- 1 przerwa – przy wymiarze dobowym wynoszącym co najmniej 6 godz.,
- 2 przerwy – gdy wymiar dobowy jest dłuższy niż 9 godz.,
- 3 przerwy – gdy wymiar dobowy przekracza 16 godz.
Wymiar dobowy
Przed zmianą art. 134 Kp pojęcie „dobowego wymiaru”, którym w tym przepisie się posłużono bez jego definiowania, było rozumiane jako rzeczywisty, a nie planowany czas pracy pracownika w ciągu doby. Ta interpretacja pozostaje aktualna (por. stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy (GIP) z 12.06.2023 r. zamieszczone w ramce na następnej stronie). Powoduje, że przy udzielaniu przerw pracodawca musi kontrolować dzienną liczbę godzin pracy poszczególnych pracowników, a nie ograniczać się do zapisów w ich rozkładach czasu pracy. Zlecona praca w godzinach nadliczbowych może bowiem uruchomić obowiązek zapewnienia pracownikowi drugiej lub trzeciej przerwy. Z kolei niedopracowanie dobowego wymiaru przez pracownika (np. z powodu zwolnienia z części dnia pracy na załatwienie spraw osobistych) uprawni pracodawcę do zmniejszenia liczby przerw odpowiadającej temu wymiarowi lub nieudzielania żadnej przerwy, gdy pracownik nie przepracuje 6 godz.
Pracownik jest zatrudniony na cały etat, w podstawowym systemie czasu pracy, od poniedziałku do piątku, po 8 godz. dziennie. Przysługuje mu zatem jedna przerwa w każdym z tych dni. 13.09.2023 r. przepracował, na polecenie pracodawcy, 2 nadgodziny. Po upływie pierwszej z nich (przekroczenie 9 godz. dobowego wymiaru) pracodawca udzielił mu drugiej przerwy.
Pełnoetatowi pracownicy A i B wykonują pracę w systemie równoważnym, w którym pracownik A ma wydłużony wymiar dobowy do 12 godz. w niektóre dni, a pracownik B – do 16 godz. Obaj są uprawnieni do dwóch przerw w dniach, w których pracują odpowiednio do 12 i do 16 godz. Pracownik A nie uzyska prawa do trzeciej przerwy, bo w dniach o wydłużonej do maksymalnego wymiaru dniówce może pracować tylko jedną nadgodzinę (ograniczenie wynika z 24-godzinnej doby pracowniczej i 11-godzinnego dobowego odpoczynku), czyli nie więcej niż 13 godz. Trzecia przerwa będzie natomiast przysługiwać pracownikowi B już w momencie przekroczenia 16. godziny pracy.
Pracodawca musi się liczyć z konsekwencjami finansowymi, jeżeli nie udzieli przysługującej pracownikowi liczby przerw adekwatnie do faktycznie przepracowanej liczby godzin w danym dniu. Takie postępowanie to wykroczenie, za które grozi grzywna od 1 tys. do 30 tys. zł (art. 282 § 1 pkt 5 Kp).
Udzielanie przerw
Ponieważ art. 134 Kp ogranicza się do wskazania liczby przerw adekwatnej do wymiaru dobowego oraz ich minimalnej długości, pracodawca określa zasady korzystania z nich. Może (nie musi) zapisać je w przepisach wewnątrzzakładowych (układ zbiorowy pracy lub regulamin pracy) albo w umowach o pracę. Może też przenieść obowiązek udzielania przerw (wyznaczanie czasu ich wykorzystania) na bezpośrednich przełożonych pracowników albo uprawnić samych pracowników do podejmowania decyzji w tym zakresie. W każdym z tych przypadków z przerwy/przerw mogą korzystać jednocześnie wszyscy pracownicy, lecz nie musi to być regułą.
Granice swobody wyboru czasu wykorzystania przerwy (przerw) są wyznaczane przez (por. stanowisko MRiPS z 1.08.2023 r. zamieszczone w ramce na następnej stronie):
- cel przerwy, którym jest krótki odpoczynek lub spożycie posiłku podczas dnia pracy,
- zasady nieskracania czasu zakończenia pracy i nieopóźniania jej rozpoczęcia,
- zakazy łączenia przerw i dzielenia ich na krótsze niż 15-minutowe części.
