Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – najnowsze interpretacje ZUS i NFZ - 57

Bony wypoczynkowe

Bony uprawniające do rabatu na usługi w obiektach należących do przedsiębiorcy są oskładkowane – decyzja ZUS z 20.03.2019 r. (DI/100000/43/51/2019).

Zgodnie z postanowieniami zakładowego układu zbiorowego pracy pracownik spółki spełniający określone warunki (zatrudnienie na umowę o pracę w chwili realizacji, minimalny nieprzerwany staż pracy w spółce) uzyskuje prawo do bonu wypoczynkowego uprawniającego do skorzystania z rabatu na usługi gastronomiczne i zakwaterowanie w należących do niej obiektach. Emitowane przez spółkę bony uprawniają do kwotowej zniżki, ich wartość na dany rok ustala zarząd. Dodatkowo bon można łączyć ze zniżką w wysokości 20%, przysługującą każdemu pracownikowi wypoczywającemu w ośrodkach spółki.

Bon towarowy stanowi przychód w rozumieniu updof, osiągany przez pracowników u pracodawcy, z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Ma charakter pieniężny, jest też tak rozliczany w fakturach (jako forma płatności), nie ma charakteru procentowego i jego wysokość nie zależy od kwoty wydatkowanej.

Czy należy go oskładkować?

Stanowisko ZUS: W myśl § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru składek wyłączone są korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu, po cenach niższych niż detaliczne, niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

Składki nie powinny być naliczane od przychodu pracownika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, stanowiącego korzyść materialną wynikającą z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegającą na umożliwieniu pracownikowi skorzystania z artykułów, przedmiotów lub usług jedynie za częściową odpłatnością.

Częściowa odpłatność polega na partycypowaniu pracownika w pokryciu kosztów zakupu niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Pracownik uzyska ten efekt, gdy pracodawca zakupi towary lub udostępni korzystanie z usług po cenie niższej od tej, do której zapłaty pracownik byłby zobowiązany w przypadku osobistego (uzyskanego w oderwaniu od zatrudnienia) nabycia tych dóbr.

W praktyce oznacza to, że wyłączeniu z podstawy wymiaru składek społecznych podlega wartość różnicy między ceną nabycia usługi a ponoszoną przez pracownika odpłatnością. Korzyści te muszą mieć charakter niepieniężny – przedsiębiorca nie może przekazywać pracownikom środków pieniężnych na nabycie artykułów, towarów lub usług.

Spółka nie nabywa żadnych artykułów, przedmiotów czy usług celem udostępnienia ich własnym pracownikom po cenach niższych niż detaliczne, lecz umożliwia im korzystanie z rabatu na usługi we własnych obiektach stanowiących składnik jej majątku. Jednocześnie finansowanie korzystania z usług odbywa się za pomocą bonów wypoczynkowych, które mają charakter pieniężny (kwotowy) i są uznawane za formę płatności.

Czym innym jest udostępnienie przez pracodawcę pracownikom po cenach niższych niż detaliczne artykułów, przedmiotów lub usług, które nabywa on z wyraźnym przeznaczeniem na ten cel, a czym innym udostępnienie składników własnego majątku. W przypadku odpłatnego udostępniania własnych składników majątkowych wyraźna korzyść pojawia się przede wszystkim po stronie pracodawcy, dla którego może to stanowić dodatkowe źródło dochodu, trudno zaś mówić o partycypacji w kosztach nabycia.

Przekazania bonów nie można utożsamiać ani z dostawą towarów, ani ze świadczeniem usług. Bon jest bowiem jedynie rodzajem środka płatniczego, upoważniającego do odbioru świadczenia, a więc do zakupu w oznaczonym terminie towarów/usług. Bon nie jest więc artykułem, towarem ani usługą, lecz dokumentem uprawniającym do zakupu artykułów, towarów czy usług. Bon wypoczynkowy jest formą świadczenia pieniężnego umożliwiającego dostęp do określonych wartości pieniężnych, co finalnie pozwala na regulowanie zobowiązań, takich jak płatność za towary lub usługi.

Skoro bon wypoczynkowy jest środkiem płatniczym, za pomocą którego pracodawca zapewnia pracownikom dostęp do środków pieniężnych, to należy uznać, że pracownik otrzymuje świadczenie pieniężne, stanowiące podstawę wymiaru składek społecznych.

Usługi akcjonariusza świadczone na rzecz spółki

Wynagrodzenie wspólnika wykonującego określone w statucie świadczenia niepieniężne nie będzie oskładkowane – decyzja ZUS z 14.03.2019 r. (DI/100000/43/1359/2018).

