Zakres swobody pracowników w kształtowaniu godzin i dni pracy w systemie zadaniowym

System zadaniowego czasu pracy (dalej system zadaniowy lub zadaniowy czas pracy) nie jest systemem, w którym pracownicy całkowicie dowolnie wybierają czas, w jakim realizują pracę. Po pierwsze są związani specyfiką zadań i wynikającymi z niej ograniczeniami w zakresie pory doby i dni, w których zadania są realizowane. Po drugie system zadaniowy nie wyklucza dookreślania dni pracy i cząstkowo przedziałów czasowych, w których będzie wykonywana praca. Może być stosowany w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem jej wykonywania.

System zadaniowy jest wyjątkowy na tle innych systemów czasu pracy. Miernikiem świadczenia pracy nie jest w nim wprost upływ czasu, ale wykonanie zadania (zadań). Czas ma tu znaczenie tylko pomocnicze, normy czasu pracy brane są pod uwagę jedynie posiłkowo przy ustalaniu zakresu zadań. Podstawową różnicę między tym systemem czasu pracy a pozostałymi, jakie pracodawca może stosować, stanowi to, że nie ma tu pełnego rozkładu godzinowego czasu pracy. Nie ma również ścisłych norm dobowych ani tygodniowych czasu pracy. Zakres czasowy pracy jest wyznaczony przez określenie zadań do wykonania, to zaś, przez jaki czas pracownik faktycznie wykonuje pracę, nie ma znaczenia „rozliczeniowego” – pracownik ma w określonym terminie wykonać umówioną pracę.

Nie oznacza to jednak pełnej swobody pracowników, a dokładnie – nie musi oznaczać. Błędem jest zakładanie całkowitego braku wpływu pracodawcy na godziny realizacji przynajmniej części pracy wykonywanej przez pracowników.

Faktycznie, nie można mówić o zadaniowym czasie pracy, gdy pracownik – wraz z objęciem go tym systemem czasu pracy – jest zobowiązywany do pracy zawsze w konkretnych, wskazywanych przez pracodawcę dniach i godzinach, czyli ustalany jest pełny rozkład czasu pracy.

Nie wyklucza to jednak narzucenia konieczności pracy częściowo w konkretnym przedziale godzinowym lub dziennym.

System zadaniowego czasu pracy nie musi oznaczać całkowitej swobody pracownika, np. co do godzin rozpoczęcia pracy lub obowiązku świadczenia pracy w zdefiniowanej części dnia w celu umożliwienia kontaktu z przełożonymi (…). W tym zakresie pracodawca może – choć nie musi – narzucić swoje oczekiwania. (…) Art. 140 Kp nie dostarcza żadnych argumentów za tym, aby stwierdzić, że pracownik może wykonywać zadanie w czasie przez siebie wybranym. Taką możliwość daje dopiero zastosowanie art. 129 § 4 pkt 2 Kp, na co pracodawca musi się zgodzić. Nawet w takim przypadku nie ma powodu, aby strony nie usztywniły czasu pracy w jakiejś części[1].

Pierwsze ograniczenie wynika z rodzaju i specyfiki wykonywanych zadań. Ich prawidłowe realizowanie może być powiązane z koniecznością współpracy z innymi pracownikami, klientami itp., co może wprost oznaczać, że zadania będzie można wykonywać tylko w pewnych dniach czy godzinach. Trudno np. zakładać, że wykonywanie w środku nocy zadań związanych z dostarczaniem przesyłek klientom byłoby właściwym wyborem przedziału czasowego. Tak samo próby ich dostarczania w trakcie wolnych weekendów mogłyby być skazane na niepowodzenie. Częściowo narzucony zakres godzinowy (np. wykonywanie pracy każdego dnia w przedziale od 10.00 do 12.00) daje zarówno pracodawcy, jak i innym pracownikom jasną informację, że w tym przedziale czasowym można się kontaktować z pracownikiem, gdyż jest w pracy.

Drugie ograniczenie wynika z przyjętych w zakładzie pracy ogólnych wyznaczników w zakresie rozkładów dziennych i godzinowych. Skoro pracodawca, tak jak w sytuacji wskazanej w pytaniu, dokładnie określił dni, w których praca może być wykonywana, to samo ustalenie systemu zadaniowego nie zmienia nic w tym zakresie – pracownik może realizować zadania tylko w tych dniach.

Zwróćmy w tym miejscu uwagę, że zgodnie z art. 149 § 2 Kp w przypadku pracowników objętych systemem zadaniowym, pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz pracowników otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub za pracę w porze nocnej nie ewidencjonuje się godzin pracy. Pracodawca prowadzi jednak ewidencję w całym pozostałym zakresie, czyli m.in. oznacza w niej dni wolne od pracy, ze wskazaniem tytułu ich udzielenia (wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, wolne za pracę w niedzielę lub w święto, wolne harmonogramowo). Nawet w przypadku ustalenia dla pracownika objętego system zadaniowym szerokiej swobody w zakresie wyboru dni pracy konieczne jest zatem uzyskiwanie od niego oświadczeń odnośnie do dni, w których praca była wykonywana, lub uzyskiwanie tych informacji przez pracodawcę w inny sposób.

Trzecie ograniczenie wynika z obowiązku przestrzegania przepisów o czasie pracy, w szczególności o liczbie dni wolnych od pracy, minimalnych odpoczynkach. System zadaniowy nie wyłącza stosowania tych przepisów. Osoba pracująca w tym systemie (nawet gdy ma dużą swobodę w wyborze czasu – wykonuje pracę indywidualną, a dla pracodawcy nie stanowi różnicy, w jakim czasie zadania są wykonywane, byleby został uzyskany wynik) jest obowiązana do przestrzegania tych przepisów i powinna tak wybierać czas wykonywania zadań, by ich nie naruszać.