Z działalności Polskiej Izby Biegłych Rewidentów - luty 2020

Posiedzenia KRBR

Od 1.10.2019 do 15.01.2020 r. KRBR podjęła:

• 315 uchwał, w tym dotyczące:

• wytycznych organizacyjno-metodycznych do obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów w 2020 r.,
• zmiany wytycznych organizacyjno-metodycznych do obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów w 2019 r.,
• regulaminu działania KRBR, który określa jej organizację wewnętrzną, a zwłaszcza: zadania członków i komisji KRBR, zasady i tryb działania KRBR (w tym tryb opracowywania projektów dokumentów), zasady współpracy z innymi organami PIBR oraz Komisją Egzaminacyjną,
• przyznania medalu PIBR (por. dalej),
• przyjęcia planu finansowego PIBR na 2020 r.,
• przyjęcia harmonogramu wdrożenia programu działania PIBR w latach 2019–2023, wynikającego z uchwały IX Krajowego Zjazdu Biegłych Rewidentów; harmonogram określa szczegółowy sposób realizacji programu działania PIBR, terminy osiągnięcia celów oraz kwoty środków finansowych przeznaczonych na ich realizację;

• 110 postanowień;

• komunikat dotyczący przykładowej umowy o przeprowadzenie ustawowego badania sprawozdania finansowego (por. dalej).

Firmy audytorskie jako administratorzy danych osobowych

PIBR skierowała do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) zapytanie, jaka – w świetle RODO[1] – jest rola firm audytorskich i świadczących w ich imieniu usługi biegłych rewidentów: czy są one „administratorami”, czy też „podmiotami przetwarzającymi”? Zdaniem UODO, z uwagi na charakter relacji między firmami audytorskimi oraz biegłymi rewidentami a ich klientami, firmy audytorskie występują w roli samodzielnych administratorów. Interpretacja ta wymaga uwzględnienia w treści umów o wykonanie usługi atestacyjnej, w tym badania sprawozdania finansowego (por. dalej).

Firmy audytorskie powinny także dostosować (opracować i wdrożyć) wewnętrzne procedury działania, zapewniające realizację przepisów RODO.

Zmiany przykładowej umowy o badanie

KRBR przyjęła komunikat ws. przykładowej umowy o przeprowadzenie ustawowego badania sprawozdania finansowego. Zmiany brzmienia przykładowej umowy są wynikiem:

• stanowiska Prezesa UODO, w myśl którego firmy audytorskie i biegli rewidenci występują w roli samodzielnych administratorów w rozumieniu RODO,
• zmian uobr – przewidują one m.in., że od 1.01.2020 r. wszystkie sprawozdania z badania (a nie jak dotychczas tylko jednostek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS) mają być sporządzane w postaci elektronicznej oraz opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym biegłego rewidenta,
• zmian uor, m.in. nałożenia obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego w postaci elektronicznej, w strukturze logicznej i formacie udostępnianych w BIP, podpisywanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub osobistym (z e-dowodu osobistego),
• obowiązywania od 1.01.2020 r. tylko jednej wersji KSB,
• nowej uchwały KRBR w sprawie zasad etyki zawodowej.

Do komunikatu dołączono cztery załączniki:

• przykładową umowę o badanie, która może być wykorzystana do nowo zawieranych umów,
• aneks do już zawartych umów o badanie, informujący, że firma audytorska jest administratorem danych osobowych (a nie podmiotem przetwarzającym dane osobowe),
• oświadczenie o rozwiązaniu za porozumieniem stron wcześniej zawartych umów powierzenia przetwarzania danych osobowych,
• aneks do wieloletnich umów o badanie, będących w trakcie realizacji, w których powinien się znaleźć zapis, że firmy audytorskie są administratorami danych osobowych.

Dla przypomnienia: pierwszą umowę o badanie ustawowe, w rozumieniu art. 2 pkt 1 uobr, zawiera się na okres nie krótszy niż 2 lata. W razie kontynuacji współpracy z klientem, z którym uprzednio zawarto „pierwszą umowę”, kolejna umowa powinna być również zawarta na co najmniej 2 lata.

