Dopełnianie wynagrodzenia za nadgodziny i wpływ płacy minimalnej na ekwiwalent urlopowy
W razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego (w całości lub w części) z powodu rozwiązania bądź wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny (dalej ekwiwalent urlopowy).
W razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego (w całości lub w części) z powodu rozwiązania bądź wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny (dalej ekwiwalent urlopowy). Pracodawca ustala go według zasad obowiązujących dla wynagrodzenia urlopowego, ale z uwzględnieniem § 15–19 rozporządzenia MPiPS z 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2 poz. 14 ze zm., dalej rozporządzenie urlopowe). Do jego podstawy przyjmuje wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia ze stosunku pracy, pomijając wyjątki wymienione w § 6 rozporządzenia urlopowego. Wlicza do niej (na podstawie rozporządzenia urlopowego):
- składniki stałe – w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego (§ 15),
- składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (miesięczne składniki zmienne) – w średniej wysokości z kwot wypłaconych w okresie 3 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego (§ 16 ust. 1),
- składniki zmienne za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (składniki ponadmiesięczne) – w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu urlopowego (§ 17 ust. 1).
Oprócz tych reguł pracodawca musi stosować zasady szczególne zapisane w § 16 ust. 2 (dopełnianie składników zmiennych), § 10 (przeliczanie składników zmiennych) oraz § 11 (przyjmowanie składników zmiennych z najbliższych miesięcy lub za okres faktycznie przepracowany) w zw. z § 16 ust. 3 oraz § 17 ust. 2 rozporządzenia urlopowego.
Nadgodziny w dniach
Miesięczne składniki zmienne dopełnia się za cały okres przyjmowany do podstawy ekwiwalentu urlopowego, jeżeli pracownik nie przepracował 3 mies. przed nabyciem prawa do ekwiwalentu urlopowego (§ 16 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia urlopowego oraz stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy (GIP) z 13.09.2010 r., GPP-364-4560-48-1/10/PE/RP).
Polega to na:
- podzieleniu wynagrodzenia faktycznie wypłaconego w przyjmowanym okresie przez rzeczywistą liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie przysługiwało (stawka dzienna),
- pomnożeniu stawki dziennej przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
[1] Odpowiedź GIP z 4.01.2024 r. na pytanie Wydawnictwa Gofin.
Nie trzeba dopełniać wynagrodzenia za godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia normy dobowej, czyli normalnego wynagrodzenia i dodatku w wysokości 50% lub 100% wynagrodzenia, mimo że jest miesięcznym składnikiem zmiennym. Praca w takich nadgodzinach powoduje wzrost faktycznej liczby przepracowanych godzin w danym miesiącu, ale nie dni, o których jest mowa w § 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego. Tak też uznał resort pracy (patrz ramka).
Ustalanie podstawy ekwiwalentu urlopowego według resortu finansów*
Pozostawienie nadgodzin dobowych w godzinach
Jakkolwiek praca w godzinach nadliczbowych powstałych w danym miesiącu z powodu przekroczenia normy dobowej zwiększa faktyczną liczbę przepracowanych godzin, to przepisy rozporządzenia urlopowego, a w szczególności (…) § 16 ust. 2 (…), nie zawierają podstawy prawnej zobowiązującej pracodawcę do przeliczenia liczby godzin nadliczbowych na stosowną liczbę dni pracy w miesiącu. Brak jest również regulacji prawnej obligującej do przeliczenia faktycznej liczby godzin pracy w miesiącu na liczbę dni pracy. Przepisy rozporządzenia urlopowego nie zawierają – w tym zakresie – żadnego algorytmu czy metody.
(…) § 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego nakazuje wynagrodzenie faktycznie wypłacone pracownikowi w niepełnym okresie podzielić przez liczbę dni pracy (a nie przez faktyczną liczbę godzin pracy), za które przysługiwało mu to wynagrodzenie. Jeżeli zatem, przykładowo, w czerwcu 2025 r. pracownik miał, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, przepracować 20 dni, jednakże w tym miesiącu przebywał przez 4 dni na urlopie wypoczynkowym – to wynagrodzenie faktycznie wypłacone należałoby podzielić przez 16 dni pracy. Indyferentną w tym względzie pozostaje kwestia liczby godzin nadliczbowych, które zostały wypracowane w tych 16 dniach.
Ekwiwalent pieniężny ustala się zatem inaczej w porównaniu do obliczania wynagrodzenia urlopowego. Obliczając wysokość tego drugiego świadczenia, trzeba bowiem m.in. podzielić podstawę wymiaru przez liczbę godzin (faktycznie) przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego została ustalona podstawa wymiaru (a zatem, m.in., łącznie z liczbą godzin nadliczbowych).
Przeliczanie/nieprzeliczanie składników zmiennych z powodu płacy minimalnej
Na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy (…) o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (…), jeżeli wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia, pracodawca obowiązany jest do (…) jego wyrównania. W związku z powyższym oraz mając na względzie § 10 rozporządzenia urlopowego, w przypadku gdy w okresie przyjmowanym do podstawy wymiaru ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy stawka godzinowa pracownika była w niektórych miesiącach niższa od stawki wynikającej z minimalnego wynagrodzenia, podstawę wymiaru ekwiwalentu należy ustalić ponownie z uwzględnieniem wyrównania wynagrodzenia do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dla miesiąca, w którym stawka była wyższa od wynagrodzenia minimalnego, uwzględnia się stawkę rzeczywistą.
* Fragmenty odpowiedzi MRPiPS z 18.07.2025 r. i 12.06.2025 r. na zapytanie prasowe, „Ubezpieczenia i Prawo Pracy” 2025, nr 16.
Skutki wzrostu płacy minimalnej
Pracodawca przelicza składniki zmienne, jeśli zmieniła się ich wysokość w okresie, z którego przyjmuje podstawę ekwiwalentu urlopowego, a także w razie zmiany w grupie takich składników. Ma taki obowiązek, gdy zmiany wystąpiły przed nabyciem lub w miesiącu nabycia przez pracownika prawa do ekwiwalentu urlopowego (§ 10 i 14 rozporządzenia urlopowego). Powinien dokonać przeliczenia również za miesiące, w których należne pracownikowi wynagrodzenie zmienne było niższe od obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę, a gdy było wyższe – przyjąć stawkę rzeczywistą. Tak uważa resort pracy (patrz ramka). Uznaje więc, że powyższa interpretacja § 10 rozporządzenia urlopowego jest zgodna z gwarancją płacy minimalnej (art. 6 ust. 1 ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 1773).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
| Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