Ze statutu spółki akcyjnej wynika, że akcjonariusze posiadający akcje imienne, będący osobami fizycznymi, zobowiązani są do powtarzających się w każdym miesiącu świadczeń niepieniężnych polegających na wykonywaniu na rzecz spółki określonych w statucie usług. Chodzi m.in. o badanie jakości wyrobu finalnego, rozkładanie produktów według określonego schematu, promowanie firmy oraz wspieranie działań marketingowych, doradztwo w zakresie procesu produkcji, wdrażanie i motywowanie nowych pracowników.

Za te świadczenia niepieniężne spółka wypłaci akcjonariuszom wynagrodzenie, które zostanie pokryte z jej zasobów majątkowych i udokumentowane w księgach rachunkowych. Wynagrodzenie jest niezależne od tego, czy spółka wykaże na koniec roku obrotowego zysk, czy stratę.

Akcjonariusze – oprócz wykonywania w każdym miesiącu określonych powtarzających się świadczeń niepieniężnych – będą zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych lub o pracę.

Czy wynagrodzenie wypłacone na ich rzecz za wykonanie określonych w statucie świadczeń niepieniężnych będzie oskładkowane?

Stanowisko ZUS: Katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom określono w art. 6 usus. Nie zawiera on osób fizycznych wykonujących za wynagrodzeniem powtarzające się świadczenia niepieniężne w rozumieniu art. 356 Ksh, wyłącznie na podstawie postanowień statutu spółki.

W konsekwencji samo wykonywanie przez te osoby świadczeń niepieniężnych za wynagrodzeniem nie powoduje powstania tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. Wypłacane z tej racji wynagrodzenie nie rodzi obowiązku odprowadzenia składek społecznych. Bez znaczenia jest, czy akcjonariusz otrzymujący wynagrodzenie za wykonywanie świadczeń niepieniężnych jest dodatkowo zatrudniony na umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną ze spółką bądź innym podmiotem.

Zwrot wydatków na auta używane przez związkowców

Nie można wyłączyć z oskładkowania zwrotu kosztów wykorzystywania przez pracowników samochodów prywatnych na potrzeby działalności związkowej – decyzja ZUS z 29.03.2019 r. (WPI/200000/43/119/2019).

W spółce działają związki zawodowe (zoz). W myśl zakładowego układu zbiorowego pracy (zuzp) przewodniczącym zoz, będącym jednocześnie pracownikami spółki, przyznawany jest ryczałt na korzystanie z prywatnego auta dla celów prowadzenia działalności związkowej, obliczany przy zastosowaniu stawki kilometrowej wynikającej z przepisów dotyczących podróży służbowych. W zależności od tego, czy zoz jest reprezentatywny, czy nie, limit wynosi 400 lub 200 km miesięcznie.

Z uwagi na rozproszenie jednostek organizacyjnych spółki na kilka gmin, w odrębnym porozumieniu z zoz ustalono, że przyznany na podstawie zuzp limit zwiększa się odpowiednio do 600 lub 400 km. Ryczałt jest wypłacany wyłącznie z tytułu prowadzenia działalności związkowej. Ponadto, gdy związkowcy są w ramach obowiązków pracowniczych delegowani poza stałe miejsce pracy lub miejsce zamieszkania, to jeśli pracownik otrzyma zgodę na podróż samochodem prywatnym, rozliczenie delegacji następuje zgodnie z przepisami o podróży służbowej (art. 775 Kp).

Stanowisko ZUS: Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowi przychód w postaci zwrotu kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, na potrzeby pracodawcy, pojazdów niebędących własnością pracodawcy – do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu – określonych w odrębnych przepisach (rozporządzeniu Ministra Infrastruktury), jeżeli przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany przez pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu, prowadzonej przez niego według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym.

Przywołany przepis rozporządzenia składkowego wskazuje jednoznacznie, że wyłączony z podstawy wymiaru składek może być zwrot kosztów używania przez pracowników pojazdów prywatnych w jazdach lokalnych, na potrzeby pracodawcy.

Z kolei zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru składek wyłączone zostały diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach rozporządzenia MPiPS w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Wyłączenie to odnosi się do należności przysługujących pracownikowi na pokrycie kosztów związanych z podróżą w związku z wykonywaniem na polecenie pracodawcy zadań służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy.

W opisanym przypadku samochody prywatne są wykorzystywane przez pracowników będących działaczami zoz do celów działalności związkowej (zarówno w jazdach lokalnych, jak i zamiejscowych). Działalności związkowej nie zalicza się do czynności służbowych pracownika, nie są to bowiem czynności wykonywane przez pracownika na polecenie pracodawcy.

Nie można więc uznać, że wypłacany zwrot kosztów używania samochodów prywatnych na potrzeby działalności związkowej podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych na podstawie § 2 ust. 1 pkt 13 bądź pkt 15 rozporządzenia składkowego.