Opłaty za nadzór oraz wysokość stawki na 2020 r.

Jak wynika z rozporządzenia MF[2], opłatę za nadzór począwszy od 2020 r.:

• nalicza się od przychodów z tytułu usług atestacyjnych oraz usług pokrewnych wykonywanych zgodnie z krajowymi standardami wykonywania zawodu (dotychczas opłata za nadzór była naliczana od przychodów uzyskanych z wykonywania czynności rewizji finansowej),
• wnosi się od przychodów osiągniętych w I i II kwartale danego roku kalendarzowego, odpowiednio – do 30 kwietnia i 31 lipca – oraz od przychodów osiągniętych w III kwartale i przychodów planowanych w IV kwartale – do 15 października; do 15 października wymagają też wpłaty tzw. opłaty minimalne, wnoszone przez te firmy audytorskie, które nie osiągają przychodów podlegających opłacie lub które wniosły opłatę w wysokości niższej niż minimalna.

Wpłat dokonuje się na rachunek bankowy Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego (PANA). Przekazuje się jej informację o prognozowanych przychodach z tytułu usług atestacyjnych oraz usług pokrewnych wykonywanych zgodnie z krajowymi standardami wykonywania zawodu w danym oraz następnym roku kalendarzowym; następuje to do 15 października na formularzu stanowiącym zał. nr 1 do rozporządzenia. Należną za dany rok kalendarzowy opłatę rozlicza się (zał. nr 3 do rozporządzenia) ostatniego dnia lutego roku następującego po danym roku kalendarzowym (rozporządzenie wskazuje także terminy wniesienia niedopłaty oraz zwrotu nadpłaty).

Rozporządzenie stosuje się po raz pierwszy do opłat z tytułu nadzoru należnych za 2020 r., z wyjątkiem § 5 i 6, które stosuje się po raz pierwszy do opłat z tytułu nadzoru, należnych za 2021 r.

Opublikowane zostało również obwieszczenie MF w sprawie wysokości stawki procentowej opłat z tytułu nadzoru na 2020 r.[3] (wynosi 2,73%).

Stanowisko KNA dotyczące stosowania KSB 701

KNA podzieliła pogląd KRBR i potwierdziła, że przez „jednostki notowane na giełdzie papierów wartościowych” rozumie się jednostki:

1) posiadające siedzibę na terytorium Polski oraz

2) których papiery wartościowe są notowane:

• na rynku regulowanym w Polsce lub w innym państwie UE (emitenci takich papierów wartościowych z mocy uobr są zaliczani do jzp),
• w Polsce na rynkach innych niż regulowane, czyli NewConnect i Catalyst w ramach platform innych niż regulowane,
• na innych rynkach prowadzonych w innym niż Polska państwie przy uwzględnieniu lokalnych przepisów prawa tego kraju.

W związku z tym postanowienia KSB 701 Przedstawianie kluczowych spraw badania w sprawozdaniu niezależnego biegłego rewidenta mają zastosowanie nie tylko do sprawozdań z badania sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych notowanych na rynkach regulowanych, lecz także jednostek, których papiery wartościowe notowane są na takich rynkach, jak NewConnect i Catalyst.

Przytoczona wykładnia pojęcia „jednostka notowana na giełdzie papierów wartościowych” oznacza również obowiązek stosowania do tych jednostek odpowiednich wymogów, zawartych w innych krajowych standar‑

dach wykonywania zawodu, krajowych standardach kontroli jakości oraz zasadach etyki zawodowej biegłych rewidentów.

Pogląd KRBR na temat niektórych zapisów uobr

Od 1.01.2020 r. obowiązuje większość przepisów uobr zmienionych ustawą z 19.07.2019 r.

