Z działalności Polskiej Izby Biegłych Rewidentów

Posiedzenia KRBR

Od 1.10.2020 do 31.12.2020 r. KRBR podjęła:

• 234 uchwały, w tym dotyczące:

• wysokości opłaty wstępnej za przystąpienie do postępowania kwalifikacyjnego oraz wysokości opłat za poszczególne egzaminy,
• wytycznych organizacyjno-metodycznych do obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów w 2021 r.,
• powołania oraz trybu działania poszczególnych Komisji KRBR,
• przyjęcia wytycznych dotyczących wykonywania przez biegłego rewidenta usługi atestacyjnej polegającej na ocenie sprawozdania spółki publicznej o wynagrodzeniach zarządu i rady nadzorczej[1],

• 83 postanowienia,
• 2 komunikaty: w sprawie stosowania regulacji prawnych dotyczących wynagrodzeń, w tym wynikających z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę[2], oraz w sprawie wskazówek dotyczących wynagrodzenia i ewidencjonowania czasu pracy.

Zatwierdzenie zmienionego KSB 540

Wobec zatwierdzenia przez Radę PANA w życie weszła uchwała KRBR nr 1107/15a/2020 dotycząca przyjęcia KSB 540 (zmienionego) – Badanie szacunków księgowych i powiązanych ujawnień oraz zmian w innych standardach. Zmieniony standard zastępujący dotychczasowy KSB 540 ustanawia bardziej rozbudowane wymogi i odpowiednio uszczegółowione wytyczne, dotyczące zwłaszcza „elementów” szacunków, tj. metod (w tym modeli), założeń i danych oraz określania ryzyka nieodłącznego, które mogą spowodować na poziomie stwierdzeń ryzyko istotnego zniekształcenia szacunków księgowych i powiązanych ujawnień. Zawiera także 2 załączniki dotyczące czynników ryzyka nieodłącznego i ich wzajemnych relacji oraz komunikowania się z osobami sprawującymi nadzór.

Uchwałą KRBR nr 1107/15a/2020 przyjęto również zmiany innych standardów, co jest konsekwencją nowelizacji standardu 540 (Z), a także przyjętego wcześniej KSB 250 (Z) – Rozważenie przepisów prawa i regulacji w badaniu sprawozdania finansowego. Zmieniono łącznie 17 standardów.

Moment rozpoczęcia obligatoryjnego stosowania zmienionych standardów:

• KSB 540 (Z) oraz pozostałych standardów badania i przeglądu w zmienionym brzmieniu – usługi obejmujące okresy sprawozdawcze kończące się 31.12.2021 r. i później,
• dotyczących innych usług atestacyjnych oraz usług pokrewnych – usługi rozpoczęte po 1.01.2022 r.,
• kontroli jakości – zależnie od rodzaju świadczonych usług, w terminie wskazanym w powyższych punktach.

Możliwe jest także wcześniejsze stosowanie zmienionych standardów.

Bank dylematów etycznych

PIBR, z inicjatywy Komisji ds. etyki, zainicjowała projekt, którego celem jest zebranie opisów trudnych etycznie sytuacji, z którymi stykają się biegli rewidenci w swojej praktyce zawodowej. Nadesłane opisy[3] zostaną przeanalizowane przez Komisję, która przygotuje propozycje rozwiązań. Jej wyjaśnienia będą dla biegłych wskazówką, a nie wiążącą interpretacją przepisów.

Stawki opłat w 2021 r.

W Monitorze Polskim (z 2020 r. poz. 1051 i 1082) opublikowano 2 obwieszczenia MF w sprawie wysokości w 2021 r.:

• stawki procentowej opłat z tytułu nadzoru, wnoszonych przez firmy audytorskie – wynosi 2,8%,
• opłaty za rozpatrzenie wniosku o wpis na listę firm audytorskich – wynosi 5165 zł.

Standaryzacja potwierdzeń bankowych

PIBR rozmawia ze Związkiem Banków Polskich i przedstawicielami banków nt. standaryzacji potwierdzeń bankowych, które są jednym z podstawowych dokumentów objętych procedurami audytowymi, wykonywanymi przez biegłych rewidentów podczas badania sprawozdań finansowych. Procedura polega na bezpośrednim, zgodnie z wymogami KSB 505 Potwierdzenia zewnętrzne, uzyskaniu od banku potwierdzenia szerokiego zakresu informacji nt. instrumentów finansowych.

