Za święto przypadające w sobotę nie można udzielić wolnego w godzinach

Status zarządzeń

Pracodawca określa w regulaminie pracy organizację pracy i porządek w zakładzie pracy (art. 104 i art. 104¹ § 1 pkt 1 i 2 Kp). Gdy nie ma obowiązku jego posiadania, może w tym obszarze stosować polecenia lub zwyczaj (por. wyrok SN z 23.10.2003 r., I PK 425/02, OSNP 2004/20/345). W obu przypadkach przysługuje mu ponadto prawo wydawania zarządzeń (art. 94 pkt 1 i 2 Kp). O ile jednak regulamin pracy stanowi źródło prawa (art. 9 § 1 Kp), o tyle zarządzenie nie ma takiego statusu. Jest oświadczeniem woli pracodawcy (por. m.in. wyroki SN z 5.06.2007 r., III PK 17/07, i 9.06.2016 r., III PK 134/15, oraz wyrok SO w Gorzowie Wielkopolskim z 4.04.2017 r., VI Pa 108/16).

Zarządzenie nie może naruszać prawa pracy, lecz może wprowadzać korzystniejsze rozwiązania. W zgodzie z tymi zasadami pracodawca w sytuacji opisanej w pytaniu:

• skrócił dniówkę roboczą 31 grudnia danego roku, nie zmniejszając przy tym wynagrodzenia – reguła korzystniejsza od regulacji powszechnych, ponieważ zgodnie z art. 80 w zw. z art. 18 Kp wynagrodzenie należy się wyłącznie za pracę wykonaną, a za czas jej nieświadczenia – gdy tak wynika z konkretnych przepisów,
• wyznaczył 31.12.2021 r. jako dzień wolny za pierwszy dzień Bożego Narodzenia, który w 2021 r. przypada w sobotę – postępowanie zgodne z zasadą przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy oraz z wymiarem czasu pracy w okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 i art. 130 Kp).

Ustawowo wolne

Pracodawca ustala wymiar czasu pracy w sposób określony w art. 130 § 1 i 2 Kp. Najpierw mnoży liczbę tygodni w przyjętym okresie rozliczeniowym przez 40 godz. Następnie do otrzymanej liczby godzin dodaje iloczyn 8 godz. i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadającego od poniedziałku do piątku (tzw. dni wystające). Na końcu obniża uzyskany wynik o 8 godz. za każde święto przypadające w innym dniu niż niedziela (w grudniu 2021 r. jest to pierwszy dzień Bożego Narodzenia).

Przy tej okazji pracodawca wylicza, ile dni wolnych przysługuje pracownikom w okresach rozliczeniowych. Musi bowiem uwzględnić prawo pracowników do wolnych:

• niedziel – praca jest dopuszczalna tylko w przypadkach wymienionych w art. 151¹⁰ Kp, a w odniesieniu do placówek handlowych w ustawie o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni[1],
• świąt – lista zamieszczona w art. 1 pkt 1 ustawy o dniach wolnych od pracy[2],
• dni – wynikających z zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy – wyznacza je pracodawca w dowolnym dniu tygodnia, z wyjątkiem niedzieli.

Świąteczna sobota

Z zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy wynika, że pracownik ma średnio 5 dni pracy i 2 dni wolnego (w tym niedzielę) w przyjętym u pracodawcy okresie rozliczeniowym. W podstawowym systemie czasu pracy drugi dzień wolny to zwykle sobota. Jeśli święto przypada właśnie w sobotę albo w inny dzień rozkładowo wolny od pracy, to pracownikowi należy się w zamian inny dzień wolny (por. wyrok TK z 2.10.2012 r., K 27/11). Mowa tu o całym dniu, a nie o zapewnianiu wolnego w przeliczeniu na godziny.

Pracodawca z pytania postępuje zatem prawidłowo, wyznaczając 31.12.2021 r. jako dzień wolny za 25.12.2021 r. i odmawiając udzielania dalszego wolnego, z uwagi na zarządzenie o 4 godz. pracy w sylwestra (de facto rozlicza 8 godz.). Dzięki tej decyzji pozostaje w zgodzie z wymiarem czasu pracy ustalonym w okresie rozliczeniowym obejmującym grudzień, a także z zasadą przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.

Pracodawca może sam wskazać termin innego dnia wolnego, uzgodnić go z pracownikami albo scedować na nich to uprawnienie. Termin może być bowiem jeden dla wszystkich pracowników, różny dla poszczególnych grup albo ustalony dla każdego indywidualnie. We wszystkich tych sytuacjach przyjęta data wolnego musi się mieścić w okresie rozliczeniowym, w którym święto pokrywa się z wolną sobotą. Jej przesunięcie na inny okres rozliczeniowy prowadziłoby do:

• niedopracowania obowiązującego w nim wymiaru czasu pracy oraz nadpracowania w okresie, w którym przypada święto,
• naruszenia zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy,
• złamania przepisów o czasie pracy, za co grozi grzywna od 1000 do 30 000 zł (art. 281 § 1 pkt 5 Kp).