W związku z tym PIBR zwróciła się do Departamentu Rachunkowości i Rewizji Finansowej w Ministerstwie Finansów z prośbą o wyjaśnienie poniższych wątpliwości, przedstawiając zarazem swój pogląd na ten temat:

• Czy biegły rewident/firma audytorska może – na życzenie klienta – świadczyć inne, niż usługi rewizji finansowej, usługi atestacyjne lub pokrewne zgodnie ze standardami innymi niż krajowe standardy wykonywania zawodu? – W zasadzie tak.
• Czy usługi due diligence są usługami pokrewnymi i czy powinny być świadczone zgodnie ze standardami usług pokrewnych? – Nie.
• Czy sporządzenie sprawozdania finansowego dla klienta, dla którego usługowo są prowadzone księgi rachunkowe, jest usługą pokrewną wymagającą zastosowania standardu KSUP 4410 (Z)? – Nie.
• Jak należy rozumieć zapisy dotyczące:

• wejścia w życie zmienionych postanowień uobr w odniesieniu do dokumentacji, w tym do dokumentacji z wykonania usług atestacyjnych lub pokrewnych,
• okresu na dostosowanie firm audytorskich (organizacji wewnętrznej, systemu wewnętrznej kontroli jakości oraz dokumentacji) do wymogów znowelizowanej ustawy?

Zakończenie działalności KKN

Od 1.01.2020 r. na PANA spoczywa obowiązek przeprowadzania kontroli działalności wszystkich firm audytorskich. KKN zakończyła swoją działalność. W związku z tym 5.12.2019 r. odbyła się konferencja podsumowująca 17 lat jej funkcjonowania[4]. Podczas konferencji padło wiele słów podziękowania dla KKN – i wszystkich z nią współpracujących – za pracę na rzecz samorządu. Podkreślano rolę, jaką odegrała KKN przy podnoszeniu jakości usług świadczonych przez biegłych rewidentów oraz firmy audytorskie. Podziękowano także za 10-letnią, nie zawsze łatwą współpracę z KNA.

Rozpoczęcie działalności PANA[5]

1.01.2020 r. PANA rozpoczęła realizację swoich zadań nadzorczych, w tym prowadzenie listy firm audytorskich, dokonywanie wpisów i skreśleń. W związku z tym firmy audytorskie powinny przekazywać do PANA wszystkie informacje służące aktualizacji danych zawartych na liście.

Standardy badania i przeglądu sprawozdań finansowych

Od 1.01.2020 r., zgodnie z postanowieniami § 4.8 uchwały KRBR nr 3430/52a/2019 oraz § 3.6 uchwały KRBR nr 3436/52e/2019, do badania lub przeglądu sprawozdania finansowego sporządzonego za dowolny okres zastosowanie ma ten sam najnowszy pakiet krajowych standardów badania (KSB) lub przeglądu (KSP). Oznacza to, że biegły rewident, przeprowadzający badanie/przegląd sprawozdania finansowego lub innej historycznej informacji finansowej bez względu na to, za jaki okres zostało ono sporządzone, stosuje najnowszą, aktualną wersję standardów.

Obowiązki wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy

W ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu[6] biegły rewident jest wymieniony jako jedna z tzw. instytucji obowiązanych do realizacji postanowień ustawy i wykonywania wielu zadań mających na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Chodzi m.in. o rozpoznanie tego rodzaju ryzyka związanego z działalnością klienta. Uzyskanie kompletnych i prawdziwych informacji, warunkujących przeprowadzenie rzetelnej oceny ryzyka klienta stanowi kluczowe zadanie ciążące na „instytucjach obowiązanych” w myśl ustawy oraz pozwala na zastosowanie środków bezpieczeństwa finansowego. Niemożność zastosowania przez „instytucję obowiązaną” jakiegokolwiek ze środków bezpieczeństwa finansowego zobowiązuje ją do nienawiązywania z klientem stosunków gospodarczych lub rozwiązania stosunków już istniejących.

Wykaz najważniejszych obowiązków „instytucji obowiązanych”, wynikających z ustawy i wpływających na wykonywanie zawodu biegłego rewidenta, znajduje się na stronie internetowej PIBR.

Szkolenia wykładowców

Centrum Edukacji PIBR zorganizowało dla wykładowców obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów spotkania z autorami materiałów szkoleniowych do modułów „Zasady etyki w praktyce – nowelizacja Kodeksu etyki IFAC” oraz „Dokumentacja cen transferowych – procedury badania”. Omówiono na nich metodykę prowadzenia zajęć na podstawie przygotowanych przez Centrum Edukacji PIBR materiałów szkoleniowych.