Przesunięcie obowiązku prezentacji skonsolidowanych sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z MSR/MSSF w ustrukturyzowanej postaci

Parlament Europejski oraz Rada UE osiągnęły wstępne porozumienie dotyczące zmiany dyrektywy 2004/109/WE (Transparency) w zakresie terminu obowiązkowego stosowania przez emitentów, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, jednolitego elektronicznego formatu raportowania (European Single Electronic Format, ESEF). Porozumienie przewiduje opóźnienie o rok obowiązku stosowania wymogów ESEF – do skonsolidowanych sprawozdań finansowych za lata obrotowe zaczynające się 1.01.2021 r. lub później, tj. począwszy od sprawozdań za 2021 r.

Ostateczna decyzja dotycząca terminu wejścia w życie obowiązku stosowania ESEF należy do poszczególnych państw UE. Ministerstwo Finansów oraz Urząd KNF zdecydowały o przesunięciu o rok obowiązku stosowania ESEF, jednak możliwe jest sporządzanie sprawozdań w tym formacie już za 2020 r.[4]

Wskazówki PANA

• Ryzyko przy badaniu sprawozdań za 2020 r.

PANA wskazała 4 kluczowe ryzyka audytu w okresie pandemii COVID-19. Są to: kontrola wewnętrzna, ryzyko oszustwa, nieprawidłowości w wykorzystaniu środków pomocy rządowej oraz zasadność wartości szacunkowych[5]. Udostępniła zarazem opracowanie „Planowanie badania ryzyka oszustwa w okresie pandemii COVID-19” powiązane z KSB 240 Obowiązki biegłego rewidenta podczas badania sprawozdania finansowego dotyczące oszustw. W opracowaniu tym zwraca się uwagę na identyfikację oraz ocenę ryzyka oszustw, odwołując się do informacji zamieszczonych na stronie internetowej IFAC oraz do dwóch opracowań Deloitte.

Ponadto PANA wskazała na różne inne ryzyka, które powinni rozważyć biegli rewidenci, a także na te człony kontroli wewnętrznej, które są obecnie narażone na największe ryzyko nadużyć, w tym zniekształceń sprawozdawczości finansowej.

• Konsekwencje Brexitu

PANA opublikowała komunikat informujący, że od 1.01.2021 r. biegli rewidenci (firmy audytorskie) zarejestrowani w Wielkiej Brytanii nie będą już uznawani za zatwierdzonych w państwie UE i staną się biegłymi rewidentami (firmami audytorskimi) pochodzącymi z państwa trzeciego. Rodzi to wiele skutków, na które wskazano w komunikacie.

Zarządzanie jakością – nowe standardy IAASB

IAASB opublikowała 3 nowe międzynarodowe standardy zarządzania jakością (MSZJ):

• MSZJ 1 Zarządzanie jakością dla firm, które wykonują badania lub przeglądy sprawozdań finansowych lub inne usługi atestacyjne lub usługi pokrewne,
• MSZJ 2 Przeglądy jakości zlecenia,
• MSB 220 (zmieniony) – Zarządzanie jakością w badaniu sprawozdań finansowych.

Standardy te zastąpią dotychczasowe MSKJ 1 oraz MSB 220. Kluczowe zmiany polegają na:

• zwiększeniu obowiązków i odpowiedzialności kierownictwa firmy audytorskiej oraz poprawie jakości zarządzania,
• oparciu podejścia, służącego osiągnięciu celów w zakresie jakości usługi, na ocenie ryzyka,
• uwzględnieniu nowych technologii, rozwiązań sieciowych i korzystania z usług zewnętrznych dostawców,
• zwiększeniu nacisku na ciągły przepływ informacji oraz odpowiednią komunikację wewnętrzną i zewnętrzną,
• aktywnym nadzorze systemów zarządzania jakością oraz terminowym i skutecznym usuwaniu nieprawidłowości,
• zwiększeniu odpowiedzialności kluczowego biegłego rewidenta za kierowanie wykonaniem zlecenia i jakość badania,
• wyjaśnieniu i wzmocnieniu wymogów dotyczących przeglądu jakości zlecenia.

Wraz ze standardami IAASB opublikowała także zmiany uzgodnieniowe w innych standardach oraz pierwszą część materiałów wspierających „Podstawa wniosków i zestawienia informacji”. Kolejne materiały wspierające zostaną opublikowane w 2021 r.