Na brak możliwości wyłączenia tych świadczeń z oskładkowania nie ma wpływu podstawa przyznania tego zwrotu (zuzp czy odrębne uzgodnienie).

Bez składek od odszkodowania dla zarządzającego spółką komunalną

Wynagrodzenie z tytułu zakazu konkurencji po kontrakcie menedżerskim nie jest oskładkowane – decyzja ZUS z 19.03.2019 r. (WPI/200000/43/283/2019).

Spółka mienia komunalnego na zwyczajnym walnym zgromadzeniu akcjonariuszy przyjęła uchwałę, w której określono, że wynagrodzenie członków zarządu będzie się opierać na art. 378 § 2 Ksh i art. 5–8 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Uchwalono również odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu pełnienia funkcji – za każdy miesiąc trwania zakazu konkurencji nie dłużej niż przez 6 mies. po ustaniu pełnienia funkcji, w wysokości nie wyższej niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka zarządu przed ustaniem pełnienia funkcji.

Członek zarządu pracuje na umowę o świadczenie usług zarządzania. Nie prowadzi działalności gospodarczej, przychód z umowy o świadczenie usług zarządzania traktowany jest jak przychód ze zlecenia (z działalności wykonywanej osobiście według updof). Wypłata odszkodowania na jego rzecz będzie następowała do 10. dnia następnego miesiąca przez 6 mies., za każdy miesiąc przestrzegania zakazu konkurencji. Wypłata kolejnych rat, jako kontynuacja umowy uprzednio łączącej strony, będzie traktowana jako przychód z działalności wykonywanej osobiście.

Czy odszkodowanie to można wyłączyć z oskładkowania?

Stanowisko ZUS: Rozporządzenie składkowe w § 2 zawiera zamknięty katalog przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych pracowników. W myśl § 5 ust. 2 rozporządzenia § 2–4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia albo o świadczenie usług, do której zgodnie z Kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Zastosowanie wyłączeń przewidzianych w rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia zależy od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru składek społecznych wyłączone są odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 Kp. Zakaz konkurencji został uregulowany w Kp, zatem powołane przepisy nie mają – co do zasady – zastosowania do umów cywilnoprawnych regulowanych przepisami Kc.

Kwestia odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji w odniesieniu do osób świadczących usługi zarządzania na podstawie ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami została jednak uregulowana w szczególny sposób, tj. przez odesłanie do przepisów Kp regulujących zakaz konkurencji.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 tej ustawy w sprawach dotyczących zakazu konkurencji stosuje się odpowiednio art. 1011 § 1 oraz art. 1012–1014 Kp, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji.

Należy zatem przyjąć, że wartość odszkodowania wypłaconego z tytułu zawartej z członkiem zarządu umowy o zakazie konkurencji podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek społecznych.

Płatność za udział w komisji wolna od obciążenia na rzecz NFZ

Nie ma składek zdrowotnych od wynagrodzenia egzaminatora – decyzja NFZ z 10.04.2019 r. (03/01/I/2019).

Pozarządowa organizacja jest dobrowolnym zrzeszeniem elektryków wszystkich specjalności, osób, których działalność zawodowa wiąże się z szeroko rozumianą elektryką, a także osób prawnych zainteresowanych jej działalnością. Oddziały organizacji przeprowadzają egzaminy stwierdzające kwalifikacje na stanowiskach pracy związanych z dozorem i eksploatacją urządzeń i instalacji sieci energetycznych.

Członków komisji egzaminacyjnych powołuje aktem powołania Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE) na podstawie odpowiednich przepisów. Z egzaminatorami nie jest zawierana żadna umowa, a rozliczenie i wypłata gratyfikacji dla nich następują na podstawie wykazu liczby przeegzaminowanych osób. Stawka egzaminacyjna wynika z uchwały zarządu oddziału.

Czy od wynagrodzeń wypłaconych członkom komisji egzaminacyjnych, powołanych do pełnienia tych funkcji przez organ administracji państwowej, należy odprowadzić składki zdrowotne?

Stanowisko NFZ: W art. 66 ust. 1 ustawy zdrowotnej wymieniono zamknięty katalog osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma tam osób pełniących funkcje członków komisji egzaminacyjnych właściwych do przeprowadzenia egzaminów kwalifikacyjnych dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.

Należy zatem uznać, że powołani do objęcia tej funkcji, na podstawie aktu powołania Prezesa URE, nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Od ich wynagrodzenia nie trzeba też płacić składek społecznych, na co wskazano w decyzji ZUS z 25.07.2018 r. (DI/100000/43/590/2018).