Wręczenie medali PIBR

25.11.2019 r., podczas XX Dorocznej Konferencji Audytingu (DKA), nastąpiło uroczyste wręczenie medali PIBR, przyznawanych przez KRBR osobom fizycznym i innym za szczególne osiągnięcia na rzecz PIBR oraz na polu rewizji finansowej i rachunkowości. W tym roku wyróżnienie to otrzymali biegli rewidenci: Marek Błaszczak, Mieczysław Buczko, Adam Karcher, Agnieszka Kryśkiewicz-Burnos, Kazimierz Rek, Ewa Sobińska, Justyna Beata Zakrzewska, Irena Zwoleńska.

Relację z DKA zamieszczamy na s. 80.

List prezes KRBR do biegłych rewidentów

31.12.2019 r. Barbara Misterska-Dragan, prezes KRBR, wystosowała e-mailem do wszystkich biegłych rewidentów list zawierający życzenia noworoczne, informacje o dotychczasowej działalności KRBR nowej kadencji oraz o planach na przyszłość. Nawiązała do programu działania na lata 2019–2023 przyjętego przez IX Krajowy Zjazd Biegłych Rewidentów oraz uchwalonej jesienią nowelizacji uobr, która spowodowała znaczącą zmianę „konstrukcji” i organizacji PIBR oraz rzutuje na plan finansowy PIBR na 2020 r. Podkreśliła, że zostały stworzone bezpieczne warunki działania samorządu w nowej sytuacji, w jakiej znajdzie się on od początku 2020 r. Zadeklarowała, że KRBR zrobi wszystko, by zapewnić biegłym rewidentom skuteczną pomoc w dostosowaniu się do zmieniających się regulacji i uwarunkowań prawnych, m.in. dostarczając przydatne materiały eksperckie.

W zakończeniu listu podkreśliła, że jest otwarta i gotowa do rozmowy z każdym, komu losy samorządu nie są obojętne, i zachęciła wszystkich biegłych rewidentów do bezpośredniej współpracy z Izbą.

Ważne dokumenty dotyczące usług biegłych rewidentów

W e-Bibliotece, na stronie internetowej PIBR, udostępniono wydawnictwa:

• Miniprzewodnik – znowelizowana ustawa o biegłych rewidentach,
• Zmiany ustawy o biegłych rewidentach.

Zawierają one podsumowanie najważniejszych zmian uobr, w tym dotyczących organów samorządu, wskazanie tych obszarów działalności, które nie uległy zmianom, wyszczególnienie nowych obowiązków biegłych rewidentów i firm audytorskich oraz terminy wejścia w życie zmienionych przepisów znowelizowanej uobr.

Portugalia nowym członkiem CCP

W listopadzie 2019 r. Portugalski Instytut Biegłych Rewidentów (Ordem dos Revisores Oficiais de Contas, OROC) dołączył do inicjatywy Common Content Project (CCP), przyjmując status członka stowarzyszonego. Jest to już szesnasty instytut zawodowy z UE, który wszedł w skład CCP. CCP, którego członkiem jest również PIBR, to projekt powołany do życia w 2000 r., którego celem jest harmonizacja efektów kształcenia i wymaganej wiedzy oraz umiejętności biegłych rewidentów (a nie sys‑

temów kształcenia) oraz promocja wysokiej jakości wzorców edukacji w Europie i na świecie.

Udział PIBR w wydarzeniach międzynarodowych

Barbara Misterska-Dragan, prezes KRBR, reprezentowała PIBR na:

• VI Kongresie biegłych rewidentów Rumunii pod hasłem „Dwie dekady dojrzałości zawodu rewidenta finansowego w Rumunii – przeszłość, teraźniejszość i przyszłość”, połączonym z obchodami 20. rocznicy powstania Izby Rewidentów Finansowych Rumunii (CAFR) (Bukareszt, 25–26.10.2019 r.),
• 31. konferencji „Asian-Pacific Conference on International Accounting Issues” (Warszawa, 13–16.10.2019 r.).