KRBR wystąpiła do IFAC o zgodę na przetłumaczenie tych standardów na język polski w celu ustanowienia ich standardami krajowymi. Podejmie też stosowne działania, aby przygotować firmy audytorskie do zmian.

Badanie mniej złożonych jednostek – projekt standardu

IAASB pracuje nad nowym, odrębnym standardem, który ma wyjść naprzeciw wyzwaniom wynikającym ze złożoności jednostki oraz uwzględnić postulat skalowalności i proporcjonalności badania. Będzie on oparty na podobnej koncepcji i zasadach jak pozostałe MSB, w tym na badaniu bazującym na rozpoznaniu ryzyka oraz wymogu uzyskania wystarczających i odpowiednich dowodów badania oraz racjonalnej pewności, pozwalających wyrazić opinię o sprawozdaniu finansowym.

Rada jest w trakcie uzgadniania, w jakich przypadkach standard nie będzie mógł być stosowany – np. do badania jednostek notowanych na giełdzie. Rada jest też zdania, że w każdym kraju odpowiedni organ będzie musiał ocenić, czy stosowanie tego standardu jest w danym państwie właściwe i czy należy ograniczyć jego stosowanie. Publikacja projektu standardu spodziewana jest w II półroczu 2021 r.

Interpretacje Ministerstwa Finansów

• Nieważność badania z mocy prawa

Art. 66 ust. 6 uor wskazuje, że badanie sprawozdania finansowego jest nieważne z mocy prawa w razie naruszenia uobr lub rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014[6], które odnoszą się do niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej. W związku z wątpliwościami, jak rozumieć ten przepis, KRBR zwróciła się o wykładnię do Ministerstwa Finansów. Wyjaśniono, że każde naruszenie przepisów wskazanych w art. 66 ust. 6 uor powoduje nieważność badania z mocy prawa – niezależnie od stopnia naruszenia.

• Usługi badania sprawozdań finansowych – oznaczanie kodem GTU 12

Po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług[7] powstały wątpliwości, czy usługi audytorskie polegające na badaniu sprawozdań finansowych należy oznaczać kodem GTU 12 (w ewidencji VAT i pliku JPK_VAT). Zdaniem PIBR świadczenie usług sprawozdań finansowych wchodzi w zakres grupowania 69.20.1 PKWiU – „Usługi w zakresie audytu finansowego” i nie jest objęte obowiązkiem oznaczania kodem GTU 12. KIS wskazała symbole PKWiU usług objętych tym obowiązkiem. Nie ma wśród nich symbolu 69.20.1 PKWiU.

Ważne opracowania

• Kolejne części objaśnień do kodeksu etyki IESBA – dostępne są kolejne tłumaczenia „Analizy kodeksu IESBA”: Część 9 „Reagowanie na naruszenie przepisów prawa i regulacji [w przypadku zawodowych księgowych wykonujących wolny zawód]”, Część 10 „Nacisk na naruszenie podstawowych zasad”, Część 11 „Rola księgowego i jego oczekiwane mentalne nastawienie – skupienie na stronniczości”.
• „Stosowanie założeń koncepcyjnych kodeksu w czasie trwania COVID-19: scenariusze w przypadku świadczenia usług podatkowych oraz usług wyceny” – jest to polska wersja językowa wskazówek IESBA oraz innych organów ustanawiających standardy, dotyczących stosowania kodeksu etyki IESBA w czasie pandemii.
• „COVID-19: Aspekty etyczne oraz rozważania dotyczące niezależności” – dokument przygotowany przez IESBA zawiera listę pytań i odpowiedzi istotnych z punktu widzenia wyzwań dla etyki i niezależności biegłego rewidenta, wynikających z pandemii COVID-19; zagadnienia te dotyczą zarówno zawodowych księgowych, jak i biegłych rewidentów.
• Potwierdzenia zewnętrzne przy zdalnym badaniu – celem opracowania jest przybliżenie wybranych wymogów KSB 505 Potwierdzenia zewnętrzne, przy uwzględnieniu specyfiki badania zdalnego, elektronicznej komunikacji i podpisów elektronicznych; przedstawiono w nim procedurę potwierdzeń zewnętrznych w relacji: biegły rewident – klient (sporządzający sprawozdanie finansowe) – strona trzecia (potwierdzająca).