Stanowisko GIP z 12.06.2023 r. (GIP-GBI.0701.96.2023.2)
W wyniku zmian wprowadzonych ustawą z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 641) w art. 134 Kp przyznano pracownikom prawo do dwóch dodatkowych przerw w pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 9 oraz dłuższy niż 16 godz. Przepis ten przyznaje pracownikom prawo do ww. przerw na takich samych zasadach, jak dotychczas, tj. w zależności od ich dobowego wymiaru czasu pracy, nie zastrzegając, że chodzi o dobowy wymiar czasu pracy wynikający wyłącznie z obowiązującego pracownika rozkładu czasu pracy. (…) Należy uznać, że chodzi o wymiar czasu pracy w danej dobie, uwzględniający także wykonywaną przez pracownika pracę przez dłuższą niż planowana zgodnie z rozkładem czasu pracy liczbę godzin.
Taka wykładnia (…) dominowała przed zmianami wprowadzonymi ww. ustawą, tj. gdy przepis ten przyznawał prawo tylko do jednej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 min, wliczanej do czasu pracy – jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosił co najmniej 6 godz. Pogląd, że prawo do 15-minutowej przerwy zależy od czasu faktycznie wykonywanej pracy w danej dobie pracowniczej, a nie od planowanego w danym dniu rozkładu czasu pracy pracownika, był prezentowany w szeregu komentarzy do Kp.
(…) Art. 134 Kp znajduje się w dziale szóstym Kp „Czas pracy”. Jak natomiast wynika z art. 281 § 1 pkt 5 Kp, kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, narusza przepisy o czasie pracy, podlega karze grzywny od 1000 do 30 000 zł. Zatem nieudzielenie pracownikowi przerwy w pracy, do której pracownik jest uprawniony w świetle art. 134 Kp, jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, zagrożonym ww. karą.
Źródło: „Dziennik Gazeta Prawna”, 22.06.2023 r.
Stanowisko MRiPS z 1.08.2023 r. w sprawie kumulowania i dzielenia przerw w pracy
Przepisy Kp nie określają szczegółowych zasad wykorzystywania przez pracowników przerw w pracy. Zasady (…) ustala więc pracodawca. Postanowienia dotyczące szczegółowych zasad korzystania z przerw w pracy mogą znaleźć się w układach zbiorowych pracy, regulaminach pracy lub w umowach o pracę.
(…) Przepisy o organizacji czasu pracy należą do przepisów, których celem jest ochrona zdrowia pracownika. Celem przerwy w pracy jest zapewnienie pracownikowi czasu na krótki odpoczynek lub spożycie posiłku w trakcie pracy. Ze względu na cel, któremu ma służyć przerwa w pracy, jak i treść przepisu, który wprowadza po przepracowaniu większej liczby godzin w ciągu doby „dodatkową” i „kolejną” przerwę, nie jest możliwe łączenie ze sobą przysługujących przerw.
(…) Regulacja dotycząca 15-minutowych przerw w pracy, zawarta w art. 134 Kp, ma charakter gwarancyjny oraz zapewnia minimalny wymiar przerw (ich liczbę i długość). W związku z powyższym, zdaniem Departamentu, ww. przepis nie zezwala na dokonywanie podziału ustawowo określonych przerw w pracy na krótsze.
Jednocześnie (…) istnieje możliwość wprowadzenia u danego pracodawcy, w aktach wewnątrzzakładowych (układ zbiorowy pracy, regulamin pracy) czy w umowie o pracę, bardziej korzystnych regulacji dotyczących płatnych przerw w pracy. Pracodawca może zatem zadecydować o udzieleniu pracownikom dodatkowych, wliczanych do czasu pracy przerw, czy też wydłużyć ustawowo przewidziane 15-minutowe, płatne przerwy w pracy.
Źródło: Gofin.
Pracownik zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy zwrócił się do pracodawcy o połącznie należnych mu dwóch przerw w jedną półgodzinną w dniach, w których pracuje do 12 godz. Stwierdził, że takie rozwiązanie pozwoli mu lepiej odpocząć i pracować efektywniej. Pracodawca musiał odmówić spełnienia tej prośby. Zgoda byłaby równoznaczna z działaniem wbrew celowi art. 134 Kp.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych